Πρωτοποριακή η έκθεση «Δεν ξεχνώ» στο Queens College (βίντεο)

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Πρωτοποριακή και άκρως διδακτική είναι η φωτογραφική έκθεση με τίτλο «Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ: 1974-2024» που εγκαινιάστηκε το απόγευμα της Πέμπτης, 20ής Ιουνίου 2024 στην ροτόντα της Βιβλιοθήκης «Rosenthal» του Κολεγίου του Κουίνς.

Είναι πρωτοποριακή, αφ ενός μεν, διότι για πρώτη φορά το εν εξελίξει δράμα της Κύπρου προβάλλεται σε ένα ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα των ΗΠΑ, αφ ετέρου δε διότι θα παραμείνει ανοικτή μέχρι τα τέλη του έτους. Και όπως επεσήμανε και ο κ. Φίλιπ Κρίστοφερ αμέσως μετά θα προβληθεί σε άλλα πανεπιστήμια ανά την επικράτεια των ΗΠΑ.

Τα εγκαίνια ήταν λιτά, όπως αρμόζει, πλην όμως πλούσια σε συγκινήσεις και δάκρυα, διότι πολλοί από τους παρισταμένους ήταν μάρτυρες της μαύρης επετείου και άλλοι απόγονοι των προσφύγων, των ηρώων και των αγνοουμένων.

Στην τελετή παρέστησαν ο π. Γρηγόριος Σταμκόπουλος, ο οποίος ανέπεμψε την προσευχή και εν συνεχεία τέλεσε τρισάγιο για τους πεσόντες και τους ήρωες, καθώς επίσης και για όλους τους ομογενείς που έφυγαν από τον  μάταιο ετούτο κόσμο με τον καημό της επιστροφής στην Κερύνεια και στις άλλες κατεχόμενες περιοχές.

Στην τελετή παρέστησαν και μίλησαν ο πρόεδρος της ΠΣΕΚΑ και του Παγκυπρίου Συνδέσμου Αμερικής, κ. Φίλιπ Κρίστοφερ, η μόνιμη αντιπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας, πρέσβης Μαρία Μιχαήλ, ο γενικός Πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Νέα Υόρκη, κ. Μιχάλης Φυρίλλας, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Αμερικής Κυριάκος Παπαστυλιανού, ο πρόεδρος του ΔΣ της AHEPA Νικόλαος Καρακώστας και ο ύπατος πρόεδρος της AHEPA Σάββας Τσίβικος.

Κεντρικός ομιλητής της έκθεσης ήταν ο ιδρυτής και συνάμα διευθυντής του Αρχείου Ελληνικής  Διασποράς Αμερικής, καθηγητής κοινωνιολογίας κ. Νίκος Αλεξίου, ο οποίος ανέλαβε και τον ρόλο του επιμελητή της έκθεσης.

Ο Δρ. Αλεξίου επεσήμανε ότι το έργο ήταν δύσκολο, διότι έπρεπε να επιλέξουν 50 περίπου φωτογραφίες από τις 200 που είχαν στην διάθεσή τους και να τις χωρίσουν σε θεματικές ενότητες, ούτως ώστε οι επισκέπτες να αποκτήσουν μια σφαιρική εικόνα για όσα συνέβησαν την αποφράδα ημέρα της 20ής Ιουλίου 1974 και όσα ακολούθησαν.

Η κεντρική ενότητα έκοβε την ανάσα, διότι είχε την αιματοβαμμένη σημαία της Κύπρου με το σύνθημα του 50ετούς αγώνα «Never Forget» και περιλάμβανε σπάνια ντοκουμέντα από τον αγώνα του αειμνήστου Benjamin Rosenthal, ο οποίος ήταν ένας επιφανής Αμερικανός πολιτικός και υποστηρικτής της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, ιδιαίτερα στις προσπάθειές να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση για το Κυπριακό ζήτημα.

Και το «Never Forget» έρχεται να υπενθυμίσει στους επισκέπτες ότι η ομογένεια δεν ξεχνά και τιμά τους φιλέλληνες, όπως τον Benjamin Rosenthal, τον Τζον Μπραδήμα, τον Πολ Σαρμπάνη και τις εκατοντάδες των Αμερικανών πολιτικών που προσέθεσαν το δικό τους πολιτικό τους κεφάλαιο στον αγώνα για την επίλυση του Κυπριακού. 

Η έκθεση διοργανώθηκε από την Παγκόσμια Συντονιστική Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα (ΠΣΕΚΑ), σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Κυπριακών Οργανώσεων Αμερικής, τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Αμερικής και την AHEPA.

Την επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβε το Αρχείο Ελληνικής Διασποράς Αμερικής, Hellenic American Project, (HAP) Queens College, CUNY, το οποίο φιλοξενεί και το ηχητικό αρχείο της Ελληνικής Φωνής της Αμερικής.

