Πρώτη αποστολή κατασκόπων στην Κάρπαθο – 2ο (Also in English)

Όσο προχωρούσε η εκκαθάριση της Βόρειας Αφρικής από τους Ιταλό-Γερμανούς, οι Σύμμαχοι σχεδίαζαν να αρχίσουν την επίθεση από την Νότια Ευρώπη εναντίον των δυνάμεων του Άξονα Γερμανίας-Ιταλίας, αρχίζοντας από την Ελλάδα.

Το σχέδιο προέβλεπε ότι η επίθεση θα άρχιζε από τα Δωδεκάνησα και έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στην Κάρπαθο που κατείχαν οι Ιταλοί και εθεωρείτο το πιο αδύνατο μέρος της Αξονικής άμυνας. Έτσι, από την αρχή του 1943, οι Σύμμαχοι άρχισαν να σχεδιάζουν την αποστολή κατασκόπων στην Κάρπαθο προς συγκέντρωση πληροφοριών και εκτίμηση της στρατιωτικής κατάστασης που επικρατούσε στο νησί.

Προσπάθειες και αποτυχίες

Σύμφωνα με τα ντοκουμέντα, οι πρώτες τέσσερις προσπάθειες απέτυχαν λόγω κακοκαιρίας και μηχανικών βλαβών.

Η πρώτη ξεκίνησε στις 13 Φεβρουαρίου 1943 από την Αλεξάνδρεια μέσω Πάφου, αλλά λόγω έντονων καιρικών συνθηκών και μηχανικών βλαβών τα δύο καΐκια, “Armadillo” και «Κωνσταντίνος», αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Πάφο.

Η δεύτερη προσπάθεια έγινε στις 14 Μαρτίου, και αυτή κατέληξε σε αποτυχία λόγω μηχανικής βλάβης του «Κωνσταντίνος», τα καΐκια επέστρεψαν στην Πάφο.

Η τρίτη προσπάθεια έγινε με το “Fairmile” που αναχώρησε από την Πάφο στις 3 Απριλίου, αλλά λόγω της κακοκαιρίας συνειδητοποίησε ότι μόλις το επόμενο πρωί με το ξημέρωμα θα βρισκόταν κοντά στη Ρόδο και αποφασίστηκε να εγκαταλείψει την προσπάθεια και να επιστρέψει στην Πάφο, στην Βηρυτό έφτασε στις 7 Απριλίου.

Η τέταρτη προσπάθεια έγινε μετά την αναδιοργάνωση της επιχείρησης με το καΐκι “Armadillo” που αναχώρησε από την Πάφο στις 18 Απριλίου. Πήγαινε καλά και το βράδυ της 20^ης άφησε τα τουρκικά παράλια με σκοπό να πάει στην Αστακίδα, περνώντας μεταξύ Νισύρου και Τήλου. Βρισκόταν 2 με 3 μίλια μεταξύ των δύο νησιών όταν η πίεση του λαδιού του κινητήρα σχεδόν μηδενίστηκε και το ρουλεμάν ανέπτυξε δυνατό χτύπημα. Αμέσως το καΐκι έκαμε μεταβολή και, με τη βοήθεια ενός αυτοσχέδιου πανιού σε σχήμα στρατιωτικής κουβέρτας, έφτασε στις τουρκικές ακτές τις πρώτες πρωινές ώρες όπου το πλοίο αγκυροβόλησε στο νησάκι Baba. Στις 24 το “Armadillo” ρυμουλκήθηκε στην Αλικαρνασσό όπου επισκευάστηκε και τελικά επέστρεψε στη Βηρυτό στις 18 Μαΐου.

Στο μεταξύ το σχέδιο άλλαξε, στις 9 Ιουλίου 1943 άρχισε η απόβαση των Συμμάχων στην Σικελία, και η εισβολή από την Ελλάδα εγκαταλείφθηκε, όμως οι συμμαχικές προσπάθειες αντιπερισπασμού συνεχίστηκαν με την αποστολή κατασκοπευτικών κλιμακίων, όχι μόνο στην Κάρπαθο αλλά σε όλα τα Δωδεκάνησα.

