Τελειώνοντας τις Καρπαθιακές Προσωπογραφίες στην Αμερική, παρουσιάζουμε την προσωπογραφία ενός από τους πιο αξιόλογους Δωδεκανησίους.
Μανώλης Αθανασιάδης (1907-2001)
Έχει ανθρώπους μια δραχμή, και δύο ένα φράγκο, / υπάρχουσι και μερικοί, π’ αξίζουν ένα κάστρο.
Έτσι και ο Μανώλης Αθανασιάδης υπήρξε ένα «κάστρο» του Ελληνισμού της Αμερικής, κάστρο πατριωτισμού, που αγωνίστηκε για την Ελλάδα και πολέμησε για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Για 27 χρόνια γνώριζα από κοντά αυτό το κάστρο, περπάτησα τους πύργους, τους προμαχώνες, τις επάλξεις και τις πολεμίστρες του και ένιωσα το πάθος του για τα Δωδεκάνησα και τον εθνικό πυρετό που έκαιγε μέσα του.
Όλα αυτά τα χρόνια, ένιωσα τον Εθνικό παλμό που κτυπούσε μέσα στα στήθια του και έμαθα πολλά δίπλα σ’ αυτόν τον μεγάλο δάσκαλο. Από τον Μανώλη Αθανασιάδη γνώρισα και αγάπησα τους αγώνες των Δωδεκανησίων της Αμερικής για την απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, που ο ίδιος διέσωσε και διαφύλαξε στο βιβλίο του «η Δωδεκανησιακή Νεολαία Αμερικής και η Συμβολή της στην Απελευθέρωση της Δωδεκανήσου».
Ο Μανώλης Αθανασιάδης γεννήθηκε το 1907 στο Γεννάδι της Ρόδου. Το 1925 τελείωσε το Βενετόκλειο Γυμνάσιο και για ένα χρόνο φοίτησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τον επόμενο χρόνο έφθασε στην Αμερική, όπου για ολόκληρη δεκαετία δούλευε σκληρά στα εστιατόρια ενώ, συγχρόνως, σπούδαζε. Με επαίνους αποφοίτησε από το American International College (BA), Worchester Polytechnic Institute (BS), Trinity College (MA) και Columbia University (PhD). Το 1936 διορίστηκε καθηγητής της Νεοελληνικής γλώσσας στο Columbia University όπου δίδαξε μέχρι το 1954.
Ο Μανώλης Αθανασιάδης δεν ήταν μονάχα εκλεκτός επιστήμονας και καλός άνθρωπος, αλλά και θερμός πατριώτης, όπως ο ίδιος συνήθιζε να λέγει: «γεννήθηκα Τούρκος, μεγάλωσα Ιταλός, γέρασα Αμερικανός, αλλά θα πεθάνω Έλληνας». Οι δυο πρώτες υπηκοότητες του επιβλήθηκαν, την αμερικανική την διάλεξε μόνος του. Αγάπησε την Αμερική γιατί του έδωσε την ευκαιρία να προοδεύσει στην ζωή του, και πιο πολύ επειδή του έδωσε τα εφόδια και τις δυνατότητες να βοηθήσει την Ελλάδα και να αγωνιστεί για τα Δωδεκάνησα. Όταν κάποιος τον ρώτησε πια αγαπά πιο πολύ την Ελλάδα ή την Αμερική απάντησε: «η Ελλάδα είναι η μάνα μου και η Αμερική η γυναίκα μου».
Γράφτηκε μέλος στον Παν-Ροδιακό Σύλλογο «Απόλλων» τον οποίο υπηρέτησε ως Ύπατος πρόεδρος και για 30 χρόνια ως Μέγας γραμματέας. Από το 1930-1978 ανέλαβε την σύνταξη του Δελτίου του Συλλόγου και από το 1978 μέχρι το 1993 την σύνταξη του περιοδικού «Ρόδος», που αντικατέστησε το Δελτίο. Ο «Απόλλων», με τις ενέργειες και τις ακούραστες προσπάθειες του Μανώλη Αθανασιάδη, ήταν ο πρώτος ομογενειακός σύλλογος, που το 1960 οργάνωσε συνέδριο στην Ελλάδα (Ρόδο).