Η έκθεση είναι χωρισμένη σε πέντε θεματικές ενότητες, και κάθε ενότητα περιλαμβάνει δέκα φωτογραφίες και παρέχει την δυνατότητα στους επισκέπτες να γίνουν μάρτυρες του πολυδιάστατου αντίκτυπου της εισβολής στην Κύπρο σε άτομα, κοινότητες και την κοινωνία συνολικά, μέσα από τις εικόνες που κατέγραψε ο φωτογραφικός φακός. 

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από το Φωτογραφικό Αρχείο του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών της Κύπρου και προσφέρθηκε γενναιόδωρα στο HAP, με πρωτοβουλία του προέδρου της ΠΣΕΚΑ και του Παγκυπρίου Συνδέσμου κ. Φίλιπ Κρίστοφερ.

Ο ιδρυτής και συνάμα διευθυντής του Αρχείου Ελληνικής  Διασποράς Αμερικής, καθηγητής κοινωνιολογίας κ. Νίκος Αλεξίου αναφέρθηκε στην επιμέλεια της έκθεσης και μεταξύ άλλων επεσήμανε: «Καθώς  δεν ξεχνάμε ποτέ τα τελευταία πενήντα χρόνια, τιμούμε τη μνήμη εκείνων που έχασαν τη ζωή τους και εκείνων που παραμένουν αγνοούμενοι.  Ας αποτελέσουν αυτές οι φωτογραφίες μαρτυρία για την ανθεκτικότητα, το θάρρος και την ανθρωπιά εκείνων που έχουν υπομείνει τις καταστροφές του πολέμου, ενώ παράλληλα εμπνέουν μια ανανεωμένη δέσμευση για ειρήνη και δικαιοσύνη για τις μελλοντικές γενιές».

Η πρώτη ενότητα έχει τίτλο ΕΙΣΒΟΛΗ.  Όπως γνωρίζετε, η τουρκική εισβολή στην Κύπρο έλαβε χώρα σε δύο φάσεις: η πρώτη φάση ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου 1974, και η δεύτερη επίθεση άρχισε στις 14 Αυγούστου 1974.  Η εισβολή ήταν – και παραμένει – παράνομη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, καθώς παραβίαζε την κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενός ανεξάρτητου κράτους και μέλους των Ηνωμένων Εθνών. 

Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών καταδίκασε την τουρκική εισβολή μέσω του Ψηφίσματος 541 το 1983, χαρακτηρίζοντάς την νομικά άκυρη και ζητώντας την ανατροπή της. Το Συμβούλιο Ασφαλείας επανεπιβεβαίωσε την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας και δήλωσε ότι κανένα άλλο κράτος εκτός από αυτήν δεν μπορεί να αναγνωριστεί στο νησί.

Η εισβολή οδήγησε στην κατοχή σχεδόν του 40% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θεωρείται παράνομη κατοχή εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τότε που η Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ το 2004.

Η εισβολή είχε ως αποτέλεσμα ευρείες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως εκτοπισμό Ελληνοκυπρίων, βίαιες εξαφανίσεις, δολοφονίες αμάχων, βασανιστήρια και καταστροφή πολιτιστικής κληρονομιάς – πράξεις που καταδικάστηκαν από διεθνείς οργανισμούς.

Η δικαιολογία της Τουρκίας για την εισβολή ως παρέμβαση για την προστασία των Τουρκοκυπρίων απορρίφθηκε. Τα Ηνωμένα Έθνη την είδαν ως μια αδικαιολόγητη επίθεση σε ένα κυρίαρχο κράτος.

Πολλές πηγές, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οργανισμών της αμερικανικής κυβέρνησης και διεθνών οργανισμών, έχουν χαρακτηρίσει συστηματικά τη στρατιωτική δράση της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 ως παράνομη εισβολή και κατοχή που παραβίασε το διεθνές δίκαιο. 

Αυτή η ενότητα δείχνει τα αρχικά στάδια της εισβολής, αποτυπώνοντας την άφιξη στρατιωτικών δυνάμεων και την κλιμάκωση των εχθροπραξιών μέσα από εικόνες στρατιωτών και οχημάτων που εισέρχονται σε πόλεις και χωριά. Οι θεατές μεταφέρονται πίσω στις ταραχώδεις ημέρες του καλοκαιριού του 1974, όταν η δημοκρατία και η ειρήνη της Κύπρου και της Ευρώπης διαλύθηκαν.

Η δεύτερη ενότητα έχει τίτλο ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ.  Η καταστροφή που προκλήθηκε από την εισβολή απεικονίζεται παραστατικά σε αυτήν την ενότητα, η οποία παρουσιάζει τα απομεινάρια της στρατιωτικής βομβαρδιστικής επίθεσης και του αστικού πολέμου. Από τις βομβαρδισμένες πόλεις και τη βεβήλωση ιερών χώρων, οι φωτογραφίες μαρτυρούν την αδιάκριτη καταστροφή που έπληξε τις κυπριακές κοινότητες σε ολόκληρο το νησί. Ανάμεσα στα ερείπια, οι συγκλονιστικές εικόνες καταστροφής και διαλυμένης ζωής λειτουργούν ως τρομακτικές υπενθυμίσεις του ανυπολόγιστου κόστους του πολέμου.

