Γράφει ο Πρωτοπρ. Δρ Ιωάννης Δ. Μεσολωράς
Τρεις γιορτές τις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου: 4 Δεκεμβρίου της Αγίας Βαρβάρας, 5 του Αγίου Σάββα, 6 του Αγίου Νικολάου. Τις μέρες αυτές ο λαός τις είπε Νιοκολοβάρβαρα και τις συσχέτισε σε ένα δίστιχο με ένα περίεργο τρόπο: Η Αγιά Βαρβάρα γέννησε, κι ο Σάββας απεκρίθη, κι Άη Νικόλας έτρεξε να πάει να το βαφτίσει. Και λέω περίεργο γιατί η Αγία Βαρβάρα δεν παντρεύτηκε, έγινε νύμφη του Χριστού και φυσικά δεν τεκνοποίησε. Ο Άγιος Νικόλας σαν κληρικός μπορούσε να βαπτίσει το παιδί της Αγίας Βαρβάρας, αλλά ό Άγιος Σάββας ένας ασκητής καλόγερος τι δουλειά είχε; : απεκρίθη –ανταποκρίθηκε- λέει το λαϊκό δίστιχο, με ποιο τρόπο δεν ξέρουμε. Έπρεπε να δικαιολογηθεί η παρουσία του ανάμεσα στους δυο άλλους Αγίους. Στεκόμαστε εδώ, δεν επιχειρούμε την εξήγηση του λαϊκού αυτού δίστιχου γιατί άλλος είναι ο σκοπός αυτού του δημοσιεύματος.
Στη Περιοχή των ΠΟΤΑΜΙΑΝΩΝ όπως την λέγανε παλιά (Δειληνάτα, Δαυγάτα, Φάρσα, Κουρουκλάτα, Φαρακλάτα Ραζάτα, Προκοπάτα, σε ακτίνα δύο περίπου χιλιομέτρων υπάρχει εκκλησία της Αγία Βαρβάρας, στο σπήλαιο, κοντά στα Προκοπάτα, και ένα-δυο χιλιόμετρα πιο πάνω στα Φαρακλάτα, άλλη του Αγίου Νικολάου. Έλειπε ο Άγιος Σάββας. Νάτος λοιπόν! στη μέση ακριβώς εκεί που έχει το πρατηρίου υγρών καυσίμων πρόσφατα ο ιδιοκτήτης του Κώστας Γαλιατσάτος θρόνιασε και τον Άη Σάββα! ΄Ετσι συμπληρώθηκε το τρισάγιο!
Πρόκειται για μια περίκομψη, λιθόκτιστη, πανέμορφη εκκλησία που καθώς είναι κτισμένη με παλιές πελεκημένες πέτρες φαντάζει προσεισμική και ακόμη πίσω. Είναι όλη κτισμένη από πέτρες από παλιές οικοδομές που μετά τους σεισμούς του 1953 έμειναν σκορπισμένες από δω και από κει και ο Κώστας συνέλεξε και με μάστορα κάποιον αλβανό σχεδίασαν και τις συνάρμοσαν σε ένα αριστοτεχνικό οικοδόμημα, μια εκκλησία μοναδική στο είδος της στην μετασεισμική Κεφαλονιά, που αδυνατώ να περιγράψω και συνιστώ σ’ όποιον περάσει από κει να ρίξει μια ματιά.
Μια εκκλησία είναι τόπος παρουσίας του Θεού, που δεν έχει θέση ο άρχοντας του κόσμου τούτου ο Διάβολος (Ιωάνν. 12, 35). Με την τελετή των Θυρανοιξίων, όπως λέγεται στο εκκλησιαστικό Τυπικό παραδίδεται ο συγκεκριμένος χώρος –ο Ναός – στο Θεό για να συνάζονται εκεί οι άγιοι του -οι πιστοί- και να τον υμνούν. Για Την την ανοικοδόμηση κάθε ναού έχει λάβει γνώση, εννοείται, η εκκλησιαστική Αρχή η οποία εποπτεύει τις εκκλησίες και δίνει οδηγίες στο κτήτορα για το status και τη λειτουργία της, η οποία αρχίζει μετά τα Θυρανοίξια που τελεί ο ίδιος ο Δεσπότης.
Τα Θυρανοίξια της Εκκλησίας του Αγίου Σάββα του Κώστα του Γαλιατσάτου έγιναν τις 29 Νοεμβρίου και γιορτάστηκαν με κεράσματα. Κατά την τελετή η πόρτα αρχικά της εκκλησίας ήταν κλειστή και ο Δεσπότης με τους πιστούς επέξω επιχειρούν κατάληψη του χώρου κρούοντας την θύρα και λέγοντας: Άρατε πύλας οι άρχοντες υμών και επάρθητε, πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο βασιλεύς της Δόξης. Κάποιος από μέσα ερωτά: τις έστιν ούτος ο βασιλεύς της δόξης; και η απάντηση: Κύριος κραταιός και δυνατός, Κύριος δυνατός εν πολέμω, αυτός εστίν ο βασιλεύς της δόξης.( Ψαλμός 23, 7-9). Αφού επαναληφθεί τρις φορές αυτός ο διάλογος ανοίγουν οι πύλες του ναού και εισέρχονται ο Δεσπότης με τους κληρικούς και το λαό του Θεού και συνεχίζουν ακολουθία. Ο Ναός εις το εξής αφιερώνεται στον Θεό και έχει δοθεί στην εκκλησία του.