Αποστολή “Desirable”

Μετά την αποτυχία των πρώτων προσπαθειών και την απόβαση των Συμμάχων στην Σικελία, ακολούθησε η αποστολή υπό τον λοχαγό Leon Stephen με την κωδική ονομασία “Desirable”.

 Η αποστολή αναχώρησε από την Κύπρο στις 18 Ιουνίου 1943 με το καΐκι “Armadillo”. Επ’ αυτού επέβαινε και ο υπολοχαγό Mackenzie με σκοπό την δημιουργία φιλικών σχέσεων με τους Τούρκους στη νότια Μικρασιατική ακτή από τη Μαρμαρίς ως την Αλικαρνασσό. Η αποστολή καθυστέρησε λόγω της εξαιρετικής φιλοξενίας των Τούρκων και περιμένοντας την άφιξη του «Κωνσταντίνος» με τον χειριστή ασυρμάτου Eccles.

Το “Armadillo” ξεκίνησε από τον κάβο Κριό την 1^η Αυγούστου με την αποστολή και τρόφιμα ενός μηνός φτάνοντας στην Αστακίδα τα ξημερώματα της 2^ας Αυγούστου, και το ίδιο βράδυ έπλευσε στην δυτική ακτή της Καρπάθου στον όρμο Πορτάλι. Λόγω του μεγάλου κυματισμού και κατόπιν συμβουλής του Έλληνα λοστρόμου Σαϊτά, αποφασίστηκε να αποβιβαστούν τα εφόδια λίγο νοτιότερα στον Ιλίωνα. Στη συνέχεια το “Armadillo” επίστρεψε στο Πορτάλι όπου αποβιβάστηκαν οι Stephen και Eccles με τα προσωπικά τους αντικείμενα και με μερικά τρόφιμα με τη λαστιχένια λέμβο και ισχυρό κυματισμό που διήρκεσε 3 ώρες. Η αποστολή πέρασε τις υπόλοιπες ώρες από τις 03:30 έως τις 05:30 σε μικρή απόσταση από τον Λευκό.

Την επομένη η αποστολή είχε την πρώτη της επαφή που δεν ήταν ικανοποιητική. Οι επόμενες δύο μέρες πέρασαν σε διάφορες σπηλιές στην πλαγιά του λόφου με θέα το νότιο τμήμα του όρμου Πορτάλι. Όταν αντιλήφθηκαν ότι η πρώτη επαφή είχε αποτύχει, άδραξαν την πρώτη ευκαιρία να πλησιάσουν ένα νεαρό βοσκό (Βασίλης Πέρος) που έτρεξε με ανυπομονησία να φέρει τον πατέρα του. Αυτή η μεταγενέστερη επαφή αποδείχθηκε χρήσιμη και αξιόπιστη.

Στις 8 Αυγούστου είχαν γίνει διευθετήσεις για τη περισυλλογή του εξοπλισμού του ασυρμάτου, των εφοδίων και των προμηθειών που είχαν αποβιβαστεί νοτιότερα με τη βοήθεια του Βασίλη και δύο άλλων (Γιώργος Κ. Λιτός και Κώστας Πετρόπουλος) με την  βάρκα τους. Ο ασύρματος με τον εξοπλισμό, τα εφόδια και οι μισές προμήθειες ανακτήθηκαν στο πρώτο ταξίδι, ο λοχαγός Stephen τους συνόδευε για να τους δείξει την ακριβή τοποθεσία.

Την επόμενη δύο από τους συνεργάτες τους που πήγαν στην παραλαβή των υπολοίπων προμηθειών, επέστρεψαν με άδεια χέρια και ανέφεραν ότι οι προμήθειες είχαν κλαπεί. Δύο μέρες αργότερα μαθεύτηκε ότι δύο νεαροί (Νικόλαος Πατσουράκης και Μηνάς Ι. Πατσουράκης από το Φοινίκι) είχαν πιαστεί με μερικές από αυτές τις προμήθειες και άρχισε η αναζήτηση των κατασκόπων από ένα Ιταλικό λόχο. Η δεύτερη εβδομάδα περιελάβανε την αποφυγή των ομάδων αναζήτησης και την εύρεση κατάλληλου κρησφύγετου.