Το 1934, ο Μανώλης Αθανασιάδης άρχισε δημοσιογραφική εκστρατεία, μέσω του «Εθνικού Κήρυκα» και της «Ατλαντίδας», για το Δωδεκανησιακό πρόβλημα και στις 29 Μαρτίου του ίδιου χρόνου, μαζί με άλλους 12 Δωδεκανησίους ίδρυσαν την Δωδεκανησιακή Νεολαία Αμερικής (ΔΝΑ). Υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος της και για μια δεκαετία ο συντάκτης της μηνιαίας εφημερίδας της ΔΝΑ ο «Δωδεκανήσιος». Συνετέλεσε αποφασιστικά στην δημιουργία του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου Αμερικής (ΕΔΣΑ) και υπήρξε ο πιο στενός συνεργάτης του Νικολάου Μαυρή.
Από τις 10 Αυγούστου 1942 μέχρι το τέλος του πολέμου, μέσω του ΕΔΣΑ, συνεργαζόταν στενά με την υπηρεσία Office of Strategic Services (OSS). Από τις 13 Ιουνίου 1942, μέσω του ΒΒC του Λονδίνου, μετέδιδε κατά συχνά χρονικά διαστήματα κείμενα, ανακοινώσεις και σχόλια του ΕΔΣΑ σχετικά με τις δραστηριότητες των Δωδεκανήσιων καθώς και μηνύματα συμπαράστασης και ελπίδας στα κατεχόμενα Δωδεκάνησα. Την ίδια εποχή, ως καθηγητής στο Columbia University, δίδαξε την Ελληνική γλώσσα σε 150 Αμερικανούς αξιωματικούς που στα χρόνια του πολέμου υπηρέτησαν στα Δωδεκάνησα και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Ο Μανώλης Αθανασιάδης και οι συνεργάτες του συγκέντρωναν γεωγραφικές, πολιτικές και στρατιωτικές πληροφορίες για τα Δωδεκάνησα, από Δωδεκανησίους που πρόσφατα ήλθαν στην Αμερική και από αντιφασίστες Ιταλούς που υπηρέτησαν στα Δωδεκάνησα και μετανάστευσαν στην Αμερική. Αυτές τις πληροφορίες χρησιμοποιούσε η Αμερική για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και την χάραξη της εξωτερικής της πολιτικής. Συνέταξε εκθέσεις για τα Δωδεκάνησα οι οποίες προωθούνταν στις ανώτερες βαθμίδες του Υπουργείου των Εξωτερικών και βάση των οποίων καθοριζόταν η εξωτερική πολιτική της Αμερικής στο Δωδεκανησιακό.
Ο Μανώλης Αθανασιάδης κατέβαλε πολλές προσπάθειες προκειμένου να προσεταιριστούν οι Δωδεκανήσιοι την Αμερικανική κοινή γνώμη. Αρκετοί επιφανείς ομοσπονδιακοί βουλευτές και γερουσιαστές εκφράστηκαν υπέρ των Δωδεκανησίων και η Αμερικανική Βουλή και Γερουσία ζήτησαν με ψηφίσματα τους την Ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα. Μέσω του Αμερικανικού τύπου, αρκετοί αντιφασίστες ακαδημαϊκοί και θρησκευτικοί ηγέτες όλων των δογμάτων, με πύρινα άρθρα και επιστολές, συνηγορούσαν υπέρ των Δωδεκανησίων.
Μετά τον πόλεμο, ο Μανώλης Αθανασιάδης ανέλαβε την διεύθυνση του Ελληνικού προγράμματος της Φωνής της Αμερικής με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Μάνος Ρόδιος. Είχε περάσει τα 80 και συνέχισε να εργάζεται για το State Department, και συνάμα διέθετε πολύ χρόνο για τα Εθνικά και τα Ομογενειακά θέματα. Ήταν ακούραστος. Προτού τελειώσει ένα θέμα έπιανε άλλο. Πολλές φορές, όταν τον ρωτούσα με τι ασχολείται, μου έλεγε:
«Εγώ ’μαι που την έπαθα, σαν στο βουνό το χιόνι,
προτού να λιώσει το παλιό, το νέο το πλακώνει».
Το 1974, μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και τις απειλές για το Αιγαίο και τα Δωδεκάνησα, ο Μανώλης Αθανασιάδης θεώρησε αναγκαία και ανέλαβε πρωτοβουλία επανίδρυσης του «Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου Αμερικής». Τότε το πρωτογνώρισα και στα επόμενα 27 χρόνια είχαμε τακτική, σχεδόν καθημερινή, τηλεφωνική επικοινωνία. Μου μιλούσε για την ιστορία του Δωδεκανησιακού αγώνα και τα επίκαιρα θέματα που αφορούσαν τα Δωδεκάνησα.
