Στις 4 Οκτωβρίου 1944 αποχώρησαν οι τελευταίοι Γερμανοί από την Κάρπαθο και άφησαν στην θέση τους τους Ιταλούς που συνεργάζονταν μαζί τους. Αλλά, την επομένη επαναστάτησαν οι Καρπάθιοι και επιβλήθηκαν στους Ιταλούς. Στις 10 Οκτωβρίου, η Παγκαρπαθιακή Επιτροπή με ένα καΐκι 2-3 τόνων, την Immacolata, έστειλε επτά Καρπάθιους για να ενημερώσουν τους Συμμάχους στην Αίγυπτο, όπου έφτασε στις 15 Οκτωβρίου.
Πάνω από τέσσερα χρόνια, οι Σύμμαχοι βομβάρδιζαν, έστελναν κατάσκοπους και περιπόλους και έκαναν σχέδια αποβάσεων για να καταλάβουν την Κάρπαθο. Στο τέλος επτά θαλασσοδαρμένοι Καρπάθιοι τους την προσέφεραν αμαχητί. Μόλις οι Άγγλοι διασταύρωσαν τις πληροφορίες των επτά πατριωτών, αποφάσισαν να εκμεταλλευθούν την ευκαιρία που τους παρουσιαζόταν. Η Κάρπαθος με τους μεταξύ Ρόδου και Κρήτης διαύλους άνοιγε το δρόμο προς το Αιγαίο, τη βόρεια Ελλάδα και τις χώρες της Βαλκανικής. Την επομένη τα αντιτορπιλικά Terpsichore και Cleveland αναχώρησαν για την Κάρπαθο όπου έφτασαν στις 17 Οκτωβρίου.
Ένα από τα 30 ντοκουμέντα που εντοπίσαμε στα βρετανικά αρχεία, αναφέρεται στην Συμμαχική κατάληψη της Καρπάθου και Κάσου από τους Συμμάχους, με τίτλο «Operation Captive». Σ’ αυτό το ντοκουμέντο βασίζεται η εξιστόρηση που ακολουθεί, με την συμπλήρωση 79 χρόνων από την ιστορική αυτή μέρα.
Στις 15 Οκτωβρίου ο πλοίαρχος Stratton M. Dennis έλαβε εντολή να αναχωρήσει με τα αντιτορπιλικά Terpsichore, με πλοίαρχο τον Alfred Charles Behague, και Cleveland, με πλοίαρχο τον John Charles Lapage, και με σκοπό να καταλάβει την Κάρπαθο, να προσφέρει ανακούφιση στο ντόπιο πληθυσμό.
Την επομένη, επιβιβάστηκαν επί των δύο αντιτορπιλικών δύο διμοιρίες πεζοναύτες με δύο αξιωματικούς και μια διμοιρία στρατού με τον υπολοχαγό Whipp, και τον Ελληνο-Αιγύπτιο λοχαγό του Αγγλικού στρατού Γεώργιο Γενναρόπουλο. Επίσης, φορτώθηκαν 30 τόνοι τρόφιμα για το ντόπιο πληθυσμό. Την ίδια μέρα, όπως και την επομένη, πέταξαν πάνω από την Κάρπαθο Beaufighters προς εκφοβισμό των Ιταλών.
Το απόγευμα της 16ης Οκτωβρίου τα αντιτορπιλικά αναχώρησαν από την Αλεξάνδρεια και στις 06:45 της 17ης έφτασαν στα Πηγάδια της Καρπάθου. Μέχρι τις 07:15 είχαν αποβιβαστεί οι στρατιωτικές δυνάμεις χωρίς καμιά εχθρική αντίσταση, όπου πλήθος πολιτών και ανταρτών συγκεντρώθηκε πολύ γρήγορα στο λιμάνι.