Την τρίτη εβδομάδα, παρόλο που η ακτή είχε ερευνηθεί από το Φοινίκι μέχρι τον όρμο της Αγίας Ειρήνης, ο Ιταλός λοχαγός (Pasquale Sarli) ήταν πολύ επίμονος και οι ομάδες ερευνών συνέχισαν να περιφέρο­νται στους λόφους κοντά στον Άγιο Γεώργιο όπου η αποστολή ήταν κρυμμένη σε μια με­γάλη σπηλιά. Σε δύο περιπτώσεις οι ομάδες έρευνας πέρασαν πολύ κοντά.

Την τέταρτη εβδομάδα η αποστολή την πέρασε συλλέγοντας όλες τις πληροφορίες που μπορούσε και δημιούργησε πολυάριθμους πυρήνες πληροφοριών. Οι έρευνες για το κρησφύγετό τους συνεχίστηκαν και εντάθηκαν και επιβλήθηκαν περιορισμοί στις μετακινήσεις των ντόπιων κατοίκων.

Την πέμπτη εβδομάδα μαθεύτηκε ότι, λόγω της πολύωρης μετάδοσης μηνυμάτων από τον ασύρματο, ο τοπικός σταθμός RDF (μηχάνημα εντοπισμού ασυρμάτου) είχε εντοπίσει που βρίσκονταν η αποστολή. Έπρεπε να μειωθεί ο αριθμός των συνεργατών, για τέσσερις μέρες δεν φαινόταν κανένας από αυτούς, με αποτέλεσμα να μείνουν χωρίς νερό για δύο μέρες.

Στο διάστημα της τέταρτης και πέμπτης εβδομάδας η αποστολή ζήτησε να αποχωρίσει για μια εβδομάδα και να επανέλθει για να σταματήσει η εντατική αναζήτηση της και ταυτόχρονα να προχωρήσει στη στρατολόγηση αντάρτικης δύναμης.

Απόσπαση

Λόγω των δυσκολιών και των προβλημάτων που αντιμετώπισε η αποστολή, ο Commander Pool έδωσε εντολή στον λοχαγό L.P.P. Thomas του «Άγιος Στέφανος» να προχωρήσει στην απόσπαση της.

Στις 30 Αυγούστου, με πλήρωμά τον ανθυπολοχαγό Σπανό, τον κελευστή Θεόφιλο, τον Σαϊτά ως οδηγό, τον Γιώργη Χαλκή και τον τηλεγραφητή Turner, το «Άγιος Στέφανος» αναχώρησε από την Αμμόχωστο. Τη νύχτα της 31^ης Αυγούστου / 1ης Σεπτεμβρίου και υπό την κάλυψη του σκότους, πέρασαν από την βόρεια ακτή της Κύπρου στο ακρωτήριο Anamur επί της τουρκικής ακτής.

Αφού πέρασαν το ακρωτήριο Χελιδόνια στις 04:00 της 2^ας Σεπτεμβρίου, ο καιρός άρχισε να επιδεινώνεται. Ισχυροί άνεμοι και κυματισμός ανάγκασαν το «Άγιος Στέφανος» να μειώσει την ταχύτητα του. Ο ίδιος καιρός συνεχίστηκε μέχρι το κανάλι της Σύμης και τον Δωρικό κόλπο. Ανοικτά του νησιού Baba ο αέρας έπεσε και η θάλασσα μετρίασε και στις 13:00 της 3^ης Σεπτεμβρίου έφτασαν στον κάβο Κριό όπου ο ασυρματιστής ενημέρωσε το πλοίαρχο Thomas ότι η τηλεγραφική σύνδεση με το Κάιρο δεν ήταν καλή.

Στις 20:45 της 3^ης Σεπτεμβρίου το «Άγιος Στέφανος» αναχώρησε από τον κάβο Κριό για την Αστακίδα στέλνοντας σχετικό σήμα στο Κάιρο χωρίς να μπορέσει να πάρει  επιβεβαίωση. Το σήμα μεταδόθηκε «τυφλό» τέσσερις φορές με την ελπίδα ότι θα «σηκωθεί». Στη συνέχεια έγινε γνωστό ότι το σήμα ελήφθη.

