ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Υψηλών προδιαγραφών ήταν το διαδικτυακό σεμινάριο (webinar) της Capital Link που διοργανώθηκε την Τρίτη, 8 Σεπτεμβρίου 2020 με την συμμετοχή εμπειρογνωμόνων, επενδυτών και οικονομολόγων από την Αμερική και την Ελλάδα.
Το σεμινάριο είχε ως κεντρικό θέμα την εσωτερική αγορά εταιρικών ομολόγων στην γενέτειρα (The Greek Domestic Corporate Bond Market Grows Strong) και ήταν το πρώτο από μια σειρά σεμιναρίων με στόχο την ανάδειξη του προφίλ της Ελλάδας ως επιχειρηματικού και επενδυτικού προορισμού στην ευρύτερη παγκόσμια επενδυτική κοινότητα.
Το webinar διήρκησε πάνω από μια ώρα και ήταν η πρώτη φορά, τουλάχιστον για τα δεδομένα της ομογένειας, που οι ομιλητές, ο συντονιστής και ο πρωτεργάτης αυτή της προσπάθειας Νικόλαος Μπορνόζης σεβάστηκαν εαυτούς, αλλήλους και το ακροατήριο και δίδαξαν με τις εισηγητικές ομιλίες και με τις απαντήσεις τους στις ερωτήσεις του ακροατηρίου.
Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Capital Link Νικόλαος Μπορνόζης καλωσόρισε τους εισηγητές και τους ακροατές και μεταξύ άλλων επεσήμανε: «Η σειρά των webinars ξεκινά με ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα «Η Ελληνική Αγορά Ομολόγων». Αυτό το webinar υπογράμμισε τη σημασία και τον πιθανό αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία και στην ικανότητα των ελληνικών εταιρειών να αντλούν κεφάλαια για ανάπτυξη.
Η εμφάνιση της εγχώριας αγοράς ομολόγων είναι μια σημαντική θετική εξέλιξη καθώς ανοίγει μια νέα πηγή χρηματοδότησης για τις ελληνικές εταιρείες που μπορούν τώρα να συγκεντρώσουν χρεωστικά κεφάλαια από εγχώριους επενδυτές για να χρηματοδοτήσουν την επιχειρηματική τους ανάπτυξη. Όπως έχουμε δει, η αγορά μπορεί να δεχτεί ομόλογα διαφορετικών μεγεθών, μικρών και μεγάλων. Αυτό μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στην ευρύτερη οικονομία. Και η ανάπτυξή του προσθέτει στη συνολική ανάπτυξη των Ελληνικών Κεφαλαιαγορών ως παρόχων τόσο χρεωστικών όσο και ιδίων κεφαλαίων. Τέλος, παρουσιάζει στους εγχώριους επενδυτές μια νέα επενδυτική ευκαιρία προσανατολισμένη στην απόδοση»
O κ. Κωνσταντίνος Λαμπαδάριος, Managing Partner, Lambadarios Law Firm, ο οποίος ανέλαβε και τον ρόλο του συντονιστή τόνισε: “Η ελληνική εγχώρια εταιρική αγορά ομολόγων αναπτύσσεται σταθερά. Οι 4 κορυφαίες ελληνικές τράπεζες, ήτοι Πειραιώς, Eurobank, NBG και Alpha Bank, υποστηρίζουν ενεργά αυτήν την προσπάθεια με πολυτάλαντες ομάδες και με όρεξη για την προώθηση περαιτέρω ανάπτυξης. Οι εκδότες έχουν ξεκινήσει να δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά με πρωτοστάτη την πρόσφατη επιτυχημένη προσπάθεια της GEK TERNA. Ποιες είναι οι προκλήσεις και ποιες οι ευκαιρίες που δίνονται στην εγχώρια αγορά ομολόγων ώστε να αυξήσουν τη θετική δυναμική και να προσελκύσουν περισσότερες επιχειρήσεις;»
Η κα Πηνελόπη Λαζαρίδου, Γενικός Διευθυντής Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και Εκτελεστικό Μέλος ΔΣ του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ανέπτυξε τα ακόλουθα θέματα: Τα βασικά χαρακτηριστικά του Ομίλου που οδήγησαν στην απόφαση να προχωρήσει στη μεγαλύτερη έκδοση ομολόγων στην εγχώρια κεφαλαιαγορά των 500 εκατ. ευρώ. Επίσης σχετικά με άλλα προϊόντα DCM που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον, δεδομένου ότι ο Όμιλος δραστηριοποιείται στον χώρο υποδομών, έργων παραχώρησης και ανανεώσιμων πηγών. Τέλος, η κυρία Λαζαρίδου εξήγησε ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν έναν μοναδικό όμιλο σαν την ΓΕΚ Terna να επιλέξει τις αγορές ομολόγων ως πηγή χρηματοδότησης αντί για παραδοσιακές πηγές.
