Μια μοναδική έκθεση, που «ταξίδεψε» από την πανέμορφη Λευκάδα, γίνεται ένα αξιοσημείωτο γεγονός του καλοκαιριού στην Αθήνα. Η έκθεση «Παραδοσιακή λευκαδίτικη βελονιά και σύγχρονη εικαστική δημιουργία», που συνδιοργανώνεται από τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ) και το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκαδίων στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη», στην Πλάκα, είναι, ουσιαστικά, μια εμπλουτισμένη εκδοχή της έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στη Λευκάδα το περασμένο φθινόπωρο (26/11 έως 9/12/22).
Κι αυτό γιατί, εκτός από σύγχρονες δημιουργίες εμπνευσμένες από την καρσάνικη βελονιά -την παραδοσιακή κεντητική τέχνη του νησιού-, που συμμετείχαν στην πρωτότυπη έκθεση της Λευκάδας, στην Αθήνα παρουσιάζονται επίσης κεντήματα και άλλα λαογραφικά στοιχεία της λευκαδίτικης παράδοσης. Σημειώνεται ότι η επίσημη εκδήλωση για την έκθεση, η οποία θα διαρκέσει έως τις 8 Οκτωβρίου 2023, θα γίνει το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου, στις 19:00.
«Οι δράσεις για την “καρσάνικη” λευκαδίτικη βελονιά ξεκίνησαν από τη Λευκάδα το 2022 και περιελάμβαναν ανοιχτό κάλεσμα καλλιτεχνών, συμπόσιο καλλιτεχνών, ημερίδα και έκθεση έργων σύγχρονης τέχνης. Όλες αυτές οι δράσεις ενισχύθηκαν με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και τιμήθηκαν με την αιγίδα του. Το ενδιαφέρον κοινού και καλλιτεχνών ήταν έντονο και οι δράσεις είχαν μεγάλη επιτυχία. Την ίδια εποχή, με πρωτοβουλία της προέδρου του ΟΠΑΝΔΑ Νίκη Αραμπατζή – που είναι και Λευκαδίτισσα-, ήρθε η πρόταση να παρουσιαστούν καρσάνικα κεντήματα στον χώρο του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης “Αγγελική Χατζημιχάλη”. Κάπως έτσι γεννήθηκε η ιδέα να μεταφερθεί η έκθεση σύγχρονων δημιουργών στο Μουσείο μαζί με κεντήματα αυτή τη φορά και πολλά άλλα λαογραφικά στοιχεία.
Μεγάλη τιμή αλλά και ευθύνη για το Πνευματικό Κέντρο Δήμου Λευκαδίων αυτή η συνδιοργάνωση -για εμένα προσωπικά διπλό το βάρος, καθώς εκτός από αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου έχω και την επιμέλεια της έκθεσης», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Χαρά Σαΐτη, εικαστικός, επιμελήτρια και των δύο εκθέσεων (στην Αθήνα μαζί με τη Σταυρούλα Πισιμίση, Διευθύντρια του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη»).
Οι δυο επιμελήτριες κατάφεραν να εντάξουν στην έκθεση της Αθήνας νέα στοιχεία τόσο από την παράδοση της Λευκάδας, όσο και σύγχρονα εικαστικά έργα, στο απαιτητικό περιβάλλον του Μουσείου, ακολουθώντας μια πρωτοποριακή μουσειολογική προσέγγιση, που ενώνει το παλιό με το καινούργιο, προβάλλοντας την παράδοση μέσα από τη σύγχρονη αισθητική. «Πρόκειται για έναν καταπληκτικό χώρο.
Μάλιστα θυμάμαι ότι και ως φοιτήτρια Ιστορίας της Τέχνης είχα ασχοληθεί διεξοδικά με την αρχιτεκτονική του κτίσματος, που συνδυάζει παραδοσιακά στοιχεία από όλη την Ελλάδα με μια μοντέρνα αρχιτεκτονική αντίληψη. Έτσι λοιπόν αποδείχθηκε ο καλύτερος χώρος για να φιλοξενήσει αριστουργήματα της λευκαδίτικης παράδοσης μαζί με σύγχρονα εικαστικά έργα», τονίζει η κ. Σαΐτη για την επιλογή του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης «Αγγελική Χατζημιχάλη» του δήμου Αθηναίων, που αναδεικνύει με άριστο τρόπο τον γόνιμο διάλογο μεταξύ κεντημάτων, εικαστικών έργων και μόνιμων συλλογών.