Η απόβαση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από πολίτες και αντάρτες. Φωτιές άναψαν στην πλαγιά του λόφου, τουφέκια πυροβολούσαν στον αέρα και κραυγές καλωσορίσματος από όλες τις πλευρές. Άνδρες και γυναίκες γονάτισαν και φίλησαν τη βρετανική σημαία. «Μας έραναν με λουλούδια, με αγκαλιές και φιλιά και από τα δύο φύλα! Ήταν, πράγματι, μια πολύ συγκινητική σκηνή».
Όταν τελείωσε η αρχική τελετή υποδοχής, ζήτησα από τον τοπικό δήμαρχο να συγκεντρώσει το Δημοτικό Συμβούλιο και τον πληθυσμό στην προκυμαία και ενημερώθηκαν ότι είχα καταλάβει το νησί στο όνομα των Συμμάχων και ότι οι ένοπλες δυνάμεις στο νησί ήταν τώρα υπό τη διοίκηση του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή. Αυτή η προκήρυξη έγινε δεκτή με επευφημίες Ζήτω η Αγγλία, Ζήτω η Ελλάδα κλπ. Ανάλογες ενέργειες έγιναν στ’ άλλα χωριά.
Οι δυο διμοιρίες των πεζοναυτών περικύκλωσαν το Ιταλικό Αρχηγείο και την Ιταλική αποθήκη τροφίμων, όπου 50 με 60 Ιταλοί παραδόθηκαν χωρίς αντίσταση.
Στην συνέχεια, η 2η Διμοιρία σχημάτισε κλοιό γύρω από την προβλήτα για την αποβίβαση των προμηθειών, ενώ ένα απόσπασμα προέβη σε λεπτομερή έρευνα από σπίτι σε σπίτι όπου συνελήφθησαν αρκετοί Ιταλοί. Η 3η Διμοιρία με τον υπολοχαγό Whipp, επιβιβάστηκαν στο Cleveland και αναχώρησαν για την Κάσο όπου συνέλαβαν 11 Ιταλούς και επέστρεψαν στα Πηγάδια.
Πληροφορίες από τους αντάρτες άφηναν να εννοηθεί ότι Ιταλοί βρίσκονταν στα χωριά Μενετές, Απέρι, Βωλάδα, Όθος, Πυλές, Αρκάσα και Μεσοχώρι. Παραλήφθηκαν δύο φορτηγά και η 1η και 2η Διμοιρία με την συνοδεία ανταρτών, στάλθηκαν να τους αντιμετωπίσουν, ενώ η 3η Διμοιρία αφέθηκε να φροντίσει τα Πηγάδια.
Στις Mενετές βρέθηκαν 12 Γερμανοί που παραδόθηκαν, και 20 Ιταλοί, εκ των οποίων ένας βαριά τραυματίας. Όλοι συγκεντρώθηκαν και μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο αιχμαλώτων στην προκυμαία των Πηγαδίων.
Στη συνέχεια στάλθηκαν δύο τμήματα από 15 και 20 αντάρτες στο Απέρι, Βωλάδα, Όθος, Πυλές, Αρκάσα και Μεσοχώρι, απ’ όπου επέστρεψαν στις 18:00 με περίπου 30 Ιταλούς αιχμαλώτους.
Όλοι οι αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στην πλατεία του Ιταλικού Διοικητηρίου στα Πηγάδια για τη νύχτα, όπου η 2η και 3η διμοιρία τοποθετήθηκαν για φρουρά. Η 1η διμοιρία έμεινε στην προκυμαία για να φυλάει τις προμήθειες.
Κατά τη διάρκεια της νύχτας αντάρτες απεστάλησαν στους γύρω λόφους και επέστρεψαν με έξι Ιταλούς. Υπήρξε αποφασιστική προσπάθεια κατά τη διάρκεια της νύχτας, να γίνει έφοδος στην αποθήκη της ανθρωπιστικής βοήθειας με τους αντάρτες να επιδίδονται σε πολλούς αδιάκριτους πυροβολισμούς. Η Βρετανική φρουρά διπλασιάστηκε και έδωσε στους ντόπιους να καταλάβουν ότι ταραχές και λεηλασίες δεν είναι ανεκτές, και η κατάσταση αποκαταστάθηκε γρήγορα.
