Γράφει ο Μανώλης Κασσώτης
Εξακόσια μίλια νότια από το Rio de Janeiro της Βραζιλίας και πολύ κοντά στην Νοτιοαμερικανική Ήπειρο βρίσκεται το νησί Santa Catarina με πρωτεύουσα την Φλωριανόπολη, μια πόλη 500.000 κατοίκων, πρωτεύουσα της πολιτείας Santa Catarina με πληθυσμό 6.700.000 κατοίκους.
Η πιο κεντρική λεωφόρος της Φλωριανόπολης ονομάζεται «Capitao Savas Nicolau Savas», του Καστελοριζιού που τον 19ο αιώνα διέσχισε τον Ατλαντικό Ωκεανό μ’ ένα ιστιοφόρο και ίδρυσε την Φλωριανόπολη, από τις πρώτες ελληνικές παροικίες στην Νότιο Αμερική.
Ο Σάββας, γιος του Νικολάου και της Ευδοκίας Σάββα, γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1858 στο Καστελόριζο, που την εποχή εκείνη ήταν μεγάλο ναυτικό κέντρο στην Ανατολική Μεσόγειο. Γόνος ναυτικής οικογένειας, φοίτησε στη Ναυτική σχολή της Σύρου και αποφοίτησε με το δίπλωμα του καπετάνιου στις 31 Αυγούστου 1878. Τρία χρόνια αργότερα απέκτησε την «Λευκή Περιστερά» με την οποία διέσχισε τον Ατλαντικό.
Ξεκίνημα
Με πλήρωμα τα αδέλφια του Στέφανο και Μιχάλη και άλλους Καστελοριζιούς ξεκίνησε από το νησί του και πηγαίνοντας για τον Πειραιά σταμάτησε στην Ύδρα όπου νηολόγησε το πλοίο του στις 18 Φεβρουαρίου 1882. Ένα χρόνο αργότερα βρίσκεται στο Brindisi της Ιταλίας απ’ όπου ξεκίνησε για το υπερατλαντικό του ταξίδι στις 2 Φεβρουαρίου 1883. Μέσα σε 85 μέρες πέρασε την Δυτική Μεσόγειο, έπλευσε κατά μήκος της δυτικής ακτής της Αφρικής και έφτασε στο αρχιπέλαγος Cape Verde.
Απ’ εκεί μπήκε μέσα στο θαλάσσιο ρεύμα στο σημείο του Νοτίου Ατλαντικού που κινείται από ανατολικά προς τα δυτικά και διασχίζοντας τον ωκεανό έφτασε στην Βραζιλία. Απ’ εκεί πλέοντας κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Νοτιοαμερικανικής Ηπείρου έφτασε στο Montevideo της Ουρουγουάης, στις 27 Απριλίου 1883. Πέρασε πρώτα από το Destero της Βραζιλίας στη Santa Catarina, όπου έμεινε αρκετό καιρό γιατί έμοιαζε με το Καστελόριζο.
Στην επιστροφή έπλευσε κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Νοτιοαμερικανικής Ηπείρου πέρασε από τα νησιά της Καραϊβικής, και από την Φλώριδα μπήκε στο ρεύμα του κόλπου του Μεξικού και συνέχισε πλέοντας κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Βορείου Αμερικής. Με την βοήθεια των δυτικών ανέμων που πνέουν στο Βόρειο Ατλαντικό διέσχισε τον ωκεανό και έφθασε στο Λονδίνο. Συνέχισε πλέοντας κατά μήκος της Δυτικής Ευρώπης και έφτασε στον Γιβραλτάρ. Μπαίνοντας στην Μεσόγειο έπλευσε δυτικά, σταμάτησε σε αρκετά Ευρωπαϊκά λιμάνια, στον Πειραιά και στην Σύρο και τερμάτισε στο Καστελόριζο στις 19 Ιουνίου 1884.
