Του Φώτη Καλιαμπάκου *
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. «Εκτός έδρας» πραγματοποιείται φέτος η σεζόν για τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης, αφού το κτίριο της ορχήστρας στο Λίνκολν Σέντερ είναι υπό ανακαίνιση. Η ανακαίνιση αυτή που είχε σχεδιαστεί ήδη από το 2019, επισπεύστηκε λόγω της πανδημίας. Οι εργασίες ξεκίνησαν άμεσα μετά τη χαλάρωση του πρώτου λοκ-ντάουν πέρσι το καλοκαίρι και ο σχεδιασμός είναι η αίθουσα να είναι έτοιμη να υποδεχτεί την Φιλαρμονική ήδη από την αρχή της επομένης σαιζόν 2022-2023, κάτι που αν πραγματοποιηθεί θα αποτελέσει άθλο, αφού ο αρχικός σχεδιασμός μιλούσε για το 2024. Έτσι η ιστορική ορχήστρα θα μείνει μόνο για μία σαιζόν εκτός της ιστορικής της έδρας. Οι φετινές συναυλίες θα πραγματοποιούνται σε διάφορες αίθουσες της πόλης, οι πρισσότερες κυρίως στο γειτονικό Alice Tully Hall, επίσης του Λίνκολν Σέντερ, ενώ κάποιες στην ιστορική έδρα της ορχήστρας πριν τη δεκαετία του 1960, το Carnegie Hall.
Λόγοι ακουστικής επέβαλαν την ανακαίνιση
Η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, οπότε και εγκατέλειψε το Carnegie Hall, χρησιμοποιεί ως έδρα της την κεντρική αίθουσα συναυλιών του Lincoln Center for the Performing Arts, το David Geffen, (παλιότερα γνωστό ως Avery Fisher Hall). Ωστόσο για τους «παροικούντες την Ιερουσαλήμ», η αίθουσα αυτή, παρά το ότι ασφαλώς διαθέτει και προτερήματα, δεν θεωρήθηκε από πλευράς ακουστικής αντίστοιχη των αντίστοιχων αιθουσών ανά των κόσμο, οι οποίες φιλοξενούν ορχήστρες αυτού του επιπέδου. Έτσι ήδη από τη δεκαετία του 1980 επιχειρήθηκε με μια μεγάλη παρέμβαση να βελτιωθεί η ακουστική, με κάποια στοιχεία της μέχρι το 2020 αρχιτεκτονικής του κτιρίου να είναι εμφανές ότι τοποθετήθηκαν για αυτό το λόγο. Η παρέμβαση αυτή όμως δεν υπήρξε ριζική και τα παράπονα για την ακουστική συνεχίστηκαν.
Η τωρινή ανακαίνιση είναι αντίθετα με την προηγούμενη, ριζική, αφού θα διαμορφωθεί από την αρχή ολόκληρος ο εσωτερικός χώρος του κτιρίου, με την εξωτερική του όψη να μην αλλάζει σημαντικά δομικά, αν και θα φαίνεται αρκετά διαφορετική, αφού θα επιτρέπει, όπως και τώρα άλλωστε, το βλέμμα στο εσωτερικό του κτιρίου που θα αλλάξει. Η ανακαίνιση προβλέπεται να κοστίσει συνολικά (μαζί με κάποιες παράλληλες εργασίες) περίπου 550 εκατομμύρια δολάρια, κάτι που όπως γνωρίζουμε από τις σχετικά πρόσφατες εμπειρίες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Αθήνα και της Elbphilharmonie στο Αμβούργο, είναι κάτι λιγότερο από την δημιουργία μιας καινούριας αίθουσας, με τη διαφορά ότι οι τιμές της Νέας Υόρκης είναι πολύ διαφορετικές. Μέχρι το τέλος της ανακαίνισης αναμένεται να έχουν απασχοληθεί συνολικά 6.000 εργαζόμενοι, οι μισού από αυτούς στις αμιγώς οικοδομικές εργασίες, με την επιλογή των εργαζομένων να γίνεται με κοινωνικά κριτήρια. Ήδη μια ματιά στο κτίριο από κάποια ανοίγματα των τοίχων ή μη-καλυμμένα παράθυρα, από την πλατεία (Lincoln Plaza) ή από ψηλότερα, από το μπαλκόνι της γειτονικής Μετροπόλιταν Όπερα δείχνουν το εύρος των παρεμβάσεων και την κλίμακα των οικοδομικών εργασιών.
