Στην αρχή το βάρος του Δωδεκανησιακού αγώνα βρισκόταν στην Αθήνα και αργότερα, λόγω των διπλωματικών πιέσεων που ασκούσε η Ιταλία στην Ελλάδα για την δράση των εκεί Δωδεκανησίων, μέρος του αγώνα μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο όπου οι εκεί Δωδεκανήσιοι είχαν οικονομική ευχέρεια και μεγαλύτερη ελευθερία δράσης. Αργότερα με την έναρξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το βάρος του Δωδεκανησιακού Αγώνα μετατοπίστηκε στην Αμερική.
Εθνικό Δωδεκανησιακό Συμβούλιο Αμερικής
Από το 1934 ο αγώνας στην Αμερική διεξαγόταν αποκλειστικά από την Δωδεκανησιακή Νεολαία Αμερικής, κυρίως μέσω του «Δωδεκανήσιος», για να μην επισύρουν την οργή των Ιταλών εναντίον των συγγενών των μελών των τοπικών συλλόγων που έμεναν στα Δωδεκάνησα. Από την στιγμή όμως της επίθεσης της Ιταλίας κατά της Ελλάδας δεν υπήρχε λόγος να κρατούνται προσχήματα και όλοι οι Δωδεκανήσιοι προθυμοποιήθηκαν να βοηθήσουν. Γι’ αυτό στις 30 Οκτωβρίου 1940, κατόπιν προσκλήσεως της ΔΝΑ συνήλθαν οι αντιπρόσωποι των 14 Δωδεκανησιακών Σωματείων της Νέας Υόρκης και απετέλεσαν τον πυρήνα του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου Αμερικής. Στην συνέχεια προσχώρησαν όλα τα Δωδεκανησιακά σωματεία Αμερικής και του εξωτερικού.
Η εκτελεστική επιτροπή του ΕΔΣΑ αποτελείτο από τους: Μανώλη Κουλουκουντή, Αντώνη Παπαδάκη, Νικόλαο Μαυρή και τον πρόεδρο και γραμματέα της ΔΝΑ, με πρόεδρο τον Νικόλαο Μαυρή. Ως πρώτη δόση οι αδελφοί Κουλουκουντή, ο Αντώνης Παπαδάκης και ο Νικόλαος Μαυρής χρηματοδότησαν το ΕΔΣΑ με το ποσό των $15.000 (ένα εκατομμύριο σημερινά δολάρια), το οποίο εγκαταστάθηκε στο Rockefeller Center με δύο γραμματείς.
Η ΔΝΑ μεταβίβασε τον «πυρσό» του Αγώνα στο ΕΔΣΑ, αλλά συνέχισε την αγωνιστική της προσπάθεια με συνεργασία και εν πλήρη γνώση του ΕΔΣΑ, ιδιαίτερα μέσω του «Δωδεκανήσιος». Έτσι, παράλληλα με τις άοκνες ενέργειες του ΕΔΣΑ και ιδιαίτερα τις καθημερινές επαφές και προσπάθειες του προέδρου του Νικολάου Μαυρή, ο αγώνας διεξαγόταν πιο εντατικά και πιο αποτελεσματικά.
The Dodecanesians are not Enemy
Μετά την Ιαπωνική επίθεση εναντίον του Pearl Harbor, η Γερμανία και Ιταλία κήρυξαν τον πόλεμο εναντίον της Αμερικής. Νωρίς το 1942 το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης επέβαλε την εγγραφή των Γερμανών και Ιταλών στους καταλόγους των υπηκόων εχθρικών χωρών. Όλοι τους εφοδιάστηκαν με ειδική ταυτότητα και τους απαγορευόταν να μετακομίσουν και να εργάζονται σε επιχειρήσεις που είχαν σχέση με την άμυνα και τον πόλεμο. Αυτό δημιούργησε προβλήματα για τους Δωδεκανησίους, οι οποίοι αν και Έλληνες εθεωρούντο Ιταλοί υπήκοοι.
