ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. (ΑΠΕ – ΜΠΕ) Το διεθνές βραβείο Shaw στην Αστρονομία για το 2021 απονεμήθηκε εξίσου στην Ελληνίδα αστροφυσικό της διασποράς Χρύσα Κουβελιώτου, καθηγήτρια και πρόεδρο του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2016, και στη Βικτόρια Κάσπι, καθηγήτρια Φυσικής και διευθύντρια του Ινστιτούτου Διαστήματος ΜακΓκίλ του Καναδά, για τη συμβολή τους στη μελέτη και κατανόηση των μάγναστρων (magnetars). Τα magnetars είναι αστέρες νετρονίων με πολύ ισχυρό μαγνητικό πεδίο, τα οποία συνδέονται με ένα ευρύ φάσμα αστροφυσικών φαινομένων υψηλών ενεργειών.
Οι αστέρες νετρονίων είναι υπέρπυκνα μαγνητισμένα απομεινάρια αστρικών εκρήξεων. Περιστρέφονται με περιόδους περιστροφής χιλιοστών του δευτερολέπτου έως μερικών δευτερολέπτων και εκπέμπουν ισχυρές δέσμες παλμικής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (εξ ου και η ονομασία «πάλσαρ»). Λόγω της περιστροφής τους αυτής αποτελούν ακριβή «κοσμικά ρολόγια» και «εργαστήρια» μελέτης διαφόρων φυσικών φαινομένων σε βαρυτικά πεδία δισεκατομμύρια φορές ισχυρότερα της Γης.
Η έρευνα των Κάσπι και Κουβελιώτου βασίστηκε στη θεωρητική πρόβλεψη της ύπαρξης αστέρων νετρονίων με μαγνητικά πεδία έως και χιλιάδες φορές ισχυρότερα από αυτά των απλών pulsars, τα οποία παράγουν ισχυρές εκλάμψεις ακτίνων γ. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία τροφοδοτείται κυρίως από τεράστιες δεξαμενές μαγνητικής ενέργειας στην μαγνητόσφαιρά τους και δευτερευόντως από την περιστροφή τους. Οι βραβευθείσες ανέπτυξαν νέες παρατηρησιακές μεθόδους, οι οποίες επιβεβαίωσαν την ύπαρξη αυτών των αντικειμένων και προσδιόρισαν τις φυσικές τους ιδιότητες. Η εργασία τους καθιέρωσε τα magnetars ως μία νέα και σημαντική κατηγορία αστροφυσικών αντικειμένων.
Η Χρύσα Κουβελιώτου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Σπούδασε φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1977. Έλαβε το διδακτορικό της από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου και το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ το 1981. Ακολούθησε ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εν συνεχεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου εργάστηκε ως ερευνήτρια στο Διαστημικό Κέντρο Πτήσεων Μάρσαλ της NASA (Marshall Space Flight Center). Είναι μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ από το 2013 και έχει λάβει σειρά υψηλών διακρίσεων και βραβείων για το έργο της.
Το διεθνές ετήσιο βραβείο Shaw απονέμεται από το 2004 από το ομώνυμο διεθνές Ίδρυμα σε συνεργασία με τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση.