Οι νησιώτες είναι καλού χαρακτήρα, αλλά έδειχναν σημάδια καταπίεσης και υποσιτισμού και ήταν ανένδοτοι στο να απομακρυνθούν όλοι οι Ιταλοί από το νησί είτε ήταν άμαχοι είτε όχι.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο νησί, απομάκρυνα κάθε Ιταλό που μπορούσα να εντοπίσω, συμπεριλαμβανομένων των Carabinieri που αστυνόμευαν αποτελεσματικά και ανθρώπινα και που σέβονταν οι νησιώτες. Οι περισσότεροι ήταν παντρεμένοι και οι γυναίκες και οι οικογένειές τους έμειναν στο νησί.
Επίσης συνελήφθησαν οι Finanzieri, και όλα τα χαρτονομίσματα σε λιρέτες που βρέθηκαν στα γραφεία τους αφαιρέθηκαν και παραδόθηκαν στην Intelligence, Levant and Eastern Mediterranean.
Με την απομάκρυνση των Carabinieri και Finanzieri, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εγκατασταθεί η Συμμαχική Αστυνομία και ένας πολιτικός διαχειριστής για τη διατήρηση της τάξης και την διανομή τροφίμων και προμηθειών βοήθειας. Οι Δήμαρχοι επιθυμούν να οριστεί Έλληνας Ορθόδοξος Μητροπολίτης στον οποίο θα μπορούσαν να αναφέρουν τα διάφορα προβλήματα τα οποία θα μεταφέρει στον Συμμαχικό Διοικητή.
Με την άφιξη της Συμμαχικής Αστυνομίας, θεωρώ ότι ορισμένοι αντάρτες θα πρέπει να έχουν την ευχέρεια να καταταχθούν και να εκπαιδευτούν σε αστυνομικούς, να επιβληθεί γενικός αφοπλισμός όλων των άλλων ανταρτών, και να συλλεχθούν τα όπλα και τα πυρομαχικά και να αποθηκευτούν στα Πηγάδια. Η πρόταση αυτή έγινε δεκτή από τους Δημάρχους που δήλωσαν ότι θα παρείχαν κάθε βοήθεια, υπό την προϋπόθεση ότι τα όπλα δεν θα έφευγαν από το νησί και θα μπορούσαν να διανεμηθούν εκ νέου με εντολή των Συμμαχικών αρχών σε περίπτωση επίθεσης από εχθρικές δυνάμεις.
Δεδομένου ότι οι ιταλικές αρχές είχαν διοικήσει το νησί αποτελεσματικά, θεωρείται ότι κατά τη διάρκεια της Συμμαχικής Κατοχής είναι απαραίτητο να «βάλουμε τάξη», καθώς η αποτυχία να γίνει αυτό, θα είχε πολύ επιζήμια επίδραση στο κύρος των Συμμαχικών Εθνών και θα φέρουν σε ανυποληψία τις «Δυνάμεις της Απελευθέρωσης».
Οι κάτοικοι των νησιών δεν είναι προς το παρόν σε κατάσταση να τα διοικούν και πρέπει να παρέχεται κάθε βοήθεια για να σταθούν στα πόδια τους. Η οικονομική κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη, οι συναλλαγές πραγματοποιούνται μέσω του συστήματος ανταλλαγής.
Με το σκοτείνιασμα, τα αντιτορπιλικά απέπλευσαν και κατά το διάστημα της νύχτας περιπολούσαν στον μεταξύ Καρπάθου και Ρόδου δίαυλο. Με το ξημέρωμα το Terpsichore επέστρεψε στα Πηγάδια και το Cleveland πήγε στο Διαφάνι, με προορισμό την Όλυμπο, όπου συγκέντρωσαν τους Ιταλούς με εξαίρεση δύο Carabinieri που δεν μπορούσαν να εντοπιστούν, οι αντάρτες έλαβαν εντολή να τους συλλάβουν και να τους παραδώσουν στην Αγγλική φρουρά στα Πηγάδια.
