Γράφει ο Μανώλης Κασσώτης
Χιλιάδες Έλληνες πήραν μέρος στην Επανάσταση του 1821, αλλά εκτός από τους πιο γνωστούς ήρωες και αγωνιστές οι υπόλοιποι μένουν άγνωστοι, εκτός και διασώθηκε κάποιο έγγραφο η προφορική παράδοση. Στο αρχείο του ζωγράφου Μίκη Ματσάκη που έμενε στην Αθήνα, βρέθηκε το Υπουργικό Δίπλωμα του πάππου του Μανώλη Ματζάκη για την συμμετοχή του στην Επανάσταση του 1821. Φωτοαντίγραφο του διπλώματος έδωσε ο Μίκης Ματσάκης στον δισέγγονο του Μανώλη Ματζάκη οδοντίατρο Νίκο Ματσάκη, που έμενε στο Saint Louis MO, ο οποίος μου παραχώρησε φωτοαντίγραφο που έχει ως εξής:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ἀφοῦ ἡ Αὐτοῦ Μεγαλειότης ὁ Βασιλεὺς ἐπεφόρτισε τὸ Ὑπουργεῖον τῶν Στρατιωτικῶν νὰ ἀπονέμῃ εἰς τὸν Μανόλην Ματζάκην ἐντίμως μεθέξαντα τοῦ ὑπὲρ ἀνεξαρτησίας τῆς Ἑλλάδος ἡρωϊκοῦ ἀγῶνος τὸ συστηθὲν τὴν 18/30 Σεπτεμβρίου 1835 χαλκοῦν ἀριστεῖον, παραδίδεται τοῦτο εἰς αὐτὸν μὲ τὴν ἄδειαν τοῦ νὰ τὸ φέρῃ εἰς πᾶσαν περίστασιν καὶ πρὸς πιστοποίησιν τούτου τῷ ἐγχειρίζεται συγχρόνως καὶ τὸ παρὸν Δίπλωμα.
Ἐν Ἀθήναις τὴν 2αν Αὐγούστου 1847 / Τὸ ‘Υπουργεῖον τῶν Στρατιωτικῶν / Σφραγίς (ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ)- Ὑπογραφή / Ὁ Διευθυντὴς τοῦ Γραφείου – Ὑπογραφή
Μη έχοντας άλλες πληροφορίες κατέφυγα στην οικογενειακή παράδοση, όπως την συγκράτησαν στην μνήμη τους ο εγγονός του Ηλίας Μιχαήλ Ματσάκης, ακούγοντας από τον πατέρα του, ο προαναφερθείς Νίκος Ματσάκης, ακούγοντας από τον πάππου του Νικόλαο Εμμ. Ματσάκη και η μητέρα μου Ζωή Κασσώτη, ακούγοντας από την γιαγιά της Ζωή Ματσάκη-Αλεξιάδη κόρη του Μανώλη Ματσάκη.
Σύμφωνα με την οικογενειακή παράδοση, ο Γιάννης Ματζάκης, πατέρας του Μανώλη Ματσάκη ήταν Μανιάτικης καταγωγής, αλλά κάποιος πρόγονος του πήγε στην Κρήτη όπου άλλαξε το επίθετο του με την κατάληξη «ακης». Αλλά συζητώντας με τον πρόεδρο της Παλλακωνικής Ομοσπονδίας Θεόδωρο Παυλάκο, μου διευκρίνισε ότι την εποχή εκείνη πολλοί Κρητικοί κατέφευγαν στην Μάνη και Μανιάτες στην Κρήτη για να αποφύγουν την «βεντέτα» που επικρατούσε στα μέρη τους, γι’ αυτό και στην Μάνη υπήρχαν πολλοί Κρητικοί με επίθετα με την κατάληξη «ακης».
Από την Μάνη ο Γιάννης Ματζάκης πήγε στην Σύρο και απ’ εκεί στην Κάρπαθο, όπου παντρεύτηκε κάποια Κυρανιά από τις Πυλές και απέκτησαν αρκετά παιδιά μεταξύ των οποίων και ο πρωτογιός τους Μανώλης, που μόλις ενηλικιώθηκε και μετά που άρχισε η Επανάσταση, επέστρεψε στην Πελοπόννησο και πήρε μέρος στον αγώνα της Ελληνικής Παλιγγενεσίας.