Την ακουστική μελέτη έχει κάνει ο Paul Scarbrough και την θεατρική ο Joshua Dachs, ενώ του αρχιτεκτονικού επιτελείου ηγείται ο Gary McCluskie (Diamond Schmitt Architects), ενώ στο εγχείρημα προσεκλήθη πρόσφατα να συμμετέχει και το αρχιτεκτονικό γραφείο «Tod Williams Billie Tsien Architects» για να αναλάβει τους κοινόχρηστους χώρους. Προφανώς για λόγους ακουστικής, κάτι που αποτέλεσε και τον κύριο λόγω των αλλαγών, ο χώρος της ορχήστρας θα μετακινηθεί περί τα 9 μέτρα προς το μέσο της αίθουσας και θα προστεθούν θέσεις για το κοινό πίσω και πάνω από τους μουσικούς. Η διάκριση σκηνής και πλατείας θα «σπάσει» κατά κάποιο τρόπο στα πλαίσια του “single-room”, ενώ οι τεχνικές δυνατότητες θα εκτοξευτούν ώστε να επιτρέπουν πολλές δυνατότητες αλλαγών για να υπηρετηθούν κάθε φορά οι ανάγκες της κάθε μουσικής παράστασης. Θα προστεθεί κλίση, (η σημερινή αίθουσα είναι σχεδόν επίπεδη) για να υπηρετήσει την ακουστική. Μετά τις αλλαγές η αίθουσα θα έχει 2200 θέσεις, 538 λιγότερες από τις σημερινές. Σύμφωνα με τις τελευταίες ανακοινώσεις της Φιλαρμονικής ήδη τα 500 εκατομμύρια έχουν συγκεντρωθεί από χορηγίες και δωρεές Ο χώρος του ισογείου θα διευρυνθεί ώστε να είναι ενιαίος και προσβάσιμος και στις τρεις πλευρές, πρόσβαση που και υπάρχει ως ένα βαθμό και σήμερα, με το χώρο όμως να είναι πολυδιασπασμένος, προς τη λεωφόρο Broadway, προς την Lincoln Plaza και το σιντριβάνι και δυτικά προς τη βιβλιοθήκη και τη ΜΕΤ.
Η εξωτερική όψη δεν θα αλλάξει σημαντικά δομικά, αν και θα φαίνεται αρκετά διαφορετική (Ιnaki Vinaixa). Από πολλές πλευρές, όπως αυτή των θεσμών που συμμετέχουν, του μουσικού διευθυντή της Φιλαρμονικής, εκδηλώθηκε ο ενθουσιασμός και η πίστη στη δημιουργία της αίθουσας που θα οδηγήσει τη Φιλαρμονική στην ακουστική του 21ου αιώνα με τον Paul Scarbrough να δηλώνει ότι θα επιδιώξει μεταξύ άλλων πιο οικείο και πλούσιο και πιο ζεστό στις χαμηλές συχνότητες, ήχο!
Η εμπειρία της πανδημίας περιλήφθηκε και αυτή στην ανακαίνιση η οποία θα ενσωματώσει καινούριες τεχνολογίες κλιματισμού και φιλτραρίσματος του αέρα και αντιμικροβιακή τεχνολογία εξ αρχής στην κατασκευή των επιφανειών!
Σε κάθε περίπτωση η καινούρια αίθουσα να κυριαρχήσει στη ζωή ενός από τα κομβικά σημεία του Μανχάταν τα επόμενα χρόνια.
Περιορισμένη διαθεσιμότητα εισιτηρίων
Με την εξαίρεση βέβαια του Carnegie Hall, το Alice Tully Hall και οι άλλες αίθουσες στις οποίες εμφανίζεται η Φιλαρμονική είναι σαφώς μικρότερες από την υπό ανακαίνιση αίθουσα στο Λίνκολν Σέντερ, με αποτέλεσμα η διαθεσιμότητα των εισιτηρίων να είναι αρκετά μικρή, αφού και ένας μεγάλος αριθμός εισιτηρίων ανήκει σε συνδρομητές αλλά και γιατί μετά από ενάμιση χρόνο αποχής η δίψα του κοινού για ζωντανές εκδηλώσεις, έστω και με κάποια μέτρα εν ισχύι, είναι μεγάλη. Έτσι οι ενδιαφερόμενοι για συγκεκριμένες συναυλίες θα πρέπει να φροντίσουν εκ των προτέρων για τας εισιτήρια τους.
“From Silence to Celebration”
Η σαιζόν ξεκίνησε στα τέλη Σεπτεμβρίου με τον μόνιμο μουσικό διευθυντή Jaap van Zweden στο πόντιουμ και τη σύμπραξη δύο κορυφαίων πιανιστών, του Daniil Trifonov, ο οποίος τον περασμένο Ιούνιο εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού συμπράττοντας με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και τον Yefim Bronfman. Μεσολάβησε στις αρχές Οκτωβρίου ένα ακόμα πρόγραμμα με έργα Μπραμς και Σούμαν.
