Του Ανδρέα Ηλία Μακρή
ΚΑΡΠΑΘΟΣ. (https://www.karpathiakanea.gr/) Στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου πολέμου, οι συνθήκες διαβίωσης και παραμονής στην πρωτεύουσα του νησιού μας, τα αγαπημένα μας Πηγάδια, παρέμεναν μακράν τρισχειρότερες και επικινδυνότερες σε σύγκριση πάντα με τα χωριά μας. Ως εμπόλεμη περιοχή, δέχονταν συχνούς από αέρος και θαλάσσης συμμαχικούς βομβαρδισμούς με στόχο μεν τα εχθρικά στρατεύματα και τις πολεμικές τους εγκαταστάσεις, αλλά από αστοχία αρκετές φορές, καταστράφηκαν περιουσίες στην ξηρά και θάλασσα, θρηνήσαμε και ανθρώπινα θύματα.
Η υποαπασχόληση των Πηγαδιωτών ήταν στα high της. Χτυπούσε κόκκινο, χωρίς προοπτική καλυτέρευσης. Οι αναδουλειές υποχρέωναν τον κόσμο να ζει σε περιβάλλον μεγάλης ανέχειας και φτώχειας. Οι Πηγαδιώτες λιμοκτονούσαν. Τι να λέμε τώρα, υπήρχαν άπορες οικογένειες χωρίς στον ήλιο, μοίρα. Χωρίς κατοικήσιμο σπίτι από τους βομβαρδισμούς, χωρίς δικά τους κτήματα, δεν μπορούσαν να εκτρέφουν ούτε κατοικίδια ζώα. Ο κόσμος ψωμοζητούσε στους δρόμους.
Οι άνδρες, μάζευαν από τις στράτες «γόπες», τα αποτσίγαρα!… να τραβήξουν τις τελευταίες-τελευταίες ρουφηξιές. Κυκλοφορούσαν με τρύπιο παπούτσι. Οι πιο καλοβαλμένοι, με σακάκι ξαναραμμένο από την ανάποδη σε ύφασμα ευτελούς αξίας (όχι, από… αγνό παρθένο μαλλί που διαφημίζουν σήμερα). Αίφνης, η εσωτερική μεριά, γινόταν εξωτερική!… με την υπογραφή του “Ρετσίνα”(2) στην ούγια να κάνει μπάμ! και το τσεπάκι στο σακάκι, ανάποδα, στο άνω δεξιό μέρος του πέτου.
Πλέον επί Αγγλοκρατίας (1944-1946) με εδραιωμένη την παγκόσμια ειρήνη και χωρίς την καταπίεση και τον φόβο του κατακτητή, οι θεριακλήδες Πηγαδιώτες απολάμβαναν -τρόπος του λέγειν- το «σουροκάτο» τους καφέ από σπόρους χαρουπιών!… (γνωστά ως Καρπάθικες «σοκολάτες») ή χαρτόπαιζαν βράδι-πρωί στα καφενεία για μια «βανίλια» ή «παστέλι» οι κερδισμένοι.
Τα παιδιά τους εξακολουθούσαν να κυκλοφορούν ξυπόλητα με τριμμένα, χιλιομπαλωμένα ρούχα. Έβλεπαν και τα γλυφιτζούδια στο παράθυρο του οικιακού παρασκευαστηρίου της Κοκόνας Σ. Χατζηγεωργίου – Χατζηκωστή στο Κονάκι, κι άντε μετά να μαζέψουν τα σάλια…
Αν αναφερθούμε στην ψυχαγωγία τους, εξ ανάγκης είχε τη βούλα ευρεσιτεχνίας. Το «τόπι» ας πούμε, αυτό που σήμερα λέμε «μπάλα», ήταν φτιαγμένο από ρετάλια ρούχων δεμένα σφικτά, κατά προσέγγιση στρογγυλή, δηλαδή στο περίπου, σφαιρική.
Αμ΄ το άλλο, το αγαπημένο «κιλίντρι», το στριφτό ατσαλένιο σύρμα σε σχήμα κουλούρας, παρμένο από καμένα λάστιχα στρατιωτικού αυτοκινήτου, που σε εξωθούσε όμως να τρέχεις χιλιόμετρα μαζί, σπρώχνοντας το, σαν τροχό.
Βέβαια, υπήρχαν και τα αυτοσχέδια ξύλινα πατίνια με ρουλεμάν παρακαλώ, στον άξονα του τροχού, παρμένα από το εγκαταλειμμένο γερμανικό ερπυστιοφόρο άρμα μάχης PANZER III στου Λαμπρίδη το χωράφι που το είχαμε κάνει φύλλο και φτερό, γιατί ποδήλατα, yiok! Πέραν του μοναδικού τυχεράκια Γιώργου Νικ. Λυριστή που λαφυραγώγησε ένα γερμανικό ποδήλατο «εκστρατείας» που δίπλωνε στα δύο και με κόντρα πετάλι φρένο!
Κι εμείς οι άλλοι; Με τον… αραμπά! Σέρναμε το πατίνι στην ανηφόρα μέχρι τον φούρνο του Λαμπρίδη στο Κονάκι, να το καβαλήσουμε μετά, να απολαύσουμε μαζοχιστικά τα 200-300 μέτρα κατηφόρας μέχρι το σιντριβάνι.
Και ενώ, όλα αυτά τα «ωραία» συνέβαιναν, επί Αγγλοκρατίας πλέον μίαν πρωίαν Σαββάτου, στις 14 Ιουλίου 1945, κλιμάκιο της Διεθνούς Φιλανθρωπικής Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών ( U.N.R.R.A ) εγκαταστάθηκε στα Πηγάδια υπό την εποπτεία της Αυστραλέζας Mary Benxon -πιο γνωστή μας ως Δεσποινίς Μαίρη- κι άρχισαν να εκφορτώνονται από Μοτοζάτερα στο μουράγιο, τόνοι μεταχειρισμένου, αλλά προσεχτικά επιλεγμένου γυναικείου, ανδρικού και παιδικού ρουχισμού, εξ Αμερικής.