Στο πλαίσιο της έκθεσης, εκτίθενται αυθεντικά δείγματα κεντημάτων «καρσάνικης βελονιάς», καθώς και σύγχρονες δημιουργίες εμπνευσμένες από την παραδοσιακή λευκαδίτικη κεντητική τεχνική. Τι έκανε στην ίδια περισσότερο εντύπωση από αυτή τη «συνομιλία» του χτες με το σήμερα; «Πρόκειται για μια αληθινή αποκάλυψη! Όταν είχα ξεκινήσει να δουλεύω πάνω σε αυτήν την ιδέα, ποτέ δεν είχα φανταστεί αυτό το αποτέλεσμα! Τα κεντήματα έντυσαν τον απαιτητικό χώρο του Μουσείου με τη φινέτσα και τη χάρη τους. Τα έργα προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον τους και εντάχθηκαν με αφοπλιστική φυσικότητα στον χώρο, δίνοντας την εντύπωση ότι αποτελούν μέρος του. Έχει κανείς την εντύπωση ότι το ένα συμπληρώνει το άλλο, ότι το ένα είναι συνέχεια του άλλου, μια ιστορική και καλλιτεχνική αδιάσπαστη πορεία στον χρόνο, μέσα από τον ανθρώπινο μόχθο, την έμπνευση, τη φαντασία.
Σημαντική η συμβολή της Διευθύντριας του Μουσείου, Σταυρούλας Πισιμίση, που γνωρίζει άριστα την αισθητική και τις απαιτήσεις του χώρου. Τελικό αποτέλεσμα, μια πρωτότυπη μουσειολογική προσέγγιση, που νομίζω είναι καινοφανής και πρωτοπόρος για τα ελληνικά δεδομένα. Ίσως για πρώτη φορά, η παράδοση συνομιλεί με το σήμερα και αξιοποιείται με σεβασμό και βλέμμα στο μέλλον.
Μεγάλη εντύπωση μου έκανε, επίσης, η συμμετοχή εικαστικών από όλη την Ελλάδα και όχι μόνο από τη Λευκάδα, που συγκινήθηκαν και εμπνεύστηκαν από την ιστορία, τη μορφή, την τεχνική και τις ιστορικοκοινωνικές επεκτάσεις του λευκαδίτικου παραδοσιακού κεντήματος», τονίζει η κ. Σαΐτη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, που ευχαριστεί θερμά «τη Νίκη Αραμπατζή για την πρωτοβουλία και την πρόταση συνδιοργάνωσης, την Σταυρούλα Πισιμίση για τη συνεπιμέλεια, το προσωπικό του ΟΠΑΝΔΑ και του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης “Αγγελική Χατζημιχάλη” για την αμέριστη βοήθεια, καθώς και τους καλλιτέχνες για την ανταπόκριση και την εμπνευσμένη συμμετοχή». Επίσης ευχαριστεί «για τη γενναιοδωρία και την εμπιστοσύνη τους, τις άξιες κεντήστρες που εμπιστεύτηκαν τα έργα των χειρών τους στα χέρια μου κι έγιναν έτσι πρέσβειρες του λευκαδίτικου πολιτισμού: Ρένα Κατηφόρη, Αναστασία Γλένη, Μαρία Ραυτοπούλου, Πάτρα Αργύρη, και οικογένεια Μπένου».
Η παρουσίαση διαρθρώνεται σε δύο ενότητες, οι οποίες αναπτύσσονται στους μουσειακούς χώρους με τις μόνιμες συλλογές αντικειμένων λαϊκής τέχνης. Στην πρώτη ενότητα της έκθεσης παρουσιάζονται χαρακτηριστικά δείγματα κεντημάτων «καρσάνικης βελονιάς», της παραδοσιακής λευκαδίτικης κεντητικής τεχνικής, τεκμηριωμένης το 2019 στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, υπό την αιγίδα της UNESCO. Στη δεύτερη ενότητα εκτίθενται 30 σύγχρονα εικαστικά έργα τέχνης νέων καλλιτεχνών, εμπνευσμένα από την «καρσάνικη βελονιά».