Στις 21 Φεβρουαρίου 1942, ο πρόεδρος του ΕΔΣΑ υπέβαλε υπόμνημα, στο υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο αναφερόταν στην ιστορία της Δωδεκανήσου και στους αγώνες εναντίον της Ιταλικής κατοχής στα νησιά. Τρεις μέρες αργότερα, ο υπουργός Δικαιοσύνης Francis Biddle απάλλαξε τους Δωδεκανησίους από τον χαρακτηρισμό τους ως Ιταλών υπηκόων.
Το ΕΔΣΑ συγκέντρωσε τα ντοκουμέντα, τη σχετική αλληλογραφία, το υπόμνημα και με το ιστορικό του όλου θέματος και εξέδωσε βιβλιαράκι με τον τίτλο «The Dodecanesians are not Enemy Aliens», έτσι έκαμε πιο γνωστό και προώθησε το Δωδεκανησιακό πρόβλημα στην Αμερική. (Επακόλουθο αυτών των ενεργειών, ορισμένα πιστοποιητικά που εξέδωσαν Αμερικανικές και Βρετανικές υπηρεσίες σε Δωδεκανησίους αναφέρουν ως υπηκοότητα των Δωδεκανησίων την «Δωδεκανησιακή»).
Office of Strategic Services
Στις 13 Ιουνίου 1942 o Πρόεδρος Roosevelt δημιούργησε το Office of Strategic Services, με αρχηγό τον William Donovan και με σκοπό την συγκέντρωση στρατηγικής φύσης πληροφοριών για πολεμικές επιχειρήσεις. Δύο μήνες αργότερα το OSS ήλθε σε επαφή με το ΕΔΣΑ και ζήτησε την συνεργασία του. Πράγματι, το ΕΔΣΑ συγκέντρωσε, από νεοφερμένους Δωδεκανησίους και αντιφασίστες Ιταλούς στρατιωτικούς που υπηρέτησαν στα Δωδεκάνησα, πληροφορίες για τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις και οχυρώσεις των νησιών και τις μεταβίβασε στο OSS. Επίσης προμήθευσε κατάλογο Δωδεκανησίων στα Δωδεκάνησα, στην Αθήνα και Αίγυπτο, ικανοί να συμβάλουν στον συμμαχικό αγώνα.
Επίσης η Αμερική ίδρυσε το Office of War Information, το οποίο μέσω του BBC του Λονδίνου, μετέδιδε ειδήσεις και σχόλια σε διάφορες γλώσσες. Το ΕΔΣΑ δεν άφησε αυτή την πηγή ανεκμετάλλευτη, συχνά, οι Νικόλαος Μαυρής και Μανώλης Αθανασιάδης μετέδιδαν ανακοινώσεις του ΕΔΣΑ για τις δραστηριότητες των Δωδεκανήσιων καθώς και μηνύματα συμπαράστασης και ελπίδας στα κατεχόμενα Δωδεκάνησα και κυρίως στους ναυτιλόμενους που πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες στον συμμαχικό αγώνα.
Sforza contra Sforza
Επίσης το ΕΔΣΑ κατόρθωσε να αποσπάσει δήλωση από τον πρώην υπουργό των εξωτερικών της Ιταλίας Sforza, που είχε καταγγείλει την συμφωνία Titoni Βενιζέλου. Στις 18 Φεβρουαρίου 1943 ο Sforza έκαμε κάποια μεταβολή, αλλά όταν πιέστηκε να διευκρινίσει δήλωσε ότι η Ιταλία πρέπει να παραιτηθεί από κάθε διεκδίκηση στα Δωδεκάνησα.
Τον Μάρτιο του 1943 το ΕΔΣΑ εξέδωσε σε χιλιάδες αντίτυπα εργασία του Νικολάου Μαυρή στα Αγγλικά υπό τον τίτλο «Sforza contra Sforza», η οποία αναφερόταν στην Ιστορία της Δωδεκανήσου, στην συμφωνία Titoni Βενιζέλου, στην καταγγελία της συμφωνίας και στις νέες δηλώσεις του Sforza. Τον επόμενο χρόνο το ΕΔΣΑ εξέδωσε άλλο βιβλίο του Μαυρή με τον τίτλο «The Greek Dodecanese», το οποίο περιελάμβανε αρκετές πληροφορίες για τα Δωδεκάνησα και τις θέσεις και απόψεις αμερικανών πολιτικών, ακαδημαϊκών και άλλων διανοουμένων στο Δωδεκανησιακό πρόβλημα.