Το δεύτερο ταξίδι
Τα επόμενα χρόνια, ο καπετάν Σάββας συνέχισε τα ταξίδια του από το Καστελόριζο προς τη Σμύρνη και τ’ άλλα λιμάνια στο Αιγαίο, αλλά από την μέρα που πάτησε το πόδι του στο Καστελόριζο άρχισε να σκέπτεται και να προετοιμάζεται για το δεύτερο του ταξίδι στην Βραζιλία που άρχισε το 1887. Εκτός από τα αδέλφια του Στέφανο και Μιχάλη πήρε μαζί του και τους γονείς του, καθώς και την αδελφή του Κυρανιά με το σύζυγό της Θεοδόση Αθερινό, καθώς και την άλλη του αδελφή Αναστασία με το σύζυγο της ιατρό Κωνσταντίνο Σπυρίδη και τα τρία τους παιδιά Σπύρο, Νίκο και Ευδοκία. Πήρε ακόμη μαζί του και άλλους Καστελοριζιούς μεταξύ των οποίων και τους καπετάνιους Αγαπητό Οικονόμου και Νικόλαο Τζελίκη.
Από το Καστελόριζο πήγε στην Ρόδο όπου έφτασε στις 20 Οκτωβρίου 1887, και συνέχισε για την Σύρο όπου έμεινε μερικές μέρες. Πλέοντας δυτικά διέσχισε την Μεσόγειο πέρασε από τη Μασσαλία και διάφορα Ισπανικά λιμάνια μέχρι που κατέληξε στην Viena De Castelo της Πορτογαλίας. Εκεί έμεινε ένα περίπου χρόνο και έμαθε την πορτογαλική γλώσσα, προτού συνεχίσει το ταξίδι του για τη Νότιο Αμερική. Προς το τέλος του 1889 ξεκίνησε από την Πορτογαλία και ακολουθώντας τον γνωστό του δρόμο έπλευσε κατά μήκος της Αφρικανικής ακτής μέχρι που έφτασε στο Cape Verde και απ’ εκεί διέσχισε το ωκεανό.
Destero
Πλέοντας κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Νοτιοαμερικανικής Ηπείρου, πέρασε για δεύτερη φορά από το Destero της Βραζιλίας, όπου έμεινε αρκετές μέρες. Απ’ εκεί μέσω Montevideo έφθασε στο Buenos Aires της Αργεντινής στις 19 Φεβρουαρίου 1890. Στο Buenos Aires πούλησε την «Λευκή Περιστερά» και αγόρασε τρία ατμόπλοια τα Tagus, Vesuvio και Novo Herinero 300-500 τόνων το καθένα, και έβαλε καπετάνιους τους Οικονόμου, Τζελίκη και τον αδελφό του Στέφανο. Με αυτά έκανε ταξίδια μεταξύ Αργεντινής, Ουρουγουάης και Βραζιλίας. Έτσι ανέπτυξε μεγάλες ναυτιλιακές, εμπορικές και άλλες οικονομικές δραστηριότητες σ’ αυτές τις χώρες.
Το 1892 ο καπετάν Σάββας μετέφερε τις εμπορικές του επιχειρήσεις και εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Destero, απ’ όπου διηύθυνε τις επιχειρήσεις του στη Νότιο Αμερική με παραρτήματα στο Montevideo, στο Buenos Aires και στην Paranagua της πολιτείας Parana.
«Παρνασσός».
Το 1895 η Βραζιλιανή κυβέρνηση παραχώρησε δωρεάν 5-10 εκτάρια γης και φορολογική απαλλαγή για δέκα χρόνια σ’ όποιον ήθελε να εγκατασταθεί στο νησί της Santa Catarina, όπου είχαν εγκατασταθεί πολλοί Καστελοριζιοί. Το 1896 ο καπετάν Σάββας αγόρασε το ατμόπλοιο «Aida» με το οποίο εξυπηρετούσε τα κυριότερα λιμάνια της Βραζιλίας. Το 1901 ο καπεταν Σάββας απέκτησε από τις Ηνωμένες Πολιτείες ένα πετρελαιοκίνητο πλοίο για τις επιχειρήσεις του. Επίσης το 1905 αγόρασε μια τεράστια έκταση 42 τ.χ. (πέντε φορές όσο είναι το Καστελόριζο) κοντά στην παλαιά πόλη Palhoca επί της Νοτιοαμερικανικής Ηπείρου, που σήμερα είναι ένα τεράστιο οικολογικό πάρκο, το οποίο ονόμασε Parnaiba (Παρνασσός).