Προτού αναχωρήσουν τα αντιτορπιλικά, η ανθρωπιστική βοήθεια μεταφέρθηκε και μοιράστηκε στα χωριά, και όλοι οι κρατούμενοι οδηγήθηκαν στην προκυμαία, και στη συνέχεια επιβιβάστηκαν στα αντιτορπιλικά, όπως και οι πεζοναύτες.
Στην Κάρπαθο έμεινε η 3η Διμοιρία, υπό τη διοίκηση του υπολοχαγού Whipp, μαζί με τον λοχαγό Γιανναρόπουλο ως διερμηνέα, με την εντολή να τηρεί την τάξη στην πόλη των Πηγαδίων και να δίδει κάθε βοήθεια στην Ελληνική τοπική επιτροπή του νησιού. Επίσης πρέπει να ενημερώνει συνεχώς (τηλεγραφικώς) την Αλεξάνδρεια, απ’ όπου θα λαμβάνει εντολές. Το νησί αποτελεί Βρετανική κατεχόμενη ζώνη, η Βρετανική σημαία και το λευκό σήμα (του Ναυτικού) πρέπει να εμφανίζονται σε προεξέχουσα θέση. (Στα δημόσια κτήρια κυμάτιζέ η Βρετανική σημαία, αλλά στα σχολεία και στις εκκλησίες επετράπη να κυματίζει η Ελληνική).
Στις 18:00 της 18ης τα αντιτορπιλικά απέπλευσαν για την Αλεξάνδρεια με 248 Ιταλούς και 12 Γερμανούς αιχμαλώτους.
Γενναρόπουλος
Ακολουθεί η περιγραφή των γεγονότων από τον λοχαγό Γεώργιο Γενναρόπουλο:
«Αποβιβαστήκαμε στα Πηγάδια μέσα σε απερίγραπτη ατμόσφαιρα ενθουσιασμού. Παρέλαβα τους Ιταλούς στρατιώτες και τους επιβίβασα στα αντιτορπιλικά. Μετά, επίταξα ένα φορτηγό και γύρισα τα χωριά. Για πότε έμαθαν ότι ήμουν Έλληνας και με αγγλική στολή! Όταν έφτανα στα χωριά, κτυπούσαν οι καμπάνες, ο κόσμος μαζεμένος στην πλατεία με τον παπά του χωριού και την εικόνα της Παναγίας περίμεναν να με αγκαλιάσουν με κλάμματα χαράς. Αυτό που μου έκαμε μεγάλη εντύπωση ήταν οι ελληνικές σημαίες που στόλιζαν τόσα μπαλκόνια. Που τις είχαν κρυμμένες τόσα χρόνια;
Αφού μάζεψα τους Ιταλούς και τους επεβίβασα στα αντιτορπιλικά, έφυγαν χωρίς εμένα. Ο πλοίαρχος Dennis μου έδωσε διαταγή να παραμείνω στο νησί με 12 πεζοναύτες, ένας απ’ αυτούς έχασε την ζωή του σε δυστύχημα και τάφηκε στα Πηγάδια. Έμεινα τρεις εβδομάδες και έκαμα ό,τι μπορούσα για να ρυθμίσω την ζωή του νησιού έως ότου ήλθε το καταδρομικό Black Prince που μετέφερε την φρουρά του νησιού.
Η διαμονή μου στο νησί ήταν κάτι το απερίγραπτο. Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τους κατοίκους οι οποίοι με περιέβαλαν με τόση αγάπη, εκτίμησα την φιλοξενία τους και τα αισθήματα τους. Μου έκαμαν την μεγάλη τιμή να με ονομάσουν Επίτιμο Δημότην Καρπάθου, τίτλον που φέρω με υπερηφάνεια».
