Τον Μάιο του 1922 ήλθε και άραξε στο Λευκό ένα αγγλικό πλοίο από το οποίο αποβιβάστηκαν τρεις-τέσσερις Άγγλοι με σκοπό να ξεθάψουν τα οστά συμπατριωτών τους που έχασαν τη ζωή τους σε κάποιο παλαιότερο ναυτικό ατύχημα στην περιοχή. Εκείνη την ώρα έτυχε να βρίσκονται στο Λευκό η Ρηγοπούλα Π. Πετρόπουλου και η Βασιλική Μάλτα που πέρασαν για Τούρκους τους Άγγλους από τις κόκκινες στολές που φορούσαν. Ήταν τότε σε εξέλιξη ο Ελληνοτουρκικός πόλεμος στη Μικρά Ασία και με τη φαντασία τους νόμισαν ότι ήλθαν οι Τούρκοι για να λεηλατήσουν, να καταστρέψουν και να σφάξουν.
Η είδηση έφτασε εξογκωμένη στο Μεσοχώρι και αναστάτωσε το χωριό, ο καθένας έτρεχε να σωθεί. Από το φόβο και την απελπισία τους φόρτωσαν τα μουλάρια και τα γαϊδούρια με κουβέρτες, τρόφιμα, γέρους και μικρά παιδιά, και έτρεχαν να κρυφτούν μέσα στα δάση και στις σπηλιές για να φυλάξουν τις οικογένειές τους από το «μαχαίρι του Τούρκου». Μέχρι και την εικόνα της Παναγίας της Βρυσιανής πήραν και την έκρυψαν μέσα σε μια σπηλιά.
Με τους Τούρκους να «αυξάνονται» και τις «διαθέσεις» τους να αγριεύουν, έφτασε η είδηση στα Σπόα. Ευτυχώς εκείνη την ημέρα ήρθε από τη Σύμη κι άραξε κάτω στον Άη Νικόλα το ιστιοφόρο του Αργύρη Καστάνια φορτωμένο με εμπορεύματα του Σάββα Κασσώτη για να τα πουλήσει στην Κάρπαθο.
Πανικόβλητοι οι Σποΐτες κατέβηκαν στον Άη Νικόλα, ο καπετάν Αργύρης όταν είδε τον πανικό τους, τούς μπάρκαρε όσο πιο γρήγορα μπορούσε. Ευτυχώς το καΐκι ήταν μια μεγάλη μπρατσέρα 100 τόνων, και χώρεσαν όλοι. Στην κουβέρτα του καϊκιού ήταν αρκετά τσουβάλια μπακαλιάρου και από τα ποδοπατήματα ο μπακαλιάρος σε μερικά τσουβάλια κοματιάστηκε. Εκείνη την ώρα, μπροστά στο μαχαίρι του Τούρκου, ο καπετάν Αργύρης δεν λογάριαζε το μπακαλιάρο και στα γρήγορα έβαλε πλώρη για τα Πηγάδια.
Με την ίδια γρηγοράδα έφτασε η φήμη των Τούρκων, πιο εξογκωμένη και με τις διαθέσεις τους πιο άγριες, στο Απέρι, Βωλάδα, Όθος και Πυλές. Ο πανικός φούντωσε, όπως τον διέσωσε η λαϊκή ποίηση, και όλοι έτρεχαν να κρυφτούν, και πολλοί πήραν το δρόμο για τα Πηγάδια, με την ελπίδα ότι θα τους προστατεύσουν οι Ιταλοί.
Στην αρχή ανησύχησε και ο Ιταλός διοικητής της Καρπάθου Il Capitano Giovanni Idola και ειδοποίησε τον κυβερνήτη στη Ρόδο. Οι Ιταλοί έστειλαν από τη Ρόδο ένα αντιτορπιλικό φορτωμένο με στρατιώτες, αλλά προτού φτάσει στην Κάρπαθο οι Ιταλοί διαπίστωσαν την ταυτότητα των «Τούρκων» και το αντιτορπιλικό επέστρεψε στη βάση του.
Οι Άγγλοι πραγματοποίησαν τον σκοπό τους και αναχώρησαν. Οι Καρπάθιοι από τα κάτω χωριά επέστρεψαν στα σπίτια τους, και ο Καστάνιας με τη μπρατσέρα του έφερε τους Σποΐτες πίσω στον Άη Νικόλα. Επειδή ο κοματιασμένος μπακαλιάρος δεν μπορούσε να πουληθεί, φιλοτιμήθηκαν οι Σποΐτες και τον αγόρασαν.
The Turks arrived in Lefko
By Manolis Cassotis
In May 1922 an English ship landed at Lefko in Karpathos, from which three or four Englishmen disembarked to exhume the bones of their compatriots who lost their lives in an earlier naval accident in the area. At that time, Rigopoula P. Petropoulos and Vasiliki Malta happened to be in Lefko who mistook the Englishmen for Turks from the red uniforms were wearing. At that time, the Greek-Turkish war was going on in Asia Minor, and with their imaginations they thought that the Turks had come to plunder, destroy and slaughter.
The news reached Mesochori and upset the villagers, everyone ran for his life. Out of fear and despair they loaded their mules and donkeys with blankets, food, old men and small children, and ran to hide in the forests and caves to protect their families from the “knife of the Turk”. They even took the icon of the Holy Mother Vrysiani and hid it in a cave.
With the Turks to “multiply” and their “tempers” getting wilder, the news reached Spoa. Fortunately, on that day came from Symi to Saint Nicholas bay Argyris Kastania’s sailboat loaded with goods of Savvas Cassotis to sell in Karpathos. Panicked, the Spoitans went down to Saint Nicholas. When captain Argyris saw their panic, he boarded them as fast as he could. Fortunately, the boat was a large 100-ton bracera and all got boarded. There were several sacks of cod on the deck, and the cod in some of the sacks was torn to pieces by the trampling. In front of the Turk’s knife, Captain Argyris did not care about the cod and quickly set sail for Pigadia.
With the same speed the reputation of the Turks, more inflated and with their dispositions wilder, reached Aperi, Volada, Othos and Pyles. Panic broke out, as folk poetry saved it, and everyone ran for cover, and many made their way to Pigadia, in the hope that the Italians would protect them.
At first the Italian commander of Karpathos Il Capitano Giovanni Idola was also worried and notified the governor in Rhodes. The Italians sent a destroyer loaded with troops from Rhodes, but before it reached Karpathos the Italians identified the “Turks” and the destroyer returned to its base.
The Englishmen accomplished their mission and departed. The Karpathians from the lower villages returned to their homes, and Kastanias with his bracera brought the Spoitans back to Saint Nicholas. Since the chopped cod could not be sold, the Spoitans bought it, expressing their appreciation.