Συνέδριο
Στις 24 Οκτωβρίου 1943 το EΔΣA οργάνωσε στο St. Moritz Hotel της Νέας Υόρκης ΠανδωδεκανησιακόΣυνέδριο, στο οποίο μετείχαν αντιπρόσωποι Δωδεκανησιακών οργανώσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και 12 άλλες χώρες: Αγγλία, Αυστραλία, Ελλάδα, Μέση Ανατολή, Αίγυπτο, Αργεντινή, Βραζιλία, Ουρουγουάη, Νότια Αφρική, Ροδεσία, Βελγικό Κονγκό και Ανατολική Πορτογαλική Αφρική. Οι οργανώσεις του εξωτερικού, που λόγω του πολέμου δεν μπορούσαν να παραστούν, όρισαν αντιπροσώπους.
Μηνύματα συμπαράστασης έστειλαν επιφανείς κληρικοί, πολιτικοί, καθηγητές, διανοούμενοι και πολλές ελληνικές και ξένες οργανώσεις. Ιδιαίτερα συγκινητικό ήταν το μήνυμα του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασσιέ που έλεγε: «Ο Δωδεκανησιακός λαός υπήρξε εκ των πρώτων που υπέφερε από την πίεση της Ιταλικής απληστίας προς δημιουργία μιας αυτοκρατορίας … ακραδάντως πιστεύουμε ότι ο λαός της Δωδεκανήσου συντόμως θα κληθεί και πάλι να συμπληρώσει τα ιστορικά του πεπρωμένα».
Το Συνέδριο, στο οποίο αναφέρθηκαν εκτενώς ελληνικές και αμερικανικές εφημερίδες, υιοθέτησε ιστορικό υπόμνημα το οποίο απεστάλη στο Αμερικανικό Κογκρέσο, στους αρχηγούς των μεγάλων δυνάμεων και στο διεθνή τύπο. Μεταξύ των άλλων εξέφραζε την ευγνωμοσύνη σε όσους συμπαραστέκονταν στον αγώνα των Δωδεκανησίων και ζητούσε από τις Μεγάλες Δυνάμεις και τα υπόλοιπα έθνη, την συμβολή τους για να ικανοποιηθεί το αίτημα για εθνική αποκατάσταση, που ήταν πόθος και «όνειρο» τους.
Διάσκεψη Ειρήνης
Όταν, το 1946, έγινε γνωστή η σύνθεση της αμερικανικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι, το ΕΔΣΑ έσπευσε να την εφοδιάσει με όλα τα διαφωτιστικά στοιχεία και υπομνήματα σχετικά με τα Δωδεκάνησα, και φυσικά το βιβλίο «The Greek Dodecanese» που περιείχε τις θέσεις αμερικανών βουλευτών, γερουσιαστών, πρυτάνεων, καθηγητών κλπ. Παράλληλα, το ΕΔΣΑ διεύρυνε και συντόνισε τις επαφές του με τον τύπο, που τροφοδοτούσε συνεχώς με ανακοινώσεις γύρω από το Δωδεκανησιακό θέμα. Ταυτόχρονα, φίλα προσκείμενοι Αμερικανοί έκαναν σχετικές ομιλίες σε πανεπιστήμια και σε ραδιοφωνικά προγράμματα με αποτέλεσμα να δημοσιεύονται σχεδόν κάθε μέρα σ’ εφημερίδες επιστολές που υποστήριζαν την επιστροφή των νησιών στην Ελλάδα.
