Η μεγάλη γιορτή της Παναγιάς τον Δεκαπενταύγουστο, τα σπουδαία θρησκευτικά μνημεία και οι ιεροί ναοί αφιερωμένοι στην Κοίμηση της Θεοτόκου, δίνουν ανάσες ζωής στα χωριά της Ηπείρου.
Στο Ζαγόρι, ο κόσμος ανταμώνει στις εκκλησιές και τα πανηγύρια. Στο Κουκούλι, στο Μακρίνο, στο Βισοκό Καλουτάς, γιορτάζουν ιστορικοί Ιεροί Ναοί, αφιερωμένοι στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Είναι Ναοί που έχουν «πληγωθεί» από ιερόσυλους, οι οποίοι αφαίρεσαν δεκάδες εικόνες -κειμήλια της Ορθοδοξίας. Μαζί με τα χρόνια πολλά και μια ακόμη ευχή από τους Ζαγορίσιους, να δουν και πάλι στους Ναούς τα ιερά τους κειμήλια που χάθηκαν μέσα σε μια νύχτα.
Από τις πρώτες εικόνες που βλέπει ο επισκέπτης στο Κουκούλι, είναι ο επιβλητικός Ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, δίπλα σε έναν υπεραιωνόβιο πλάτανο, στην πλατεία του χωριού.
Το σκηνικό, αποτελεί ένα μνημείο αρχιτεκτονικής. Ο Ναός είναι μία τρίκλιτη βασιλική, όπως εξάλλου και όλοι οι ναοί του 18ου αιώνα στην περιοχή του κεντρικού Ζαγορίου.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, εκεί υπήρχε ένας παλιός Ναός χωρίς να γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ανέγερσης του. Σωζόμενο βημόθυρο αναγράφει την ημερομηνία 1620.
Μία άλλη κτητορική επιγραφή, αναφέρει, ότι ο Ναός στη σημερινή του μορφή ,χρονολογείται από το 1788. Το εσωτερικό του είναι διακοσμημένο με τοιχογραφίες από το 1796, έργο ενός ζωγράφου Λαζάρου από τα Άνω Σουδενά Ζαγορίου. Το αποτύπωμα τους το 1873, άφησαν στο Ναό και Χιονιαδίτες αγιογράφοι και ζωγράφοι.
Συνέχεια του Ναού είναι ένα πετρόκτιστο κτίριο, με κρήνες που αναβλύζουν δροσερό νερό. Πρόκειται για ένα ξενώνα, το «αμελικό» όπου εκεί διέμεναν οι Τούρκοι φοροεισπράκτορες. Το «αμελικό», φέρει αυτήν την ονομασία, γιατί «αμελίκ», ονομαζόταν ο φόρος που είχαν επιβάλει οι Οθωμανοί.
Από τον Ιερό Ναό, εκλάπησαν το 2003 περίπου 80 ιστορικά κειμήλια, τα περισσότερα εικόνες. Πριν προλάβουν να συμπληρωθούν τρία χρόνια από την κλοπή, επέστρεψαν οι 16 από τις 80 εικόνες, που εντοπίστηκαν σε γκαλερί του Λονδίνου και του Άμστερνταμ. Τα κειμήλια επαναπατρίστηκαν μία μέρα πριν τον Δεκαπενταύγουστο του 2007. Τότε, η είδηση ότι οι εικόνες επιστρέφουν στην εκκλησία γέμισε χαρά και ελπίδα για τους κατοίκους στο Κουκούλι. Σήμερα, αίτημα, πόθος και ζητούμενο για την τοπική κοινωνία, είναι ο εντοπισμός όλων των κλεμμένων κειμηλίων και η επιστροφή τους εκεί όπου ανήκουν.
Στο Μακρίνο το όμορφο χωριουδάκι του Ανατολικού Ζαγορίου που βρίσκεται στα 1.000 μέτρα υψόμετρο μέσα σε ένα καταπράσινο φυσικό τοπίο, η ομώνυμη ιερά Μονή από το 1700, γιορτάζει τον 15Αύγουστο.