The documents speak about the capture of Karpathos and Kasos by the Allies
By Manolis Cassotis
On October 4, 1944, the last Germans left Karpathos and left the Italians who were collaborating with them in their place. But the next day the Karpathians rebelled and imposed themselves on the Italians. On October 10, the Pan-Karpathian Commission with a 2-3 ton boat, Immacolata, sent seven Karpathian to inform the Allies in Egypt, where they arrived on 15 October.
For over four years, the Allies bombed, sent spies and patrols, and made landing plans to take Karpathos. In the end, seven sea weary Karpathians offered her to them without a fight. Once the English had cross and verified the information of the seven patriots, they decided to take advantage of the opportunity presented to them. Karpathos with the channels between Rhodes and Crete opened the way to the Aegean, northern Greece and the Balkan countries. The next day the destroyers Terpsichore and Cleveland left for Karpathos where they arrived on 17 October.
One of 30 documents I found in the British archives refers to the Allied occupation of Karpathos and Kasos by the Allies, entitled “Operation Captive”. The following narrative is based on this document, with the completion of 79 years since this historic event.
On October 15, Captain Stratton M. Dennis was ordered to depart with the destroyers Terpsichore, captained by Alfred Charles Behague, and Cleveland, captained by John Charles Lapage, and with the intention of occupying Karpathos, providing relief to the local population.
The next day, two platoons of marines with two officers and an army platoon with Lieutenant Whipp, and the Greek-Egyptian captain of the British army, George Gennaropoulos, boarded the two destroyers. Also, 30 tons of food was loaded for the local population. The same and the following day, Beaufighters flew over Karpathos to intimidate the Italians.
In the afternoon of October 16th, the destroyers left Alexandria and at 06:45 on the 17th they arrived at Pigadia of Karpathos. By 07:15 the military forces had disembarked without any hostile resistance, and many civilians and rebels gathered very quickly in the port.
The landing was met with enthusiasm by civilians and rebels alike. Fires were kindled on the hillside, rifles fired into the air, and shouts of welcome from all sides. “Men and women knelt and kissed the British flag. We were showered with flowers, hugs and kisses from both sexes! It was, indeed, a very moving scene”.
When the initial welcoming ceremony was over, I asked the local mayor to gather the Town Council and the population on the waterfront and they were informed that I had captured the island in the name of the Allies and that the armed forces on the island were now under the command of the Supreme Allied Commander. This proclamation was received with cheers of Long live England, Long live Greece, etc. Similar actions were taken in the other villages.
The two platoons of marines surrounded the Italian Headquarters and the Italian food warehouse, where 50 to 60 Italians surrendered without resistance.
The 2nd Platoon then formed a cordon around the waterfront to disembark the supplies, while a detachment carried out a detailed house-to-house search where several Italians were arrested. The 3rd Platoon with Lieutenant Whipp boarded the Cleveland and left for Kasos where they captured 11 Italians and returned to Pigadia.
Information from the rebels suggested that Italians were in the villages of Menetes, Aperi, Volada, Othos, Pyles, Arkasa and Mesochori. The 1st and 2nd Platoons with two trucks escorted by rebels, were sent to deal with them, while the 3rd Platoon was left to take care of Pigadia.
In Menetes, 12 Germans were found who surrendered, and 20 Italians, one of whom was seriously wounded. Everyone was gathered and taken to the prisoner of war camp on the waterfront of Pigadia.
Two detachments of 15 and 20 rebels were sent to Aperi, Volada, Othos, Pyles, Arkasa and Mesochori, from where they returned at 18:00 with about 30 Italian prisoners.
All the prisoners were taken to the square of the Italian Administration building at Pigadia for the night, where the 2nd and 3rd platoons were placed on guard. The 1st platoon remained on the waterfront to guard the supplies.