Η κα Πηνελόπη Λαζαρίδου, επικεντρώθηκε στην ανάγκη εισαγωγής green bonds και project specific bonds στην εγχωρία αγορά ομολόγων, προκειμένου να βελτιωθεί το μέγεθος, το βάθος και η ρευστότητα της αγοράς, επισημαίνοντας ταυτόχρονα το πολλαπλασιαστικό όφελος για την ελληνική οικονομία των έργων που θα χρηματοδοτηθούν μέσω αυτών των ομολόγων. Συγκεκριμένα, η κα Λαζαρίδου δήλωσε: «Έχοντας ολοκληρώσει πρόσφατα τη μεγαλύτερη εταιρική έκδοση ομολόγου στην εγχωρία κεφαλαιαγορά, ύψους 500 εκατ. ευρώ, θα θέλαμε η αγορά να αναπτυχθεί περαιτέρω στο μέλλον ως εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης για τις εταιρείες.
Οι Ελληνικές Συστημικές Τράπεζες και οι Ρυθμιστικές Αρχές – Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, Χρηματιστήριο Αθηνών- η συμβολή των οποίων κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της επιδημίας Covid-19 ήταν κρίσιμη και πολύτιμη, μπορούν να εξετάσουν την εισαγωγή στην αγορά project specific bonds ή green bonds. Μέσω αυτών, μπορεί να χρηματοδοτηθεί μερικώς η κατασκευή μεγάλων έργων σε ΑΠΕ, διαχείρισης απορριμμάτων (μέσω ΣΔΙΤ) ή έργων παραχώρησης και υποδομών που παρουσιάζουν μεγάλο πολλαπλασιαστή για την οικονομία, με σημαντική εγχώρια προστιθέμενη αξία, ενισχύοντας ταυτόχρονα την απασχόληση, την εγχώρια κατανάλωση και τα επίπεδα τιμών περιουσιακών στοιχείων. Αυτό, κατά την άποψή μου, συμβαδίζει και με τη στρατηγική μας, της ενίσχυσης της εξωστρέφειας απέναντι στην επενδυτική κοινότητα, ενώ θα προσελκύσει το ενδιαφέρον, τόσο ξένων και εγχώριων θεσμικών επενδυτών, όσο και Ελλήνων ιδιωτών επενδυτών, οδηγώντας επίσης σε βελτίωση του μεγέθους, του βάθους και της ρευστότητας της αγοράς.»
H κ. Ελένη Βρεττού, Executive General Manager, Chief of Corporate & Investment Banking – Piraeus Bank S.A., εξέφρασε την άποψή της για το κατά πόσον η ελληνική αγορά ομολόγων επαρκεί για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών των ελληνικών εταιρειών και εάν οι ελληνικές εταιρείες έχουν άλλες επιλογές χρηματοδότησης στις κεφαλαιαγορές.
Επίσης, δεδομένου ότι η Τράπεζα Πειραιώς είναι ιδιαίτερα ενεργή και πρωτοπόρος, μεταξύ των Ελληνικών Τραπεζών, στην εισαγωγή των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και κανονιστικών αρχών (ESG), η κυρία Βρεττού συζήτησε πώς βλέπει αυτές τις αρχές να εισάγονται στην ελληνική εγχώρια αγορά εταιρικών ομολόγων.