Στις 23:00 ο Thomas διέταξε τον Turner να επικοινωνήσει με το Κάιρο, αλλά όταν επέστρεψε από την επιφυλακή τα μεσάνυχτα ανακάλυψε ότι ο Turner είχε πάει για ύπνο και δεν εκτέλεσε την εντολή. Φτάσανε στην Αστακίδα στις 06:45 και έστειλαν σήμα το οποίο επιβεβαιώθηκε.

Στις 19:23 της 4ης Σεπτεμβρίου αναχώρησαν από την Αστακίδα για την Κάρπαθο όπου φτάσανε στο ραντεβού στις 22:45 και περιφέρονταν για μιάμιση ώρα και μετά σταμάτησαν τη μηχανή. Κανένα αναγνωριστικό σήμα δεν έλαμψε από την παραλία ή τη γύρω περιοχή. Περίπου στις 01:30 της 5^ης Σεπτεμβρίου εμφανίστηκε μια μοναδική λάμψη φωτός από την ακτή που δεν επαναλήφθηκε.

Αποφάσισαν να πάνε στην Αστακίδα και να επιστρέψουν το βράδυ της 5^ης Σεπτεμβρίου. Επέστρεψαν από την Αστακίδα στις 19:30 της 5^ης Σεπτεμβρίου και φτάσανε στο ραντεβού στις 23:00 και περιφέρονταν για μια ώρα μισό μίλι από την ακτή.

Στις 00:30 της 6^ης Σεπτεμβρίου άστραψε το σήμα «έλα μέσα» από την ακτή και ο Thomas διέταξε τον ανθυπολοχαγό Σπανό και τον Χαλκή να κατεβάσουν την λέμβο και να προχωρήσουν στην ξηρά. Στο μεταξύ το πλοίο προχώρησε κοντά στην ακτή.

Η επιβίβαση του προσωπικού και των εφοδίων ολοκληρώθηκε απρόσκοπτα στις 02:00 και στη συνέχεια αποπλεύσαν για την Αστακίδα όπου φθάσανε στις 06:00.

Στείλανε σήμα που έλεγε ότι οι Stephen  και Eccles ήταν ασφαλείς επί του πλοίου και λάβαν αναγνώριση λήψης. Φύγαν από την Αστακίδα στις 18:00 της 6^ης Σεπτεμβρίου φτάνοντας στην Απλοθήκα στις 08:00 της 7^ης.

Από την Απλοθήκα αναχώρησαν τα μεσάνυχτα της 7^ης Σεπτεμβρίου για το ταξίδι της επιστροφής προς Μαρμαρίς και τα Επτά Ακρωτήρια (βρίσκονται μεταξύ Μαρμαρίδας και Καστελορίζου). Κοντά στα Επτά Ακρωτήρια λάβανε σήμα που ρωτούσε αν ήταν προετοιμασμένοι να επιστρέψουν στην Κάρπαθο και θα περίμεναν 24 ώρες για την απάντησή τους. (Στις 6 Σεπτεμβρίου γερμανικό τάγμα προερχόμενο από την Κρήτη αποβιβάστηκε στην Κάρπαθο, οι Σύμμαχοι εξέταζαν την περίπτωση που η Ιταλική φρουρά επιθυμούσε να παραδοθεί στους Συμμάχους).

Ο Stephen  ζήτησε περισσότερες πληροφορίες αλλά δεν πήρε απάντηση. Στην προκαθορισμένη ώρα επικοινωνίας η μόνη απάντηση που έλαβε ήταν «δεν έχουμε τίποτα για εσάς». Ανοιχτά του Καστελόριζου, στις 16:30 της 8^ης, ένα δικινητήριο ιταλικό αεροσκάφος πέρασε από πάνω τους πετώντας δυτικά χωρίς να τους ενοχλήσει.