Η παραδοσιακή κεντητική τέχνη της Λευκάδας, η «καρσάνικη βελονιά», πιθανόν έχει τις καταβολές της στην περίοδο της Ενετοκρατίας στα Επτάνησα (14ος-18ος αιώνας), ωστόσο στη Λευκάδα απέκτησε αναγνωρίσιμο ύφος. Τα μοτίβα του «καρσάνικου» κεντήματος, διακρίνονται για την αυστηρότητα, την ισορροπία και τη δωρικότητα των συνθέσεων, την αυτοσυγκράτηση των χρωματικών επιλογών, την εσωτερική αρμονία των γεωμετρικών αντιθέσεων, την αρχιτεκτονική ποιητική διάσταση, τις ευφάνταστες παραλλαγές, τη συμμετρία και λεπτότητα της σύλληψης, μέσα από την έκφραση της λαϊκής ψυχής.
Στο ίδιο πλαίσιο κινούνται και τα σύγχρονα εικαστικά έργα, καθώς δημιουργήθηκαν μέσα από τη διαδικασία της αλληλεπίδρασης τόσο μεταξύ των δημιουργών όσο και με την τοπική κοινωνία. Οι καλλιτέχνες κατανοούν, εμπνέονται, ερμηνεύουν και διερευνούν τη σχέση της σύγχρονης τέχνης με την παραδοσιακή χειροτεχνία, διεισδύουν στα μυστικά της σύνθεσης, ανακαλύπτουν σχέσεις και αναλογίες με μορφές και στοιχεία της φύσης, υπογραμμίζουν συσχετισμούς με άλλους πολιτισμούς και άλλες εποχές, προσπαθούν να ισορροπήσουν την σύγχρονη τεχνολογία με την προβιομηχανική πρακτική, παρουσιάζοντας έναν ενδιαφέροντα διακαλλιτεχνικό και γόνιμο προβληματισμό.
Στην έκθεση δίνεται, τέλος, έμφαση στις καινοτόμες, βιώσιμες και ολοκληρωμένες προτάσεις από νέους που δραστηριοποιούνται στους τομείς του κοσμήματος, της ένδυσης, της υπόδησης, του interior design κλπ, οι οποίοι με σεβασμό στην παράδοση καταφέρνουν να την επανεντάξουν στη σύγχρονη καθημερινότητα.
Στην έκθεση συμμετέχουν οι Γιάννα Αλεξοπούλου, Ρένα Ανούση-Ηλία, Κωνσταντία Βλαχίδου, Γιάννης Βρακάς, Μαρία Γενιτσαρίου, Μαρία Γεωργιάδη, Έλενα Γκώγκου, Χριστίνα Δημητρά, Σπυριδούλα Ζαβιτσάνου, Δήμητρα Κανέλλη, Βάλια Καραπιδάκη, Ελένη Κατηφόρη, Βασιλική Κολιπέτσα, Σοφία Κουκουλιώτη, Μάριος Λουριδάς, Ιωάννα Μαργέλη, Μαρία Ματάλα, Δημήτρης Νικολούλιας, Χρήστος Παλαμίδης, Λίνα Παπαγεωργίου, Μαρίνα Παπαδημητρίου, Χαρά Σαΐτη, Μαρία Στραγαλινού, Κωνσταντίνα Συλίκου, Καίτη Τουρτούρα, Ξανθή Τουτουντζόγλου, Καίτη Τσαβαρή, Ανδρέας Τσάλας, Στέλιος Τσιμογιάννης, Κυριακή Χριστακοπούλου, Ελευθερία Λογοθέτη από την οικοτεχνία «Ελίχρυσο» και Γεωργία Καψοκώστα από τη «ΛΕVKA».
Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.
Φωτογραφία: ΑΠΕ – ΜΠΕ / Ελένη Μάρκου