Μετά το τέλος της Επανάστασης, ο Μανώλης Ματσάκης επέστρεψε στην Κάρπαθο, παντρεύτηκε την Ερνιά Χατζημανώλη με την οποίαν απέκτησαν πέντε γιούς (Γιάννη, Γιώργη, Νικολή, Ηλία, Μιχάλη) και τρεις κόρες (Ζωή, Κυρανιά, Μαριγώ). Όπως εξάγεται από τους φορολογικούς καταλόγους, η Ερνιά ήταν από τις μεγάλες κανακαρές της Καρπάθου.
Το 1876 ο Ματσάκης κατέβαλλε 150 γρόσια, που τον κατατάσσουν στους υψηλότερους φορολογουμένους, λόγω της κτηματικής περιουσίας της συζύγου του.
Ενώ η γυναίκα του ασχολήθηκε με την διαχείριση της περιουσίας της, ο Μανώλης ασχολήθηκε με την ξυλογλυπτική κι αυτός κατασκεύασε το τέμπλο του Μητροπολιτικού Ναού του Απερίου. Ο ίδιος κατασκεύασε και το τέμπλο του Αγίου Σπυρίδωνα στο Φρυ της Κάσου. Όπως έλεγε η κόρη του Μανώλη Ζωή στην εγγονή της Ζωή Κασσώτη, όταν ο πατέρας της κατασκεύαζε το εικονοστάσι του Αγίου Σπυρίδωνα μετακόμισαν στην Κάσο για αρκετό χρονικό διάστημα.
Όπως συνεχίζει η οικογενειακή παράδοση, μετά το τέλος της Επανάστασης και την επάνοδό του στην Κάρπαθο, που βρισκόταν υπό οθωμανική κυριαρχία, ο Μανώλης Ματζάκης καταδικάστηκε σε θάνατο για την συμμετοχή του στην Επανάσταση του 1821 και συνελήφθη για να αποσταλεί στην Ρόδο.
Όμως, προτού αποσταλεί στην Ρόδο, ρώτησε τον Τούρκο Διοικητή που ήρθε να τον συλλάβει αν μπορούσε να του κάνει ένα δώρο για να τον θυμάται. Ο Τούρκος δέχθηκε και ο Ματζάκης του χάρισε ένα σκαλιστό μπαούλο από καρυδιά. Μόλις ο Τούρκος είδε τα ωραία σκαλίσματα, του είπε: «Είναι αμαρτία ένας τεχνίτης σαν εσένα να πεθάνει. Έχεις καλά χέρια, αλλά τρελή κεφαλή. Θα σου χαρίσω την ζωή αν υποσχεθείς να μη ανακατευτείς ξανά στα πολιτικά και σε επαναστάσεις». Δέχθηκε, και όταν τον μετέφεραν στην Ρόδο μεσολάβησε ο Τούρκος και τον άφησαν ελεύθερο.
Πέθανε το 1889, και πάνω στο μνήμα του στο νεκροταφείο του Απερίου τοποθέτησαν ένα ορειχάλκινο κύπελλο για να βάζουν λουλούδια, και μετά την εκταφή του το κύπελλο κατέληξε στον προαναφερθέντα δισέγγονό του Νίκο Ματσάκη, και σήμερα βρίσκεται στην κατοχή του γιού του Ηλία.
Από την Κάρπαθο, πολλοί από τους απόγονους του Μανώλη Ματζάκη, που στο μεταξύ το επίθετο τους άλλαξε σε Ματσάκη, μετακόμισαν στην Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Ικαρία, Αίγυπτο και Κύπρο και από το 1900 και μετά στην Αττική και Αμερική. Σήμερα οι απόγονοι αυτών υπερβαίνουν τους 1000 διασκορπισμένοι σε διάφορα μέρη του κόσμου, μεταξύ αυτών το επίθετο Ματσάκης έχει διασωθεί στην Αττική, Ρόδο και Κύπρο, και κυρίως στην Αμερική.