Μετά τα θυρανοίξια της εκκλησίας, την ημέρα της πανηγύρεως τις 5 Δεκεμβρίου του Αγίου Σάββα έγινε η πρώτη Λειτουργία. Ευχαριστώ τον φίλο Κώστα που μου έδωσε την ευκαιρία να είμαι με τον εφημέριο της περιοχής παππά Βασίλη Παυλάτο από τους πρώτους που λειτούργησαν στην εκκλησία του. Χάρηκα την λειτουργία με τους οικογενείς του Κώστα και άλλους φίλους και περιοίκους που γέμισαν την εκκλησία και συνεπαρμένος από τον χώρο και τα τελούμενα, μού ήλθαν κάποιες σκέψεις που εξέθεσα στο εκκλησίασμα, ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι η εκκλησία αυτή του Αγίου Σάββα, του περίφημου αυτού ασκητή των Ιεροσολύμων που το σώμα του παραμένει άφθαρτο από τον Στ΄ αιώνα στο μοναστήρι που ίδρυσε ο ίδιος του που υπάρχει μέχρι σήμερα στην έρημο της Ιουδαίας, είναι η μοναδική στην Κεφαλονιά.
Η εκκλησία είναι όλη πέτρινη χωρίς ούτε ίχνος τσιμέντου να διακρίνεται σαυτή με τεχνόπετρες συναρμοσμένες αριστοτεχνικά, απείραχτες όπως βγήκαν από τα χέρια των παλιών μαστόρων και με τα σημάδια και τα χρώματα του χρόνου απάνω τους. Συλλεγμένες από όπου τις εύρισκε διασκορπισμένες και πεταμένες από τον Κώστα αξιοποιήθηκαν κατά τρόπο μοναδικό στη σύνθεση αυτής της εκκλησίας.
Και σκεφτόμουν πόσοι άνθρωποι είχαν συνεργήσει στη ανοικοδόμηση αυτού του αριστουργήματος. Το πέτρινο γεφύρι της Άρτας το χτίζανε σαράντα πέντε μάστορες και εξήντα μαθητάδες, που πελεκούσαν και άρμοζαν τις πέτρες. Και τούτες τις πέτρες πόσοι άνθρωποι και ποιοι, και πότε, και με τι κόπο τις εξόρυξαν από τη γη, και τις; μορφοποίησαν με το μάγιο και το σκαρπέλο. Και από ποιες και ποιων άραγε οικοδομές προέρχονται; Κόσμος πολύς, άγνωστος, που κάποιος είχε την έμπνευση να συμμαζεύσει τον κόπο τους και να αισθητοποιήσει την παρουσία τους στον ιερό τούτο τόπο, σαν μνημόσυνο!
Αυτή η σκέψη, εκεί που τελούσαμε τη Θ. Λειτουργία, έφερε στο νου μου τα λόγια κάποιας ευχής που λέγανε οι πρώτοι χριστιανοί, απευθυνόμενοι στο Χριστό, όταν τελούσαν τη Θ. Ευχαριστία και που αναφέρεται στο πρόσφορο -στο ψωμί- που τελούσαν την Θ Ευχαριστία: Ώσπερ ην τούτο το κλάσμα διεσκορπισμένον επάνω των ορέων και συναχθέν εγένετο εν, ούτω συναχθήτω σου η εκκλησία από των περάτων της γης εις την σην βασιλείαν (…ΔΙΔΑΧΗ ΤΩΝ 12 ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ κεφ. 9.) που θέλει να πει, ότι όπως οι σπόροι του σιταριού που ήταν σκορπισμένοι εδώ και κει μαζεύτηκαν και έγιναν ψωμί, έτσι να μαζευτεί και η εκκλησία σου σε ένα σώμα στη βασιλεία σου.