Η Μονή αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι μια τρίκλιτη βασιλική.
Σήμερα είναι μετόχι της Μονής Βουτσάς. Η στέγη της, είναι ξύλινη και καλυμμένη με πλάκες. Το εσωτερικό του Ναού είναι αγιογραφημένο, ενώ εντυπωσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο της.
Μία κτητορική επιγραφή, του 1792, μαρτυρά πως οι τοιχογραφίες. είναι έργο των ζωγράφων Ιωάννη και Αναστασίου Αναγνώστη από το Καπέσοβο.
Τον Νοέμβριο του 2007 ιερόσυλοι άρπαξαν από τον Ναό 2 εικόνες και άλλα θρησκευτικά κειμήλια.
Οι δύο δεσποτικές εικόνες που απεικονίζουν η μία τον Χριστό Παντοκράτορα και η άλλη την Παναγία Πορταΐτισσα, χρονολογούμενες στο 18ο αιώνα, εντοπίστηκαν πολλά χρόνια μετά σε γκαλερί του εξωτερικού, καθώς μετά την κλοπή τους, είχαν αναρτηθεί στην πλατφόρμα αναζητούμενων έργων τέχνης της Ιντερπόλ. Στις 5 Οκτωβρίου 2021 παραδόθηκαν στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας.
Σε τόπο υψηλό, «βισοκό» σύμφωνα με την σλάβικη ετυμολογία της λέξης, στέκεται επί αιώνες ,ως ακλόνητος ζωντανός μάρτυρας της Ορθοδοξίας, η Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου πάνω από το χωριό Καλουτά.
Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από το χωριό, σε ένα μικρό οροπέδιο, η Μονή της Κοίμησης Θεοτόκου Βισοκού, σύμφωνα με επιγραφή στην κύρια είσοδο του καθολικού, χτίστηκε το 1114 από τον τοπικό άρχοντα Μιχαήλ. Στην θέση της Μονής, υπήρχε ομώνυμος οικισμός ,καθώς το σημείο, ήταν ιστορικό και πνευματικό κέντρο, σταυροδρόμι εμπορίου, πέρασμα από την Θεσσαλία στην Ήπειρο και τα λιμάνια του Ιονίου και της Αδριατικής.
Στην επιγραφή του καθολικού αναγράφεται επίσης, πως «ανακαινίστηκε το 1787 από τον σεβαστό ηγούμενο Κωνστάντιο και ότι τοιχογραφήθηκε το 1818».
Ο Ναός είναι μονόκλιτη βασιλική ,ενώ στο μοναστηριακό συγκρότημα είναι περίκλειστο, περιβάλλεται στις τρεις πλευρές του από ψηλό τοίχο, ο οποίος αποτελεί και το εξωτερικό των κελιών.
Η στέγη του Ναού είναι ξύλινη, ενώ το καθολικό του διακοσμούν τοιχογραφίες τόσο στους εσωτερικούς τοίχους όσο σε εξωτερικούς που προστατεύονται από το χαγιάτι.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που αντλούμε από την κτητορική επιγραφή, «ο ναός τοιχογραφήθηκε το 1818 από τον Καπεσοβίτη Αναστάσιο Αναγνώστη υιό Οικονόμου και τον υιό Γεώργιο τον Τσεπελοβίτη».
Τον Σεπτέμβριο του 2005, ιερόσυλοι αφαίρεσαν 12 εικόνες από το τέμπλο. Η εικόνα της Βάπτισης του Χριστού εντοπίσθηκε να πωλείται σε γκαλερί του Λονδίνου, τον Ιούνιο 2017. Με την παρέμβαση της Πρεσβείας της Ελλάδας στο Λονδίνο, η εικόνα αποσύρθηκε από τον κατάλογο των προς πώληση έργων και επαναπατρίστηκε στον Ιούλιο του 2020.
Πηγή: ΑΠΕ – ΜΠΕ.