Το 1912 ο καπετάν Σάββας προσφέρθηκε να πάει στην Ελλάδα να πολεμήσει στους Βαλκανικούς πολέμους ως εθελοντής, αλλά τον απέτρεψε ο ίδιος ο Βενιζέλος λόγω της προχωρημένης ηλικίας του. Τον ίδιο χρόνο ο καπετάν Σάββας έφερε 30 οικογένειες από το Καστελόριζο προσφέροντας τους εργασία στις επιχειρήσεις του. Όλοι αυτοί οι Καστελοριζιοί μαζί μ’ αυτούς που έφερε πρωτύτερα και αργότερα στην Βραζιλία εγκατασταθήκαν στη Φλωριανούπολη που έκτισε κοντά στο Destero.
Την ίδια εποχή εκτός από τους Καστελοριζιούς άρχισαν να φθάνουν και άλλοι Δωδεκανήσιοι και πολλοί άλλοι Έλληνες. Τόσο γρήγορα αναπτύχθηκε και προόδευσε η Καστελοριζιακή και γενικά η Ελληνική παροικία της Φλωριανούπολης, ώστε στην πιο κεντρική παραλιακή λεωφόρο της πόλης βρίσκονταν ως επί το πλείστον Ελληνικά σπίτια. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και άλλοι Δωδεκανήσιοι πήγαν στην Βραζιλία. Το 1925 κτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που και σήμερα αποτελεί το κέντρο μιας ακμάζουσας ελληνορθόδοξης κοινότητας.
Στις 2 Οκτωβρίου 1926, ο Καστελοριζιός καπετάν Σάββας, που μ’ ένα ιστιοφόρο πέρασε τρεις φορές τον Ατλαντικό, εγκατέλειψε για πάντα τις θάλασσες τούτης της Γης. (Είθε να ταξιδεύει αιώνια, “δίχως κύμα” στις θάλασσες τ’ ουρανού). Την κηδεία παρακολούθησε σύσσωμη η Ομογένεια της Φλωριανούπολης και αρκετοί επίσημοι.
Την Βραζιλιανή κυβέρνηση αντιπροσώπευσε ο Υπουργός Γεωργίας Victor Konder ο οποίος δήλωσε επιγραμματικά: «Το όνομα του καπετάν Σάββα είναι συνδεδεμένο με την ανάπτυξη της Βραζιλίας». Σήμερα το «Νέο Καστελόριζο» που έκτισε στην Βραζιλία ο καπετάν Σάββας εξελίχθηκε σε μια σημαντική πόλη, που περιλαμβάνει ολόκληρο το νησί της Santa Catarina, τα γύρω μικρονήσια και ένα μέρος της Νοτιοαμερικανικής Ηπείρου με 500.000 κατοίκους. Επίσης η Φλωριανούπολη είναι η πρωτεύουσα της πολιτείας της Santa Catarina που έχει έκταση 95.442 τ.χ. και πληθυσμό 6.700.000 κατοίκους.
Οι εκατοντάδες απόγονοι του καπετάν Σάββα και οι άλλοι Καστελοριζιοί έχουν εξαπλωθεί σ’ όλη τη Βραζιλία και προοδεύουν στις επιστήμες, στις τέχνες, στις επιχειρήσεις και στην πολιτική. Μεταξύ των άλλων ο Γεώργιος Λακέρδης το 1950 εκλέχθηκε βουλευτής της πολιτείας Santa Catarina και το 1955 υπηρέτησε ως κυβερνήτης της ίδιας πολιτείας. Άλλος επιφανής Καστελοριζιός υπήρξε ο Θεοδόσιος Γεωργίου Αθερινός καθηγητής του Πανεπιστημίου της Parana.
With a sailboat, the Kastelorizo captain Savva Nikolaou Savva crossed the Atlantic and built Florianopolis, the “New Kastelorizo” in Brazil.