H κ. Ελένη Βρεττού, τόνισε ότι: “Η ελληνική αγορά ομολόγων έχει δείξει σημάδια ωριμότητας αυξάνοντας τόσο το μέγεθος, τη ρευστότητα όσο και το πλήθος των εκδοτών, ωστόσο εξακολουθεί να αποτελεί απλώς και μόνο μία από τις πιθανές επιλογές χρηματοδότησης για τις ελληνικές εταιρείες. Για μια ελληνική εταιρεία που επιθυμεί να χρηματοδοτήσει τις μελλοντικές επενδύσεις της, υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές λύσεις στις κεφαλαιαγορές πέρα από τις αγορές Ευρωομολόγων και τον παραδοσιακό τραπεζικό δανεισμό.
• Μια εταιρία με χρηστή διακυβέρνηση, διαφάνεια και ένα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο θα μπορούσε επίσης να εξετάσει τη χρηματοδότηση μέσω των κεφαλαιαγορών, οι οποίες μπορούν επίσης να προσελκύσουν ξένα θεσμικά κεφάλαια σε αντίθεση με την ελληνική αγορά ομολόγων η οποία σε μεγάλο βαθμό παραμένει ελκυστική μέχρι στιγμής σε έλληνες μόνο επενδυτές. Χαρακτηριστικά αναφέρω πώς στα τέλη της δεκαετίας του 1990 – αρχές του 2000 ένας μεγάλος αριθμός ελληνικών εταιρειών εισήγαγαν τις μετοχές τους στο Χρηματιστήριο Αθηνών και συγκέντρωσαν σημαντικά κεφάλαια. Αυτή η δραστηριότητα κορυφώθηκε με μεγάλες συνδυασμένες προσφορές που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2006 – 2007 (συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής στο Χρηματιστήριο πολλών εμβληματικών εταιρειών, όπως η Aegean Airlines, η Terna Energy. Ενδεικτικά, την περίοδο 2000-2007, τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από νέες εισηγμένες εταιρείες ανήλθαν σε 3,5 δισ. ευρώ περίπου, ενώ τα κεφάλαια που αντλήθηκαν από ήδη εισηγμένες εταιρείες ξεπέρασε τα 19 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου.
• Ως συνέπεια της οικονομικής ύφεσης, μετά το 2008, η δραστηριότητα εισαγωγής εταιριών στο χρηματιστήριο υποχώρησε σημαντικά με την πραγματοποίηση ελάχιστων νέων εισαγωγών στο Χρηματιστήριο. Ωστόσο, η δραστηριότητα αύξησης μετοχικού κεφαλαίου παρέμεινε ισχυρή από τις ήδη εισηγμένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των ανακεφαλαιοποιήσεων αρκετών τραπεζών και, πιο πρόσφατα, αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου μεγάλων εταιρειών (όπως η ΑΜΚ ύψους 650 εκατομμυρίων ευρώ της Lamda Development, που ολοκληρώθηκε εντός του 2019). Πιο συγκεκριμένα, το συνολικό κεφάλαιο που συγκεντρώθηκε από εισηγμένες εταιρείες κατά τη διάρκεια του 2008 – το πρώτο εξάμηνο του 2020 ανήλθε σε περίπου 65 δισεκατομμύρια ευρώ (εκ των οποίων 46,7 δισεκατομμύρια ευρώ αφορούν τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών κατά την περίοδο 2013-2015).