Η τρίτη ενότητα έχει τίτλο ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ & ΔΙΑΡΚΕΙΣ ΑΔΙΚΙΕΣ, γιατί η εισβολή του 1974 προξένησε τεράστιες απώλειες σε ζωές και εκτοπισμούς.  Επίσης οδήγησε σε ευρείες και συστηματικές παραβιάσεις θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Οι φωτογραφίες σε αυτήν την ενότητα μαρτυρούν αυτές τις παραβάσεις εναντίον του κυπριακού λαού.

Η βίαιη εκδίωξη αμάχων από τα σπίτια τους και η διχοτόμιση του νησιού αποτελούν σοβαρές παραβιάσεις του δικαιώματος της ελευθερίας κίνησης και διαμονής, όπως κατοχυρώνεται στο διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Επίσης, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση, μια θεμελιώδη αρχή του διεθνούς δικαίου, έχει παραβιαστεί. Η συνεχιζόμενη κατοχή στέρησε από τον κυπριακό λαό το δικαίωμά του να καθορίζει την πολιτική του κατάσταση και να επιδιώκει την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική του ανάπτυξη.

Δυστυχώς, αυτές οι παραβιάσεις δεν είναι κατάλοιπα του παρελθόντος. Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή, η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κύπρο παραμένει επισφαλής, με συνεχιζόμενους περιορισμούς στις ελευθερίες, διαφορές για τα περιουσιακά δικαιώματα και το επίμονο αδιέξοδο των εκτοπισμένων και αγνοουμένων.

Αυτή η έκθεση αποτελεί μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι ο αγώνας για δικαιοσύνη, ανθρώπινα δικαιώματα και την αποκατάσταση του κράτους δικαίου στην Κύπρο είναι διαρκής. Είναι μια έκκληση για δράση προς τη διεθνή κοινότητα να τηρήσει τις δεσμεύσεις της και να διασφαλίσει ότι ο κυπριακός λαός θα μπορεί επιτέλους να ασκεί πλήρως τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες του.

Η τέταρτη ενότητα έχει τίτλο ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΙ.  Η εισβολή έχει διαιωνίσει μια de facto κατάσταση βίαιων εξαφανίσεων με εκατοντάδες υποθέσεις που παραμένουν αδιευκρίνιστες μέχρι σήμερα. Οι οικογένειες στοιχειώνονται από την απουσία των αγαπημένων τους προσώπων, ενώ τους αρνούνται την αλήθεια και την οριστική επίλυση.

Ο πόνος της αβεβαιότητας και της απώλειας είναι εμφανής σε αυτήν την ενότητα, η οποία αναδεικνύει το αδιέξοδο των αγνοουμένων και των οικογενειών τους. Μέσα από πορτραίτα θρηνούντων μητέρων, συζύγων και παιδιών που κρατούν ξεθωριασμένες φωτογραφίες και αναμνήσεις, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την διαρκή τραγωδία των αδιευκρίνιστων εξαφανίσεων και την συνεχιζόμενη αναζήτηση δικαιοσύνης.

Η Επιτροπή Αγνοουμένων (CMP), υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, κατάρτισε έναν επίσημο κατάλογο με 2.001 αγνοούμενους. Από το 1981, έχει πραγματοποιήσει πάνω από χίλιες ανασκαφές και εκταφές σε ολόκληρο το νησί, ανακτώντας και ταυτοποιώντας τους μισούς αγνοούμενους και επιστρέφοντας τα οστά τους στις οικογένειές τους. Η αδιευκρίνιστη μοίρα και αξιοπρέπεια των Κυπρίων που εξακολουθούν να αγνοούνται αποτελεί ένα επείγον διεθνές ζήτημα.

Η πέμπτη ενότητα έχει τίτλο ΠΑΙΔΙΑ & ΤΡΑΥΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΟΥ.  Το επίκεντρο αυτής της ενότητας είναι τα νεότερα θύματα της εισβολής, και εξερευνά τον βαθύ αντίκτυπο του τραύματος του πολέμου στα παιδιά.  Από τα σοκαρισμένα πρόσωπά τους και τα δακρυσμένα μάτια τους, μέχρι τις σκηνές προσωρινών αιθουσών διδασκαλίας και παιδικών χώρων ανάμεσα στα ερείπια, οι φωτογραφίες προσφέρουν μια ματιά στην ανθεκτικότητα και την ευαισθησία των παιδιών που έχουν βρεθεί στη λαίλαπα του πολέμου.

Επίσης, η έκθεση περιλαμβάνει ένα κείμενο του επίτιμου καθηγητού Βαν Κουφουδάκη, που δώρισε ειδικά για την έκθεση, καθώς και βιβλία και μελέτες σχετικά με τη Κύπρο.