Ένα χρόνο πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια, άρχισε να μιλάει για δεκεμβριανά ηλιοβασιλέματα και κάθε εβδομάδα μου έστελνε από ένα φάκελο με παλιά βιβλία και έγγραφα της ΔΝΑ και του ΕΔΣΑ με την σημείωση: «για να με θυμάσαι» ή «καλύτερα να τα έχεις εσύ». (Σήμερα όλα αυτά μαζί με το αρχείο μου βρίσκονται στο αρχείο του Απόδημου Ελληνισμού στο Queens College του New York City University). Τον Δεκέμβρη του 2000 μου έστειλε ένα φάκελο με τα σχετικά έγγραφα και πληροφορίες για την ετήσια ανανέωση της άδειας λειτουργίας του ΕΔΣΑ. Και με τον ερχομό του νέου έτους 2001, μαζί με τις Πρωτοχρονιάτικες ευχές του, μου άφησε και την τελευταία του παραγγελία: «Κράτα γερά το ΕΔΣΑ».
Ολόρθες στέκονται οι Μνήμες μπροστά στο τελευταίο μπαϊράκι της Δωδεκανησιακής Ελευθερίας. Δεν πρέπει να ξεχνούμε τα σημάδια που άφησε το πέρασμα του Μανώλη Αθανασιάδη απ’ αυτήν τη ζωή. Με την αγωνιστικότητα του, την αξιοθαύμαστη επιμονή του για την αξιοποίηση ιστορικών συγκυριών, ακόμη και με καρτερικές θυσίες, συνέβαλε στην πραγματοποίηση του προαιώνιου ονείρου των Δωδεκανησίων. Τώρα το λάδι στο λυχνάρι της ζωής του τελείωσε, αλλά κάποτε η φλόγα του ήταν δυνατή, ήταν πυρσός που φλόγιζε τις καρδιές των Δωδεκανησίων και φώτιζε τα βήματα τους στον δρόμο του καθήκοντος.
Ο Μανώλης Αθανασιάδης, στο πέρασμα του απ’ αυτό τον κόσμο, άφησε ό,τι είναι καλό και χρήσιμο στον συνάνθρωπο του, στην πατρίδα και στον τόπο που γεννήθηκε. Στο διάβα του άφησε συμπεριφορές και ήθος για μίμηση και παραδειγματισμό: σαν ακαδημαϊκός, σαν δημοσιογράφος, σαν ακούραστος εργάτης της συλλογικής κίνησης και πάνω απ’ όλα σαν φλογερός πατριώτης. Σαν άνθρωπος, τέλος, υψηλού ήθους!
Έτσι, σαν τον Ατάβυρο της Ρόδου, η μνήμη του θα μένει αιωνία, σαν τα ψηλά βουνά της λαϊκής Μούσας:
Χαίρεστε σεις ψηλά βουνά, που χάρο δεν φοβάστε,
και στην αιώνια ζωή, θεμελιωμένα θα ’στε.
Dodecanese Personalities in America: Manolis Athanasiadis (1907-2001)
By Manolis Cassotis
Concluding the Karpathian Personalities in America, we present the portrait of another Dodecanese, one of the most notable.
Manolis Athanasiadis (1907-2001)
There are men each worth one drachma, and two for a franc,
but there are some that each worth a castle.
(traditional verse in free translation).
Thus, Manolis Athanasiadis was a “castle” of the Hellenism in America, a castle of patriotism, who fought for Greece and fought for the liberation of the Dodecanese. For 27 years I knew this castle intimately, walked its towers, bastions, ramparts and battlements and felt its passion for the Dodecanese and the national fever that burned inside him.
All these years, I felt the National pulse beating in his chest and learned a lot next to this great teacher. From Manolis Athanasiadis I got to know and love the struggles of the Dodecanese of America for the liberation and integration of the Dodecanese in Greece, which he saved and preserved in his book “the Dodecanese Youth of America and its Contribution to the Liberation of the Dodecanese”.
Manolis Athanasiadis was born in 1907 in Gennadi, Rhodes. In 1925 he graduated from the Venetokleio Gymnasium and studied for one year at the University of Athens. The following year he immigrated to America, where for a whole decade he worked hard in restaurants while, at the same time, studying. He graduated with honors from American International College (BA), Worchester Polytechnic Institute (BS), Trinity College (MA) and Columbia University (PhD). In 1936 he was appointed professor of Modern Greek at Columbia University, where he taught until 1954.
Manolis Athanasiadis was not only an excellent scientist and a good person, but also a warm patriot, as he used to say: “I was born a Turk, I grew up as an Italian, I grew old as an American, but I will die as a Greek”. The first two citizenships were imposed on him, the American he chose himself. He loved America because it gave him the opportunity to progress in his life, and even more because it gave him the resources and possibilities to help Greece and fight for the Dodecanese. When someone asked him whether he loves more, Greece or America, he replied: “Greece is my mother and America is my wife”.