Αξίζει να επισημανθεί το γεγονός ότι είναι απόλυτη ανάγκη για τις εταιρείες να αναπτύξουν τα δικά τους πρότυπα ESG (Περιβαλλοντικά, Κοινωνικά και Εταιρικής Διακυβέρνησης), ώστε να παραμείνουν ελκυστικές σε μια αγορά που αυξάνει την κοινωνική της ευαισθητοποίηση. Είναι προφανές ότι τα ESG κριτήρια είναι ένα βασικό θέμα στην ατζέντα των επενδυτών και αυτό που αρχίζει να υπαγορεύει ακόμη και την «όρεξη» των επενδυτών για τη διάθεση των κεφαλαίων τους. Αυτό το είδαμε επίσης στην έκδοση των ελληνικών ομολόγων της Terna Energy, το 2019, το πρώτο και μέχρι στιγμής μόνο πράσινο ομόλογο στην Ελλάδα, όπου η Τράπεζα Πειραιώς ενήργησε ως χρηματοοικονομικός σύμβουλος, και Συντονιστής Έκδοσης, επιτυγχάνοντας τότε απόδοση ρεκόρ στο 2,60% σημειώνοντας επίσης ρεκόρ υπερκάλυψης. Είναι προφανές ότι υπάρχει επιθυμία για περισσότερες εκδόσεις αυτού του είδους, ενώ αυτό θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μια εξέλιξη της αγοράς που θα προσελκύσει πιο έμπειρους θεσμικούς επενδυτές. Στόχος μας ως τράπεζα που εστιάζει στην υιοθέτηση κριτηρίων ESG, είναι να προχωρήσουμε πέρα από τα πράσινα ομόλογα για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, που είναι ο πιο κοινός τύπος ομολόγων, και να επικεντρωθούμε στο “G” – της Εταιρικής Διακυβέρνησης – του ESG και να βοηθήσουμε τις μεγαλύτερες Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις να βελτιώσουν τη δική τους διακυβέρνηση και πρότυπα αναφοράς, ώστε να καταστούν κι εκείνες κατάλληλες για να αποκτήσουν πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης των κεφαλαιαγορών, όπως η ελληνική αγορά μικροομολόγων.”
O κ. Γιάννης Εμίρης, General Manager of Wholesale Banking – Alpha Bank, μίλησε για το αν το ταμείο του μέλλοντος είναι μια ευκαιρία για την αγορά εταιρικών ομολόγων και ποια θα ήταν τα πιθανά εργαλεία χρηματοδότησης, καθώς και γιατί ένας θεσμικός επενδυτής θα προτιμούσε την εγχώρια αγορά έναντι της αγοράς Ευρωομολόγων και ποιες θα μπορούσαν να είναι οι βασικές αγορές.
Ο κ. Γιάννης Εμίρης, ανέλυσε τους τρόπους κατά τους οποίους η συμμετοχή διεθνών επενδυτών και γενικά, θεσμικών επενδυτών θα μπορούσαν να ενισχυθούν περαιτέρω σε εκδόσεις ελληνικών εταιρικών ομολόγων.
Αναφέρθηκε σε πρωτοβουλίες σχετικά με διαδικασίες διακανονισμού και πώς η ανάπτυξη του δεύτερου και τρίτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει μια επιπλέον πηγή ζήτησης.
Τέλος, τοποθετήθηκε πάνω στο Ταμείο Ανάκαμψης καθώς θα είναι μια ευκαιρία για περαιτέρω ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς εταιρικών ομολόγων μέσω της έκδοσης πράσινων ομολόγων και ομολόγων της χρηματοδότησης έργων.
O κ. Αναστάσιος Ιωαννίδης, General Manager, Global Markets – Eurobank S.A., εξήγησε ότι τα τελευταία 4 χρόνια είχαμε ήδη 11 πολύ επιτυχημένες εκδόσεις Mini bond με συνολικό μέγεθος άνω των 2 δισεκατομμυρίων. Παρόλο που η συμμετοχή σε κάθε τεύχος ήταν ευρεία με χιλιάδες επενδυτές που συμμετείχαν, αυτό που είναι ακόμη εμφανές είναι η έλλειψη δευτερογενούς ρευστότητας στην αγορά. Ο κ. Ιωαννίδης αναφέρθηκε στους λόγους που οφείλεται αυτή η έλλειψη και τι θα έπρεπε να αλλάξει για να καταστήσει την αγορά πιο ενεργή και να παρέχει την απαραίτητη ρευστότητα. Ο κ. Ιωαννίδης εξήγησε επίσης πώς μπορούν τα ελληνικά μίνι ομόλογα να παρέχουν εναλλακτικές αποδόσεις επενδύσεων σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων και επιτοκίων καταθέσεων κοντά στο μηδέν.