Αναφορά σε διαχρονικά προβλήματα-πρόσφατα γεγονότα
“You have the right to remain silent”
Στην πρόσφατη σειρά συναυλιών (20-23 Οκτωβρίου) το πρόγραμμα ήταν αφιερωμένο σε Αμερικανούς συνθέτες σε μια πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή προγράμματος με σολίστα τον εξάρχοντα των κλαρινέτων της Φιλαρμονικής Anthony McGill. Ο διακεκριμένος σολίστας εκτός από το κλασσικό ρεπερτόριο (είχε διακριθεί πριν από χρόνια στο Κοντσέρτο για Κλαρινέτο του Μότσαρτ, στη συναυλία της Φιλαρμονικής στο Σέντραλ Παρκ), έχει μια ιδιαίτερη έφεση στην ερμηνεία έργων Αμερικανών συνθετών και εκλεκτικές συγγένειες με την παράδοση της Τζαζ. Από την ίδια παράδοση προέρχεται και ο συνθέτης του έργου για Κλαρινέτο και Ορχήστρα, Anthony Davis με τον τίτλο: “You have the right to remain silent”, με το οποίο ο συνθέτης μεταφέρει τη δική του εμπειρία από τα χρόνια των σπουδών του, με φόντο βέβαια τις φυλετικές διακρίσεις και στο επίκεντρο τη σύλληψή του , στην οποία παραπέμπει ο τίτλος, με προφανή την αναφορά σε πρόσφατα γεγονότα που απασχόλησαν κατά κόρον την επικαιρότητα και ταλάνισαν την Αμερικανική κοινωνία.
Σπουδαίοι αρχιμουσικοί για τη συνέχεια
Από τις επόμενες συναυλίες του Φθινοπώρου ξεχωρίζουν μια σειρά συναυλίες. Η πρώτη υπό τον διακεκριμένο αρχιμουσικό Michael Tilson Thomas, με σολίστα τον κορυφαίο βιολονίστα Gil Shaham θα περιλάβει έργα Μπεργκ και Μπετόβεν (4-7 Νοεμβρίου). Θα ακολουθήσει η Αυστραλέζα αρχιμουσικός Simone Young, η οποία είχε διευθύνει παλαιότερα Μάλερ (αντικαθιστώντας την τελευταία στιγμή τον μόνιμο αρχιμουσικό που αντιμετώπισε ένα πρόβλημα υγείας) αφήνοντας τις καλύτερες εντυπώσεις και προσκλήθηκε αμέσως να συμπράξει εκ νέου με τη Φιλαρμονική. Στις συναυλίες αυτές (11-13 Νοεμβρίου) σολίστας, στο Κοντσέρτο για Βιολοντσέλο του Dvořák, θα είναι ο νεαρός Sheku Kanneh-Mason, ο οποίος έγινε το 2018 γνωστός στο πλατύ κοινό, πολύ πέραν των ορίων των φίλων της κλασικής μουσικής, από τη συμμετοχή στο γάμο της βασιλικής οικογένειας της Μεγάλης Βρετανίας (που υπολογίζεται ότι παρακολούθησαν 2 δισεκατομμύρια τηλεθεατές σε όλον τον κόσμο).
Σχετικά χαμηλού προφίλ αλλά εγνωσμένης καλλιτεχνικής αξίας ο Ρώσος αρχιμουσικός Semyon Bychkov θα διευθύνει το, επόμενο, (17-19 Νοεμβρίου) αμιγώς ρωσικό (έργα Τσαϊκόφσκι και Σοστακόβιτς) πρόγραμμα με σολίστ τη βιολονίστα Karen Gomyo.
Στο τελευταίο πρόγραμμα του Νοεμβρίου (24-27) στο πόντιουμ θα επανέλθει ο μόνιμος αρχιμουσικός Jaap van Zweden με σολίστα έναν από τους αγαπημένους του κοινού (και του ελληνικού με αρκετές εμφανίσεις στο παρελθόν στην Ελλάδα, Joshua Bell στο Κοντσέρτο για Βιολί και Ορχήστρα του Μπετόβεν.
Αν και λόγω της μεταβατικής περιόδου υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, το πρόγραμμα, όπως εύκολα διαπιστώνεται, είναι χωρίς συμβιβασμούς με μια πανδαισία καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο να συμπράττουν με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης, σε αυτή τη διπλά μεταβατική σαιζόν, στην οποία και θα επανέλθουμε.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Μια εκδοχή αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στη στήλη του Φώτη Καλιαμπάκου http://www.andro.gr/author/fotios-kaliabakos/ στην ιστοσελίδα Andro.gr