Χωρίς αμφιβολία, η επίμονη αυτή προσπάθεια του ΕΔΣΑ πέτυχε το στόχο της. Ο πρεσβευτής της Ελλάδας, Αλέξης Κύρου, στη Διάσκεψη της Ειρήνης έγραψε: «Όταν επρόκειτο να συζητηθούν οι ελληνικές διεκδικήσεις, οι αμερικανοί εμπειρογνώμονες ζήτησαν από την ελληνική αντιπροσωπεία να τους πληροφορήσει λεπτομερώς περί αυτών, προσθέτοντας χαρακτηριστικώς: ‘εκτός από το Δωδεκανησιακό, δια το οποίο μας έχουν ήδη πλήρως ενημερώσει οι εν Αμερική συμπατριώτες σας’». Όταν αργότερα ο ίδιος ο Αλέξης Κύρου μίλησε στη Νέα Υόρκη σε δείπνο που δόθηκε από το ΕΔΣΑ είπε: «Το έργο του ΕΔΣΑ κάθε άλλο παρά εύκολο υπήρξε … περιέκλειε τρομακτικούς κινδύνους δια τη Δωδεκάνησο. Εάν οι κίνδυνοι αυτοί υπερνικήθηκαν, οφείλεται τούτο ασφαλώς κατά πολύ στην δική σας ευτυχώς ακούραστο και συστηματική διαφωτιστική προσπάθεια».
Η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζοντας τους αγώνες των Δωδεκανησίων της Αμερικής διόρισε τον Νικόλαο Μαυρή ως πρώτο πολιτικό διοικητή Δωδεκανήσου και απένειμε τον Χρυσούν Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος στους πρωτεργάτες του Δωδεκανησιακού αγώνα Μανώλη Αθανασιάδη, Ιάκωβο Καζαβή, Δημήτρη Πολυχρονιάδη, Νικόλαο Μανούση, Νικήτα Χατζηνικήτα και Δημήτρη Στρίκη.
Το Έργο Συνεχίζεται
Μετά την απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου, το ΕΔΣΑ είχε ολοκληρώσει το σκοπό του, αλλά οι τότε ιθύνοντες αποφάσισαν ότι έπρεπε να συνεχίσει να υπάρχει, έστω και με περιορισμένους σκοπούς και δράση, για πρακτικούς και ιστορικούς λόγους. Αμέσως μετά την απελευθέρωση το ΕΔΣΑ ναύλωσε το «Άννα Μάρκο», το φόρτωσε με τρόφιμα, φάρμακα, ρούχα, παπούτσια και άλλα αναγκαία εφόδια και από την Νέα Υόρκη τα έστειλε στα Δωδεκάνησα όπου υπήρχε μεγάλη ανάγκη.
Το 1974, μετά την απόβαση των Τούρκων στην Κύπρο, τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο και τις απειλές εναντίον της Δωδεκανήσου, το ΕΔΣΑ αναδιοργανώθηκε και επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στην ενημέρωση και υποστήριξη των μελών του Κογκρέσου υπέρ των Ελληνικών θέσεων.
Παράλληλα, το ΕΔΣΑ εξέδωσε την «Ιστορία της Δωδεκανησιακής Νεολαίας Αμερικής» του Μανώλη Αθανασιάδη, και το 2000 σύνταξε και χρηματοδότησε το 32σέλιδο αφιέρωμα στα Δωδεκάνησα του «Εθνικού Κήρυκα της Νέας Υόρκης» που κυκλοφόρησε σε 30.000 αντίτυπα και ήταν αφιερωμένο στην 52η επέτειο της Ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα.
Ρόδος – Greece NY
Επίσης το 1997, όταν η πόλη Greece NY, που πήρε το όνομα της προς τιμή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, εόρταζε τα 175 της χρόνια με τα εγκαίνια του νέου νεοκλασικού ρυθμού δημαρχείου, κατόπιν ενεργειών του ΕΔΣΑ αδελφοποιήθηκε με την Ρόδο. Επίσης το ΕΔΣΑ έφερε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας πέντε αντίγραφα αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων, τα οποία δώρισε στα High Schools της πόλης Greece που έχουν ελληνικά ονόματα: Athena, Olympia, Apollo, Odyssey και Arcadia.