O κ. Αναστάσιος Ιωαννίδης τόνισε ότι: “Σε περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων, τα ελληνικά εταιρικά ομόλογα που είναι εισηγμένα στο Χρηματιστήριο Αθηνών, έχουν εξελιχθεί σε μία αξιόλογη, εναλλακτική, επενδυτική πρόταση. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια είχαμε ήδη έντεκα εταιρικές εκδόσεις στις οποίες τοποθετήθηκαν άνω των 2 δισ. ευρώ από επενδυτές. Αυτό που εξακολουθεί να είναι προφανές είναι ότι παρόλο που η πρωτογενής αγορά επιδεικνύει σημαντική ρευστότητα, η δευτερογενής αγορά συνεχίζει να μην παρουσιάζει αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Με δεδομένες τις προοπτικές της αγοράς, σε μια ευρύτερη, δύσκολη συγκυρία, είναι πολύ σημαντικό όλοι οι εγχώριοι «παίκτες», οι ελληνικές τράπεζες, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και το Χρηματιστήριο Αθηνών, να αναλάβουν πρωτοβουλίες προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω το πλαίσιο λειτουργίας, να διασφαλιστεί υψηλότερη προσφορά εντός και εκτός Ελλάδας και να ενισχυθεί ο ρόλος της ως μιας αξιόπιστης πηγής χρηματοδότησης”.
O κ. Βασίλης Καραμούζης, Γενικός Διευθυντής Εταιρικής & Επενδυτικής Τραπεζικής της Εθνικής Τράπεζας, εξήγησε γιατί μια ελληνική εταιρεία θα προτιμούσε την εγχώρια αγορά έναντι της αγοράς Ευρωομολόγων. Επίσης, εξέφρασε την άποψή του για το εάν υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ανάπτυξη σε αυτήν την αγορά, και ποιοι θα ήταν οι πιθανοί τομείς / εκδότες.
O κ. Βασίλης Καραμούζης, τόνισε: “Η επιτυχία που σημείωσαν οι δύο πρόσφατες ομολογιακές εκδόσεις από τις εταιρείες ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και LAMDA Development, εν μέσω της πρωτόγνωρης κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του Covid-19, αποδεικνύει τη δυναμική της ελληνικής αγοράς ομολόγων και το έντονο ενδιαφέρον της ελληνικής επενδυτικής κοινότητας για επενδύσεις σε υγιείς εταιρείες με σημαντικό επενδυτικό πλάνο.
Η Εθνική Τράπεζα στήριξε την εν λόγω αγορά εν τη γενέσει της το 2016 και έκτοτε έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη και εδραίωσή της, βασιζόμενη τόσο στην τεχνογνωσία των στελεχών της όσο και στη δυναμική του δικτύου της , παρέχοντας πρόσβαση στη μεγαλύτερη βάση ιδιωτών πελατών.
Στοίχημα για την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς θα πρέπει να αποτελέσει η προσέλκυση και μικρότερου μεγέθους εταιρειών (εισηγμένων στο Χ.Α. ή μη) οι οποίες ωστόσο θα διαθέτουν εδραιωμένη παρουσία στον κλάδο που δραστηριοποιούνται και διαχρονικά ισχυρές ταμειακές ροές. Τα οφέλη και για αυτές τις εταιρείες, οι οποίες λόγω μεγέθους δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στις ευρωαγορές, είναι σημαντικά αφού, μεταξύ άλλων, διευρύνονται τα χρηματοδοτικά εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους, αποκτούν πρόσβαση στην ελληνική επενδυτική κοινότητα, ενισχύεται η αναγνωρισιμότητά τους και ισχυροποιείται η εταιρική τους διακυβέρνηση.
Επιπλέον, το επόμενο διάστημα, οι συμμετέχοντες στην εν λόγω αγορά οφείλουμε να εξετάσουμε τρόπους για την προσέλκυση αλλοδαπών επενδυτών οι οποίοι θα συμβάλλουν στη διεύρυνση της επενδυτικής βάσης και την αύξηση της εμπορευσιμότητας.”