He participated in the Revolution of 1821
Manolis Matzakis
Thousands of Greeks took part in the Revolution of 1821, but apart from the most famous heroes and fighters, the rest remain unknown, unless some document or oral tradition has survived. In the archive of the painter Mikis Matsakis who lived in Athens, the Ministerial Diploma of his grandfather Manolis Matzakis was found for his participation in the Revolution of 1821. Mikis Matsakis gave a photocopy of the diploma to Manolis Matzakis’ great-grandson, the dentist Nikos Matsakis, who lived in Saint Louis MO, who granted me a copy and reads as follows:
Kingdom of Greece
Since His Majesty the King
charged the Ministry of Military Affairs to award to Manoli Matzakis, who honorably participated in heroic struggle for the independence of Greece, instituted on September 18/30, 1835, a bronze medal of excellence, this is handed over to him with the permission to wear it on any occasion and for this purpose the present Diploma is administered at the same time.
In Athens on August 2, 1847
The Ministry of the Military
Seal (MINISTRY OF THE MILITARY) – Signature
The Director of the Office – Signature
Having no other information, I resorted to the family tradition, as preserved in their memory by the grandson Elias Michail Matsakis, hearing from his father, the dentist Nikos Matsakis, hearing from his grandfather Nikolas Emm. Matsakis and my mother Zoe Cassotis, hearing from her grandmother Zoe Matsakis-Alexiadis daughter of Manolis Matsakis.
According to family tradition, Yiannis Matzakis, father of Manolis Matsakis, was of Maniatian origin, but an ancestor of his went to Crete where he changed his surname with the “akis” ending. But talking to the president of the Pan-Lakonian Federation Theodoros Pavlakos, he explained to me that at that time many Cretans fled to Mani and Maniates to Crete to avoid the “vendetta” that prevailed in their places, that is why there were many Cretans in Mani with “akis” ending.
From Mani, Yannis Matzakis went to Syros and from there to Karpathos, where he married a certain Kyrania from Pyles, they had many among them the firstborn Manolis, who as soon came of age and after the Revolution began, he returned to the Peloponnese and took part in the struggle of the Greek Palingenesis.
After the end of the Revolution, Manolis Matsakis returned to Karpathos, married Ernia Chatzimanoli with whom they had five sons (Yiannis, George, Nikolis, Elias, Michalis) and three daughters (Zoe, Kyrania, Marigo). As can be deduced from the tax records, Ernia was one of the great landowners of Karpathos. In 1876, Matsakis paid 150 grossia, which ranks him among the highest taxpayers, due to his wife’s property.
While his wife dealt with the management of her property, Manolis dealt with wood carving, and he built the iconostasis of the Metropolitan Church of Aperi. He also built the iconostasis of Saint Spyridon in Fry of Kasos. As Manolis’ daughter Zoe told her granddaughter Zoe Cassotis, when her father was building the iconostasis of Saint Spyridon, they moved to Kasos for a considerable period.
As the family tradition continues, after the end of the Revolution and his return to Karpathos, which was under Ottoman rule, Manolis Matzakis was sentenced to death for his participation in the Revolution of 1821 and was arrested to be sent to Rhodes.
But before he was sent to Rhodes, he asked the Turkish officer who came to arrest him if he could give him a gift to remember him. The Turk accepted and Matzakis presented him with a carved walnut trunk. As soon as the Turk saw the fine carvings, he said to him: “It is a sin for a craftsman like you to die. You have good hands, but a crazy head. I will spare your life if you promise not to get involved in politics and revolutions again.” He accepted, and when he was taken to Rhodes, the Turk intervened, and he was released.
He died in 1889, and on his grave in the cemetery of Aperi they placed a copper vase to put flowers, and after his exhumation the cup went to his great-grandson dentist Nikos Matsakis, and now is in position his son Elias Nicholas Matsakis.
From Karpathos, many of Manolis Matzakis’s descendants, who in the meantime changed their surname to Matsakis, moved to Constantinople, Smyrna, Ikaria, Egypt and Cyprus, and from 1900 onwards to Attica and America. Today their descendants exceed 1000 scattered in various parts of the world, among them the surname Matsakis has survived in Attica, Rhodes, Cyprus and mainly in America.
Manolis Cassotis
