Όσο πλησιάζουν οι βουλευτικές εκλογές της 21ης Μαΐου, η μνήμη, για μας τους Δωδεκανησίους, πηγαίνει 73 χρόνια πίσω στις βουλευτικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, τότε που τα Δωδεκάνησα, μετά την Ενσωμάτωση με την Ελλάδα, και για πρώτη φορά, έπαιρναν μέρος στην εκλογική διαδικασία.
Αντίθετα με ότι συνέβαινε στην υπόλοιπη Ελλάδα, που η προεκλογική κίνηση επηρεαζόταν από τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου που μόλις είχε τελειώσει, για τους Δωδεκανησίους η συμμετοχή τους στις Ελληνικές εκλογές αποτελούσε πραγματοποίηση πολύχρονων πόθων και αγώνων.
Οι κομματικές τους προτιμήσεις σχετίζονταν με τους συντελεστές και τους αγώνες που καταβλήθηκαν για να αποκτήσουν την Ελευθερία τους.
Απ’ όλους τους Έλληνες πολιτικούς το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τα Δωδεκάνησα έδειξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, και σ’ αυτόν οι Δωδεκανήσιοι είχαν αποθέσει τις ελπίδες τους για να αποκτήσουν την ελευθερία τους. Ακόμα και στο διάστημα της Ιταλοκρατίας, πολλοί Δωδεκανήσιοι είχαν κρεμάσει κάδρα στα σαλόνια των σπιτιών τους με την φωτογραφία του Εθνάρχη, όπως αποκαλούσαν τον Βενιζέλο. Επίσης, την Μικρασιατική καταστροφή, που είχε ολέθρια αποτελέσματα για τους Δωδεκανησίους που έμεναν στην Μικρά Ασία και είχαν περιουσίες, οι Δωδεκανήσιοι την απέδιδαν στην Αντιβενιζελική παράταξη.
Πριν ακόμη ενσωματωθούν τα Δωδεκάνησα με την Ελλάδα, οι Δωδεκανήσιοι που έμεναν κυρίως στην Αττική έδειχναν την προτίμηση τους προς στην Βενιζελική παράταξη.
Στις εκλογές του 1946, δυο Δωδεκανήσιοι εκλέγονται βουλευτές με το κόμμα των Φιλελευθέρων, ο Γεώργιος Μαύρος από το Καστελόριζο στην Αθήνα, που διετέλεσε και υπουργός, και Περικλής Χρυσοχέρης από την Κάρπαθο στον Πειραιά.
Η προτίμηση των Δωδεκανησίων ψηφοφόρων στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 προς την Βενιζελική παράταξη, φαίνεται από τα αποτέλεσμα των εκλογών. Τα κόμματα κατατάσσονται από την άκρα αριστερά προς την άκρα δεξιά με τον αριθμό και ποσοστό των ψήφων που έκαστον έλαβε:
Δημοκρατική Παράταξη (ΔΠ) 517 (2,21%), ΕΠΕΚ (Ν. Πλαστήρα) 3.724 (15,94%), Κόμμα Γ. Παπανδρέου 2.461 (10,53%), Κόμμα Φιλελευθέρων (Σ. Βενιζέλος) 7.652 (32,75%), ΑΠΕΔ (Ν. Μαυρή) 2.496 (10,68%), Μεμονωμένοι 164 (0,70%), Εθνικό κόμμα (Ν. Ζέρβας) 210 (0,90%), Λαϊκό κόμμα (Κ. Τσαλδάρης) 4.065 (17,4%), Νέον Κόμμα (Σπ. Μαρκεζίνη) 1.007 (4,31%), Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη (ΠΑΠ) 1.069 (4,58%).
Συμπερασματικά η Βενιζελική παράταξη (Σ. Βενιζέλος, Ν. Πλαστήρας, Γ. Παπανδρέου) έλαβε 59,22%, η δεξιά παράταξη (Ν. Ζέρβας, Κ. Τσαλδάρης, Σπ. Μαρκεζίνης) 22,61%, Ανεξάρτητοι (Νικ. Μαυρή) και μεμονομένοι 11.38%, Ακροαριστεροί (ΔΠ) 2,21% και Ακροδεξιοί (ΠΑΠ) 4,58%. Οι Δωδεκανήσιοι προτιμούν το δημοκρατικό κέντρο, μεταξύ κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς, και αποφεύγουν τα άκρα.
Ειδικά στην Κάρπαθο, το κόμμα των Φιλελευθέρων και η ΕΠΕΚ πήραν περισσότερους από 80% των ψήφων. Από τα άλλα κόμματα το μεγαλύτερο ποσοστό πήρε η ΑΠΕΔ, εις αναγνώριση των αγώνων και υπηρεσιών που πρόσφερε ο Νικόλαος Μαυρής στην Αμερική για την απελευθέρωση και Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα. Το Λαϊκό κόμμα έλαβε μόνο δυο ψήφους.