Πρέπει εδώ να εξηγήσω ότι από το πρόσφορο με το όποιο τελούμε την Θ Λειτουργία αποσπάται ένα ένα μεγάλο κομμάτι ο Αμνός που συμβολίζει το Χριστό, άλλο την Παναγία άλλα εννέα τα τάγματα των Αγίων και κάποια ψίχουλα τις ψυχές των χριστιανών ζωντανών και κεκοιμημένων. Όλα αυτά ρίπτονται και συνενώνονται μέσα στο Άγιο Ποτήριο και συμβολίζουν την ενωμένη μια Εκκλησία που συναπαρτίζεται από όλους τους πιο πάνω. Και σκεπτόμουνα ότι και εδώ οι πέτρες οι σκορπισμένες μαζεύτηκαν και έγιναν εκκλησία (κτίσμα) που συγκεντρώνει τα ζώντα μέλη της εκκλησίας και όχι μόνο… μα και τον μάστορα με το σφυρί και το σκαρπέλο που εξόρυξε πελέκησε μορφοποίησε και ωράισε την πέτρα, αυτή που περιμάζωσε από τη αφάνεια και καταστροφή ο Κώστας και την έκανε εκκλησία. Κάθε πέτρα μου φαινόταν να αντιπροσωπεύει μια ψυχή!!!.
Η Εκκλησούλα είναι τόσο όμορφη που δεν περιγράφεται μόνο εποπτεύεται Θα δώσω όμως ορισμένες πληροφορίες. Βρίσκεται στη περιοχή των Ραζάτων δίπλα στο δρόμο, σε οικόπεδο δύο περίπου στρεμμάτων ανάμεσα στο Πρατήριο καυσίμων του Κώστα και ενός άλλου μεγάλου κτήματος του ιδίου που επίσης είναι περιφραγμένο με πέτρινη λιθιά με ποριά και αυτό.
Η Εκκλησιά σχεδιάστηκε από τον ομολογουμένως πολύτροπο άνδρα τον Κώστα και κτίστηκε με την επιστασία του από τον ικανότατο όπως αποδείχτηκε Μίρι Ζετμίρ αλβανό καθολικό το θρήσκευμα σε διάστημα 8 μηνών από τον Νοέμβριο του 20022 έως τον Ιούλιο του 2023. Έχει καμία πενηνταριά τετραγωνικά μέτρα επιφάνεια με μια καμπάνα να κρέμεται στον Νότιο τοίχο της προς το Ιερό, Στην ίδια πλευρά ένας ανάγλυφος στην πέτρα δικέφαλος αετός και μια από κάτω μια πινακίδα με το όνομα του κτήτορα. Αντί τέμπλου δύο διάστηλα (πέτρινες στήλες) εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης με τις εικόνες του Χριστού και της Παναγίας επάνω, όπως στην Αρχαία Εκκλησία. Η Αγία Τράπεζα, μια μονοκόμματη πέτρινη πλάκα που στηρίζεται σε μια πέτρινη επίσης κολώνα.
Είπα στον Κώστα ότι του λείπει το κελί, απαραίτητο συμπλήρωμα στις εκκλησίες για πολλές χρήσεις και για να κερνάει τους πιστούς που θα συμμετέχουν στα σίγουρα δυο πανηγύρια του Α. Σάββα και του Αγίου Κωνσταντίνου στη δική του ονομαστική γιορτή και του χαριτωμένου εγγονού του Κωστάκη.
Θα παρατηρήσατε πως πολλούς επαίνους κάνω στο Κώστα. Το έκανα συνειδητά και όχι μόνο επειδή είμαι παπάς, αλλά επειδή έχω ευαισθησία στις εκκλησιές που φτιάχνονται από ιδιώτες, όταν μάλιστα επανοικοδομούν μια γκρεμισμένη, που αιώνες πριν πρόγονοί μας έκτισαν. Το προπερασμένο καλοκαίρι στα Βαλσαμάτα παρουσιάσαμε με τους ιερείς της περιοχής, τους επιτρόπους, τα παιδιά των καλλιτεχνικών συλλόγων των Ομαλών και άλλους τα αποτελέσματα μιας εξερεύνησης της περιοχής των Ομαλών για την επισήμανση των γκρεμισμένων από αιώνες εκκλησιών.
Τις εντοπίσαμε, τις φωτογραφίσαμε, τις καταγράψαμε και παροτρύναμε όσους μπορούν από τους ιδιοκτήτες των να τις επανοικοδομήσουν ή να δωρίσουν την ερειπωμένη εκκλησιά στον ενοριακό Ναό, έτσι που με τη φροντίδα κάποιου εφημερίου στο μέλλον να την ξαναστήσουν. Πράγματι κάποιοι ανταποκρίθηκαν, άρχισε δε και εκκλησία του Αγίου Παρθενίου να οικοδομείται στα Φραγκάτα.
Πηγή: www.inkefalonia.gr
Στο χωριό μου, απομονωμένο σε μια πλαγιά του Ερυμάνθου, έχουμε μια λίγο διαφορετική παράδοση για τα Νιολοβάρβαρα και το σχετικό δίστιχο. Πάει ως εξής, “‘Αγια Βαρβάρα φώναξε
κι ο Σάββας απλοήθηκε (=απολογήθηκε=απάντησε), Άγιος Νικόλας έρχεται τα χιόνια φορτωμένος.” Πράγματι, σηκωνόμαστε πρωί-πρωί στη γιορτή του Αγίου κι οι κορυφές του ιστορικού βουνού ήταν κάτασπρες!