The National Dodecanese Council of America, the struggle for the liberation of the Dodecanese
By Manolis Cassotis
At the beginning the burden of the Dodecanese struggle was in Athens and later, due to the diplomatic pressure exerted by Italy on Greece for the action of the Dodecanesians living in Greece, part of the struggle was transferred to Egypt where the Dodecanesians had financial ability and greater freedom of action. Later with the onset of WWII, the burden of the Dodecanesian Struggle shifted to America.
National Dodecanese Council of America
From 1934 the struggle in America was conducted exclusively by the Dodecanese Youth of America, mainly through the “Dodecanesios”, in order not to incur the wrath of the Italians against the relatives of the members of the local societies who lived in the Dodecanese. But from the moment of Italy’s attack on Greece, there was no reason to keep up pretenses and all the Dodecanesians were willing to help. That is why on October 30, 1940, at the invitation of DYA, the representatives of the 14 Dodecanese Associations of New York met and formed the nucleus of the National Dodecanese Council of America, and right after all the Dodecanese societies in America and abroad joined.
The executive committee of NDCA consisted of: Manolis Kouloukountis, Antonis Papadakis, Nicholas Mavris and the president and secretary of DYA, with Nicholas Mavris as president. As a first installment, Kouloukounti brothers, Antonis Papadakis and Nicholas Mavris financed NDCA with the amount of $15,000 (one million today’s dollars), which installed its office in Rockefeller Center with two secretaries.
DYA passed the “torch” of the struggle to NDCA but continued its competitive efforts with the cooperation and full knowledge of NDCA, especially through “Dodekanisios”. Thus, alongside the tireless actions of NDCA and especially the daily contacts and efforts of its president Nicholas Mavris, the fight was conducted more intensively and more efficiently.
The Dodecanesians are not Enemy
After the Japanese attack on Pearl Harbor, Germany and Italy declared war on America. In early 1942 the US Department of Justice forced the registration of Germans and Italians on lists of nationals of enemy countries. All of them were provided with a special identity card and were prohibited from moving and working in enterprises related to defense and war. This created problems for the Dodecanese, who, although Greek, were considered Italian citizens.
On February 21, 1942, the president of NDCA submitted a memorandum to the Ministry of Justice, which referred to the history of the Dodecanese and the struggles against the Italian occupation of the islands. Three days later, Justice Minister Francis Biddle released the Dodecanesians from being classified as Italian nationals.
The NDCA collected the documents, the relevant correspondence, the memorandum and the history of the whole matter and published a booklet with the title “The Dodecanesians are not Enemy Aliens”, thus making more known and promoting the Dodecanese problem in America. (Consequent to these actions, some certificates issued by American and British agencies to Dodecanesians list “Dodecanesian” as their nationality.)
Office of Strategic Services
On June 13, 1942, President Roosevelt created the Office of Strategic Services, headed by William Donovan, to gather strategic intelligence for war operations. Two months later the OSS contacted NDCA and asked for its cooperation. Indeed, NDCA collected from newly arrived Dodecanesians and anti-fascist Italian military personnel who served in the Dodecanese information about the military installations and fortifications of the islands and passed to OSS. It also supplied a list of Dodecanesians in Dodecanese, Athens and Egypt, able to contribute to the Allies.
America also established the Office of War Information, which through BBC in London, broadcast news and commentary in various languages. NDCA did not leave this source unexploited, often, Nicholas Mavris and Manolis Athanasiadis broadcast NDCA announcements about the activities of the Dodecanese as well as messages of support and hope to the occupied Dodecanesians and especially to the seafarers who offered valuable services in the allied struggle.
Sforza contra Sforza
The NDCA also managed to extract a statement from the former Italian foreign minister Sforza, who had denounced the Titoni Venizelou agreement. On 18 February 1943 Sforza made some change, but when pressed for clarification stated that Italy must renounce all claims to the Dodecanese.
In March 1943 NDCA published in thousands of copies a work by Nicholas Mavris in English under the title “Sforza contra Sforza”, which referred to the History of the Dodecanese, the Titoni Venizelos agreement, the denunciation of the agreement and the new statements of Sforza. The following year NDCA published another book by Nicholas Mavris entitled “The Greek Dodecanese”, which included a lot of information about the Dodecanese and the positions and opinions of American politicians, academics and other intellectuals on the Dodecanese problem.