Μετά από καθυστέρηση τριών ημερών στην Κύπρο όπου ο Stephen δεν είχε νέα πέταξε στο Κάιρο όπου ενημερώθηκε ότι η προτεινόμενη επιστροφή του στην Κάρπαθο είχε ακυρωθεί και έπρεπε να προετοιμάσει μια ομάδα δύο Ελλήνων (Λιτός και Κρασσόπουλος) και να τους διεισδύσει στην Κάρπαθο με το όνομα της επιχείρησης «FOMENT».

---

WWII – The first spy to Karpathos – 2nd

By Manolis Cassotis

As the Italo-Germans were cleared from North Africa, the Allies planned to launch an offensive from Southern Europe against the German-Italian Axis forces starting from Greece. The plan called for the attack to start from the Dodecanese and gave particular importance to Karpathos which was held by the Italians and was considered the weakest part of the Axis defense. Thus, at the beginning of 1943, the Allies began planning to send spies to Karpathos to gather information and assess the prevailing military situation.

Attempts and failures

According to documents the first four attempts failed due to bad weather and mechanical failures.

The first attempt started on February 13^th, 1943, from Alexandria via Paphos but, due to severe weather conditions and mechanical failures, the two caiques “Armadillo” and “Konstantinos” were forced to return to Paphos.

The second attempt was made on March 14, and this ended in failure due to mechanical problems of “Konstantinos”, both caiques returned to Paphos.

The third attempt was made with “Fairmile” which left Paphos on April 3^rd. But owing to bad weather they realized that it would not be near Rhodes until the next morning at daybreak and decided to abandon the attempt and return to Paphos. It arrived in Beirut on April 7^th.

The fourth attempt was made after the reorganization of the operation with the caique “Armadillo” which left Paphos on April 18^th. It was going well and on the evening of the 20^th it left the Turkish coast with the intention to go to Astakida passing between Nisyros and Tilos. “Armadillo” was 2 to 3 miles between the two islands when its engine oil pressure dropped to almost zero and the bearing developed a severe knock. Immediately “Armadillo” turned around and, with the help of a makeshift sail in the shape of a military blanket, reached the Turkish shores in the early hours of the morning and anchored at the islet Baba. On the 24^th “Armadillo” was towed to Halicarnassus where repaired its engine and returned to Beirut on May 18^th.

In the meantime, the plan changed, on July 9, 1943, the Allies landed in Sicily and the invasion plan from Greece was abandoned. But the allied counter-distraction efforts continued by sending spy missions to Karpathos and the other Dodecanese.

Mission “Desirable”

After the failure of the first attempts and the landing of the Allies in Sicily, the expedition with the code name “Desirable” followed under Captain Leon Stephen.

The mission left Cyprus on June 18, 1943, with the caique “Armadillo”, aboard was Lieutenant Mackenzie with the aim of promoting friendly relations with the Turks on the southern Turkish coast from Marmaris to Halicarnassus. The mission was delayed by the excellent hospitality of the Turks and awaiting “Constantine’s” arrival with the radio operator Eccles.

“Armadillo” started from Cape Krio on August 1^st with food and a month’s provisions and arrived at Astakida in the early hours of August 2^nd and the same evening sailed to the west coast of Karpathos at Portali Bay. Due to the big waves and following the advice of Saitas, it was decided to land the supplies a little further south at Iliona. Then, “Armadillo” returned to Portali where Stephen and Eccles landed with their personal belongings and some provisions, because of the heavy swell it took them 3 hours to unload with the rubber dinghy. The expedition spent the remaining hours, from 03:30 to 05:30, a short distance from the Lefkos.

The next day the expedition had its first contact, which was unsatisfactory. The next two days were spent in various caves on the hillside overlooking the southern part of Portali Bay. Realizing that their first contact had failed, they seized the first opportunity to approach a young shepherd (Vassilis Peros) who eagerly ran to fetch his father. This later contact proved useful and reliable.

On August 8^th, arrangements had been made to collect the radio equipment, provisions and supplies, which had been landed further south, with the help of Vassilis and two others (George K. Litos and Costas Petropoulos) with their boat. The radio with its equipment, supplies and half the provisions were recovered on the first voyage, Stephen accompanying them to show them the exact location.