He became a member of the Pan-Rhodian Society “Apollo”, which he served as Supreme President and for 30 years as Supreme Secretary. From 1930-1978 he edited the Bulletin of the Society and from 1978 to 1993 edited the magazine “Rhodes”, which replaced the Bulletin. “Apollo”, with the initiative and tireless efforts of Manolis Athanasiadis, was the first Greek American association, which in 1960 organized a convention in Greece (Rhodes).
In 1934, Manolis Athanasiadis began a journalistic campaign, through the “National Herald” and “Atlantis”, about the Dodecanese problem and on March 29 of the same year, together with 12 other Dodecanese, founded the Dodecanese Youth of America (DYA). He was its first president and for a decade the editor of the DYA’s monthly newspaper “Dodecanisios”. He decisively contributed to the creation of the National Dodecanese Council of America (NDCA) and was the closest collaborator of Nicholas Mavris.
From August 10, 1942 until the end of the war, through NDCA, he worked closely with the Office of Strategic Services (OSS). From June 13, 1942, through the BBC in London, he broadcast at frequent intervals texts, announcements and comments of the NDCA regarding the activities of the Dodecanese as well as messages of support and hope in the occupied Dodecanese. At the same time, as a professor at Columbia University, he taught the Greek language to 150 American officers who, during the war, served in the Dodecanese and the rest of Greece.
Manolis Athanasiadis, and his collaborators collected geographical, political and military information about the Dodecanese, from Dodecanese who had recently came to America and from anti-fascist Italians, who served in the Dodecanese and immigrated to America. This information was used by America for military operations and the formulation of its foreign policy. He compiled reports on the Dodecanese, which were promoted to the upper echelons of the State Department and based on which American foreign policy in the Dodecanese was determined.
Manolis Athanasiadis made many efforts to get the Dodecanese to cooperate with the American public opinion. Several prominent federal congressmen and senators spoke in favor of the Dodecanese and the American House and Senate called for the Union of the Dodecanese with Greece. Through the American press, several anti-fascist academics and religious leaders of all denominations, with fiery articles and letters, advocated in favor of the Dodecanese.
After the war, Manolis Athanasiadis took over the direction of the Greek program of the Voice of America under the literary pseudonym Manos Rodios. He was well into his 80s and continued to work for the State Department, while also devoting much time to National and Greek American issues. He was tireless. Before one subject was finished another would arise. Many times, when I asked him what he does, he would tell me (in free translation):
“I am like the snow on the mountains,
before the old melts, the new one arrives.”
In 1974, after the Turkish invasion of Cyprus and the threats to the Aegean and the Dodecanese, Manolis Athanasiadis deemed it necessary and took the initiative to re-establish the “National Dodecanese Council of America”. That’s when I first got to know him, and for the next 27 years we had regular, almost daily, telephone contact. He was talking to me about the history of the Dodecanese struggle and current issues concerning the Dodecanese.
A year before he left this world, he started talking about December sunsets and every week he sent me an envelope with old books and DYA and NDCA documents, with the note: “to remember me” or “you better have them” (Today all this together with my archive is in the Hellenism Abroad archive at Queens College, New York City University). In December 2000, he sent me an envelope with the relevant documents and information for the annual renewal of the NDCA operating license, and with the arrival of the new year 2001, along with his New Year’s wishes, he also left me his last order: “Hold on to NDCA”.
Our Memories stand up in front of the last pillar of the Dodecanese Freedom. We must not forget the marks left by the passing of Manolis Athanasiadis from this life. With his combativeness, his admirable persistence in taking advantage of historical moments, even with major sacrifices, he contributed to the realization of the eternal dream of the Dodecanese. Now the oil in the lamp of his life has run out, but once its flame was strong, it was a torch that kindled the hearts of the Dodecanese and illuminated their steps on the path of duty.
Manolis Athanasiadis, in his passing from this world, left everything that is good and useful to his fellow man, to his homeland and to the place where he was born. In his passage, he left behaviors and morals for imitation and example: as an academic, as a journalist, as a tireless worker for the societies and above all as an ardent patriot. As a man, finally, of high morals!
Thus, like Atavyros (the tallest mountain of Rhodes), his memory will remain forever, like the high mountains of the popular Muse (in free translation):
Rejoice you, high mountains, who do not fear death,
and in eternal life, you, forever live.