During the night rebels were sent into the surrounding hills and returned with six Italians. There was a determined attempt during the night to raid the humanitarian aid warehouse with the insurgents indulging in a lot of indiscriminate firing. The British garrison was doubled, and the rebels were made to understand that rioting and looting would not be tolerated, and the situation was quickly restored.
The islanders are of good character, but showed signs of oppression and malnutrition, and were adamant that all Italians, civilian or not, be removed from the island.
During my stay on the island, I removed every Italian I could locate, including the Carabinieri who policed efficiently and humanely and were respected by the islanders. Most were married and their wives and families stayed on the island.
The Finanzieri were also arrested, and all lire notes found in their offices were confiscated and handed over to Intelligence, Levant and Eastern Mediterranean.
With the removal of the Carabinieri and Finanzieri, there is an urgent need to install Allied Police and a civilian administrator to maintain order and distribute food and relief supplies. The Mayors wish to appoint a Greek Orthodox Metropolitan to whom they could report the various problems which he will convey to the Allied Commander.
On the arrival of the Allied Police, I consider that some rebels should be allowed to enlist and be trained as policemen, a general disarmament of all other rebels should be ordered, and the arms and ammunition collected and stored in Pigadia. This proposal was accepted by the Mayors who declared that they would render every assistance, provided that the arms did not leave the island and could be redistributed by order of the Allied authorities in the event of an attack by enemy forces.
Since the Italian authorities had administered the island effectively, it was considered necessary during the Allied Occupation to “bring order”, as failure to do so would have a very prejudicial effect on the prestige of the Allied Nations and would bring discredit on the “Forces of Liberation”.
The inhabitants of the islands are not at present in a condition to govern, and every assistance must be given to get them on their feet. The financial situation is uncontrolled, transactions are carried out through the exchange system.
After dark, the destroyers set sail and patrolled the channel between Karpathos and Rhodes during the night. At daybreak Terpsichore returned to Pigadia and Cleveland went to Diafani, bound for Olympus, where they rounded up the Italians except for two Carabinieri who could not be traced, the rebels were ordered to capture them and deliver them to the English garrison at Pigadia.
Before the destroyers departed, humanitarian aid was transported and distributed to the villages, and all the prisoners were taken to the waterfront, and then boarded the destroyers, as were the marines.
The 3rd Platoon remained in Karpathos, under the command of Lieutenant Whipp, together with Captain Giannaropoulos as interpreter, with the order to maintain order in the town of Pigadia and to give all assistance to the Greek local committee of the island. He must also constantly inform (telegraphically) Alexandria, from where he will receive orders. The island is a British occupied zone, the British flag and white insignia (Navy) must be prominently displayed. (The British flag was flown in public buildings, but the Greek flag was allowed to be flown in schools and churches).
At 18:00 on the 18th the destroyers sailed for Alexandria with 248 Italian and 12 German prisoners.
Gennaropoulos
The following is the description of the events by Captain George Gennaropoulos:
“We landed at Pigadia in an indescribable atmosphere of excitement. I received the Italian soldiers and put them on board the destroyers. Then I ordered a truck and went around the villages. When did they find out that I was Greek and in an English uniform! When I arrived in the villages, the bells rang, the people gathered in the square with the village priest and the icon of the Virgin waiting to embrace me with tears of joy. What really impressed me were the Greek flags that decorated so many balconies. Where had they been hidden all these years?
After I rounded up the Italians and put them on the destroyers, they left without me. Commander Dennis ordered me to remain on the island with 12 marines, one of them died in an accident and was buried in Pigadia. I stayed three weeks and did what I could to regulate the life of the island until the cruiser Black Prince arrived carrying the island’s garrison.
My stay on the island was something indescribable. I had the opportunity to meet the residents who surrounded me with so much love, I appreciated their hospitality and their feelings. They did me the great honor of naming me Honorary Citizen of Karpathos, a title I wear with pride.”