Με μεγάλο ενδιαφέρον προσπαθούσαν μικροί και μεγάλοι να μάθουν τα αποτελέσματα των εκλογών, όχι μόνο της Καρπάθου αλλά και για όλη την χώρα. Τα λίγα καφενεία που είχαν ραδιόφωνα ήταν κλειστά την ημέρα και το βράδυ των εκλογών. Στην κουζίνα του καφενείου του Λαζάρου Κοσμά στα Πηγάδια είχαν συγκεντρωθεί μερικοί φίλοι για να ακούσουν τα αποτελέσματα. Ο Λάζαρος άνοιξε το παράθυρο της κουζίνας προς την μεριά της θάλασσα όπου είχε βάλει το ραδιόφωνο για να ακούνε αυτοί που είχαν συγκεντρωθεί στην προβλήτα κάτω από το παράθυρο.
Σ’ αυτές τις εκλογές, τα Δωδεκάνησα έστειλαν τέσσερις βουλευτές στην Ελληνική Βουλή, από το κόμμα Φιλελευθέρων τους Στέλιο Κωτιάδη και Ιωάννη Ζίδγη από την Ρόδο, από την ΕΠΕΚ τον Γεώργιο Χατζησταυρή από την Κάλυμνο, και από το Λαϊκό κόμμα τον Γεώργιο Ιωαννίδη από την Κω. Εξ αυτών οι δύο πρώτοι επανεξελέγησαν αρκετές φορές και υπηρέτησαν και ως υπουργοί.
The first parliamentary elections in the Dodecanese
By Manolis Cassotis
As the parliamentary elections of May 21 approach, the Dodecanesians’ memory goes 73 years ago to the parliamentary elections of March 5, 1950, when the Dodecanese, after their integration with Greece, took part in the electoral process for the first time.
Contrary to what was happening in the rest of Greece, where the pre-election campaign was influenced by the events of the civil war that had just ended, for the Dodecanese their participation in the Greek elections was the realization of long-standing desire and struggles. Their party preferences were related to the contributions and struggles paid to gain their Freedom.
Of all the Greek politicians, Eleutherius Venizelos showed the greatest interest in the Dodecanese, and in him the Dodecanese had placed their hopes to obtain their freedom. Even during the period of Italian rule, many Dodecanesians had hung frames in the living rooms of their homes with the photo of the Ethnarch, as they called Venizelos. Also, the Asia Minor disaster, which had disastrous results for the Dodecanese who lived in Asia Minor and had properties there, the Dodecanese attributed to the Anti-Venizelian faction.
Even before the Dodecanese were integrated with Greece, the Dodecanese who lived mainly in Attica showed their preference for the Venizelic faction. In the 1946 elections, two Dodecanese were elected MPs with the Liberal party, George Mavros from Kastellorizo in Athens, who also served as minister, and Pericles Chrysocheris from Karpathos in Piraeus.
The preference of the Dodecanese voters in the elections of March 5, 1950 towards the Venizelian faction, can be seen from the election results. The parties are ranked from extreme left to extreme right with the number and percentage of votes each received:
Democratic Party (DP) 517 (2.21%), EPEK (N. Plastiras) 3,724 (15.94%), G. Papandreou Party 2,461 (10.53%), Liberal Party (S. Venizelos) 7,652 (32, 75%), APED (N. Mavris) 2,496 (10.68%), Individuals 164 (0.70%), National party (N. Zervas) 210 (0.90%), Popular party (K. Tsaldaris) 4,065 (17.4%), Neew Party (Sp. Markesinis) 1,007 (4.31%), Political Independent Faction (PIF) 1,069 (4.58%).
In conclusion, the Venizelic faction (S. Venizelos, N. Plastiras, G. Papandreou) received 59.22%, the right faction (N. Zervas, K. Tsaldaris, Sp. Markezinis) 22.61%, Independents (Nick. Mavri) and individual 11.38%, Far Left (DP) 2.21% and Far Right (PIF) 4.58%. The Dodecanese prefer the democratic center, between center-left and center-right, and avoid the extremes.
Especially in Karpathos, more than 80% of the votes were won by the Liberal party and EPEK. Among the other parties, APED took the largest percentage, in recognition of the struggles and services offered by Nicholas Mavris in America for the liberation and integration of the Dodecanese with Greece. The People’s party received only two votes.
With great interest young and old wanted to know the election results, not only for Karpathos but for the whole country. The few coffeehouses that had radios were closed on the day and night of the elections. Some friends had gathered in the kitchen of Lazarus Kosmas’ cafe in Pigadia to hear the results. Lazarus opened the kitchen window towards the sea where he had placed the radio so that those who had gathered on the pier below the window could listen.
In these elections, the Dodecanese sent four MPs to the Hellenic Parliament, from the Liberal party Stelios Kotiadis and John Zidgis from Rhodes, from EPEK George Hadjistavris from Kalymnos, and from the People’s party George Ioannidis from Kos. Of these, the first two were re-elected several times and served as ministers.