Η προσωρινή βρετανική διοίκηση ενοικίασε τον ισόγειο χώρο της οικίας της δασκάλας Ευανθίας Μοσχονά – Φιλιππίδη στο Κονάκι και εναποθήκευσε τα αμπαλαρισμένα δέματα ρουχισμού. Τοποθέτησαν σε 24ωρη βάση οπλισμένους σκοπούς της Β.Μ.P(3) με αυστηρή διαταγή, ακόμη και χρήση του ταχυβόλου όπλου «Τomson», για αποτροπή κάθε μεταμεσονύχτιας απόπειρας λαθροχειρίας (διάβαζε λωποδυσίας).
Ταυτόχρονα η Στρατιωτική Επιμελητεία άρχισε να δέχεται καταιγισμό αιτήσεων ενδιαφερομένων για τη νευραλγική θέση του υπεύθυνου διαχειριστή. Για κάποιους, τόσο περιζήτητη, αφού επικαλέστηκαν μέχρι και αντιστασιακούς τίτλους, ενώ άλλοι, οι φαμελίτες να θρέψουν τα προστατευόμενα μέλη πολύτεκνης οικογένειας.
Οι βρετανοί όμως αξιωματικοί της Intelligent service, έπιαναν πουλιά στον αέρα. Δεν χαμπάριαζαν από λόγια. Το μέσο δεν πέρναγε. Γνώριζαν άλλωστε γραμμή και καλαμάρι το βιογραφικό όλων των υποψηφιοτήτων και επέμεναν με αυστηρά κριτήρια να τοποθετήσουν το κατάλληλο άτομο, στην κατάλληλη θέση, να έχουν ήσυχο το κεφάλι τους. Σκέφτηκαν τη σοφή παροιμία: «Καλύτερα, γαϊδουρόδενε, παρά γαϊδουρογύρευε»
Aφού πέρασαν λοιπόν από κόσκινο τους υποψήφιους, τελικά επέλεξαν ως αποκλειστικό υπεύθυνο φύλαξης-διανομής και «κλειδούχο» των αποθηκών της UΝRRΑ, τον άριστο μεταξύ αρίστων. Τον αγγλομαθή Μενεδιάτη Βασίλη Μελισσιανό(4) πρωτογιό του επί τουρκοκρατίας Ατζά της Καρπάθου, Γιάννη. Άνθρωπο ντόμπρο, ευθύ, τυφλής εμπιστοσύνης άτομο, με ανεπτυγμένη ευθυκρισία και του ανέθεσαν εν λευκώ, την αποκλειστική ευθύνη διανομής του ανδρικού και γυναικείου ρουχισμού στις άπορες οικογένειες της Καρπάθου, προς μεγάλη απογοήτευση των λοιπών ενδιαφερομένων, αφού οι υποψήφιοι «χρυσοδάκτυλοι», ήταν μιλιούνια!…
Έτσι χάρη στον αξέχαστο Βασίλη Μελισσιανό που διαχειρίστηκε άψογα το αγαθοεργό «εμπόρευμα” με διαφάνεια, εντιμότητα και δικαιοσύνη, απετράπη το χρυσοφόρο κοντραμπάντο(5) με την Κρήτη που κάποιοι γρήγοροι, είχαν ήδη έτοιμο στα σκαριά… και οι ντόπιοι, έπαψαν τουλάχιστον, να κυκλοφορούν κουρελήδες κι ανυπόδητοι.
_______________________
1.- United Nations Relief & Rehabilitation Administration.
2.- Εργοστάσιο Εριουργείας στον Πειραια, παλιά.
3.- British Military Police. Βρετανική στρατιωτική Αστυνομίa.
Αρκετοί οι Καρπάθιοι που υπηρέτησαν στο Σώμα της.
4.- Τον γνώρισα σε προχωρημένη ηλικία (over eightys). Αρχοντικός στο μπλε μαρέν κοστούμι, με γιλέκο, άσπρο απαστράπτον υποκάμισο, μαύρη γραβάτα και μαύρο «Μπορσαλίνο» καπέλο. Μα πάνω απ΄ όλα, ένας γλυκύτατος με διαπεραστικό βλέμμα αφηγητής, χαμηλόφωνος με χαρακτηριστική τη μενεδιάτικη προφορά.
Θυμάμαι σαν τώρα, την πρώτη και τελευταία μας συνάντηση το 1961, στο πατρικό μου σπίτι με τη μητέρα μου, δευτερότοκη κόρη του επιστήθιου φίλου του Ανδρέα Γ. Χιωτάκη (συγκάτοικοι και συμφοιτητές στην περιώνυμη «Ευαγγελική σχολή» Σμύρνης και αργότερα στο πανεπιστήμιο «Σουλτανέ» Κωνσταντινούπολης).
Στη διάρκεια μιας δίωρης πυκνής συζήτησης, κρατούσε σημειώσεις για λογαριασμό μου -νεαρός τότε εγώ- με τις συναρπαστικές αφηγήσεις του να καλύπτουν ιστορικά γεγονότα περίπου αιώνα (1876 – 1961) που σημάδευσαν τον τόπο και έχω την ευκαιρία τώρα να δημοσιοποιώ.
5.- Λαθρεμπόριο.
———————————————————————
Απόσπασμα από το νέο μου βιβλίο» «Ενθυμήματα».