Conference
On October 24, 1943, the NDCA organized in St. Moritz Hotel, New York Pan-Dodecanesian Conference, attended by representatives of Dodecanese organizations from the United States and 12 other countries: England, Australia, Greece, Middle East, Egypt, Argentina, Brazil, Uruguay, South Africa, Rhodesia, Belgian Congo, and Eastern Portugal Africa. The organizations abroad, which due to the war could not attend, appointed representatives.
Messages of support were sent by eminent clergymen, politicians, professors, intellectuals and many Greek and foreign organizations. Particularly touching was the message of the Emperor of Ethiopia, Haile Selassie, who said: “The Dodecanese people were among the first to suffer from the pressure of Italian greed to create an empire… we firmly believe that the people of the Dodecanese will soon be called upon again to complete their historical destinies”.
The Conference, which was extensively reported by Greek and American newspapers, adopted a historical memorandum which was sent to the American Congress, the leaders of the great powers and the international press. Among other things, expressed its gratitude to those who supported the struggle of the Dodecanese and asked the Great Powers and other nations for their contribution to satisfy the request for national restoration, which was their desire and “dream”.
Peace Conference
When, in 1946, the composition of the American delegation at the Paris Peace Conference became known, NDCA hastened to provide it with all the enlightening information and memos about the Dodecanese, and of course the book “The Greek Dodecanese” which contained the positions of Americans congressmen, senators, chancellors, professors, etc. At the same time, NDCA expanded and coordinated its contacts with the press, constantly supplied it with announcements about the Dodecanese issue. At the same time, friendly Americans made relevant speeches at universities and on radio programs, with the result that letters supporting the return of the islands to Greece were published almost every day in newspapers.
Without a doubt, this persistent effort by NDCA has achieved its goal. The ambassador of Greece, Alexis Kyrou, at the Peace Conference wrote: “When the Greek claims were to be discussed, the American experts asked the Greek delegation to inform them in detail about them, adding characteristically: ‘except for the Dodecanese, for which we have already been fully informed by your compatriots in America.” When Alexis Kyrou himself later spoke in New York at a dinner given by the NDCA he said: “The work of the NDCA has been far from easy … it involved terrifying risks for the Dodecanese. If these dangers have been overcome, it is certainly largely due to your own fortunately untiring and systematic enlightening effort.”
The Greek government recognizing the struggles of the Dodecanese people of America appointed Nicholas Mavris as the first political governor of the Dodecanese and awarded the Golden Cross of the Order of the Phoenix to the pioneers of the Dodecanese struggle Manolis Athanasiadis, Iakovos Kazavis, Dimitris Polychroniadis, Nicholas Manousis, Nikitas Hatjinikitas and Dimitris Strikis.
Τhe work continues
After the liberation and integration of the Dodecanese, the NDCA fulfilled its purpose, but its officials decided that it should continue to exist, albeit with limited purposes and action, for practical and historical reasons. Immediately after the liberation, the NDCA chartered the cargo ship “Anna Marco”, loaded it with food, medicine, clothing, shoes and other necessary supplies and from New York sent them to the Dodecanese where there was a great need.
In 1974, after the landing of the Turks in Cyprus, their claims in the Aegean and the threats against the Dodecanese, the NDCA reorganized and focused its interest on informing and supporting the members of Congress in favor of the Greek positions.
At the same time, NDCA published the “History of the Dodecanese Youth of America” by Manolis Athanasiadis, and in 2000 wrote and financed the 32-page tribute to the Dodecanese of the “National Herald of New York” which was circulated in 30,000 copies and was dedicated to the 52nd anniversary of the Incorporation of Dodecanese in Greece.
Rhodes – Greece NY
Also in 1997, when the city of Greece NY, which took its name in honor of the Greek Revolution of 1821, celebrated its 175th anniversary with the inauguration of the new neoclassical style town hall, following the actions of the NDCA it was twinned with Rhodes. NDCA also brought from the National Archaeological Museum of Athens five replicas of ancient Greek statues, which they donated to the High Schools of the city of Greece that have Greek names: Athena, Olympia, Apollo, Odyssey and Arcadia.