The next day, two of their associates who went to pick up the remaining supplies returned empty handed and reported the supplies stolen. Two days later it was learned that two young men (Nicholas Patsourakis and Minas I. Patsourakis from Finiki) had been caught with some of these supplies and the search for the spies by an Italian company began. The second week consisted mainly of avoiding the search parties and finding a suitable hiding place.

In the third week, although the coast had been searched from Finiki to Saint Irini Bay, the Italian captain (Pasquale Sarli) persisted and the search parties continued to roam the hills near Saint George where the mission was hidden in a big cave. On two occasions the search teams came very close.

In the fifth week it was learned that, due to long hours of radio transmission, the local RDF (radio locating machine) station had located the mission’s location area. The number of their contacts had to be reduced and for four days none of them was seen with the result that they were without water for two days.

During the fourth and fifth weeks the mission asked to leave for a week and come back to stop the intensive search and at the same time to proceed with the recruitment of a guerrilla force.

Withdrawal

Due to these difficulties and problems Commander Pool instructed captain Thomas of “Saint Stefanos” to proceed with the mission’s extraction.

On August 30^th, with crew of second lieutenant Spanos, the petty officer Theofilos, Saitas as guide, George Halkis and the telegraph operator Turner, “Saint Stefanos” departed from Famagusta. On the night of 31 August / 1 September and under the cover of darkness they passed from the northern coast of Cyprus to Cape Anamur on the Turkish coast.

After they passed Cape Helidonia at 04:00 on September 2^nd, the weather began to deteriorate. Strong winds and waves forced “Saint Stefanos” to reduce speed. The same weather continued as far as the Symi channel and the Doric gulf. Off Baba Island the wind dropped, the sea eased and at 13:00 on September 3^rd they reached Cape Krio, where the radio operator informed Captain Thomas that the telegraph connection with Cairo was not good.

At 20:45 on September 3^rd, “Saint Stefanos” left Cape Krio for Astakida sending a signal to Cairo without being able to get confirmation. The signal was transmitted “blind” four times in the hope that it would be “pick up”. It was later found out that the signal had been received.

At 23:00 Thomas instructed Turner to contact Cairo, but when he returned from his watch at midnight, he found that Turner had gone to bed and did not carry out his order. They reached Astakida at 06:45 and sent a signal which was confirmed.

At 19:23 on September 4^th, they left Astakida for Karpathos where they arrived at the rendezvous at 22:45 and roamed for an hour and a half and then stopped the engine. No identification signal flashed from the beach or the surrounding area. At about 1:30 a.m. on September 5th a single flash of light appeared from the shore which was not repeated.

They decided to leave for Astakida and return on the evening of September 5^th. They left Astakida at 19:30 of September 5th and arrived at the rendezvous at 23:00 and cruised for an hour, half a mile from the coast.

At 00:30 on September 6th, the “come in” signal flashed from the shore and Thomas ordered Spanos and Halki to lower the dinghy and proceed ashore. In the meantime the ship proceeded close to the shore.

The embarkation of personnel and supplies was completed without incident at 02:00 and sailed for Astakida where they arrived at 06:00. They sent a signal that Stephen and Eccles were on board and received acknowledgment. They left Astakida at 18:00 on September 6th and arrived in Aplotheka at 08:00 on the 7^th.

They left Aplotheka at midnight on September 7^th for the return journey to Marmaris and the Seven Capes (located between Marmaris and Kastellorizo). Near the Seven Capes received a signal asking if they were prepared to return to Karpathos and that they would wait 24 hours for their reply. (On September 6^th a German battalion from Crete landed in Karpathos and the Allies were considering if the Italian garrison wished to surrender to the Allies). Stephen sent a signal asking for more information, but no response was received. At the time of the prearranged communication the only response they got was “we don’t have anything for you”. Clear from Kastellorizo at 16:30 on September 8^th a twin-engine Italian aircraft passed over them flying west without disturbing them.

They returned to Famagusta at 08:45 on September 11^th. After a delay of three days in Cyprus during which time Captain Stephen had no news he flew to Cairo, where he was informed that his proposed return to Karpathos had been cancelled and he had to prepare a party of two Greeks (Litos and Krassopoulos) and to infiltrate them into Karpathos under the name “FOMENT”.