Six hundred miles south of Rio de Janeiro, Brazil, and very close to the South American Continent, is Santa Catarina Island with its capital at Florianopolis, a city of 500,000 inhabitants, capital of the state of Santa Catarina with a population of 6,700,000. The most central avenue of Florianopolis is named “Capitao Savas Nicolau Savas”, the Kastelorizian who in the 19th century crossed the Atlantic Ocean with a sailboat and founded Florianopolis, one of the first Greek settlements in South America.
Savvas, the son of Nikolaos and Evdokia Savvas, was born on March 6, 1858 in Kastellorizo, which at that time was a major naval center in the Eastern Mediterranean. The son of a naval family, he studied at the Naval School of Syros and graduated with a captain’s diploma on August 31, 1878. Three years later he acquired the “White Dove” with which he crossed the Atlantic.
Starting
With a crew of his brothers Stefanos and Michalis and other Kastelorizians he started from his island and on his way to Piraeus he stopped in Hydra where he registered his ship on February 18, 1882. A year later he is in Brindisi, Italy from where he started for his transatlantic voyage on February 2, 1883. In 85 days he crossed the Western Mediterranean, sailed along the west coast of Africa, and reached the Cape Verde archipelago. From there he entered the sea current at the point of the South Atlantic that moves from east to west and crossing the ocean it reached Brazil. From there, sailing along the eastern coast of the South American Continent, he arrived at Montevideo, Uruguay, on April 27, 1883. He first passed through Destero, Brazil, at Santa Catarina, where he stayed for some time because it resembled Castelorizo.
On the way back he sailed along the east coast of the South American Continent passed the Caribbean islands, and from Florida he entered the current of the Gulf of Mexico and continued sailing along the east coast of North America. With the help of the westerly winds blowing in the North Atlantic he crossed the ocean and arrived in London. He continued sailing along Western Europe and reached Gibraltar. Entering the Mediterranean he sailed west, stopped at several European ports, Piraeus and Syros and ended in Kastelorizo on June 19, 1884.
The second journey
In the following years, Captain Savvas continued his journeys from Kastelorizo to Smyrna and the other ports in the Aegean, but from the day he set foot in Kastelorizo he began to think and prepare for his second trip to Brazil which began in 1887. In addition to his brothers Stefanos and Michalis, he also took with him his parents, as well as his sister Kyranias and her husband Theodosis Atherinos, as well as his other sister Anastasia and her doctor husband Konstantinos Spyridis and their three children Spyros, Nikos and Evdokia. He also took other Kastelorizians with him, including the captains Agapito Oikonomou and Nikolaos Tzelikis.
From Kastellorizo he went to Rhodes where he arrived on October 20, 1887 and continued to Syros where he stayed a few days. Sailing west he crossed the Mediterranean passing Marseille and various Spanish ports until he ended up in Viena De Castelo, Portugal. He stayed there for about a year and learned the Portuguese language, before continuing his journey to South America. Towards the end of 1889 he started from Portugal and following his familiar route he sailed along the African coast until he reached Cape Verde and from there, he crossed the ocean.
Destero
Sailing along the eastern coast of the South American, he passed a second time at Destero, Brazil, where he remained several days. From there via Montevideo he arrived in Buenos Aires, Argentina on February 19, 1890. In Buenos Aires he sold the “White Dove” and bought three steamers, Tagus, Vesuvio and Novo Herinero of 300-500 tons each, and put in captains Oikonomou, Tzeliki and his brother Stefanos. With these he made trips between Argentina, Uruguay and Brazil. Thus, he developed great shipping, commercial and other economic activities in these countries.
In 1892 Captain Savvas moved his commercial operations and settled permanently in Destero, from where he directed his operations in South America with branches in Montevideo, Buenos Aires and Paranagua in Parana state.
«Parnassus».
In 1895, the Brazilian government granted free 5-10 hectares of land and a tax exemption for ten years to anyone who wanted to settle on the island of Santa Catarina, where many Kastellorizians had settled. In 1896 Captain Savvas bought the steamship “Aida” with which he served the main ports of Brazil. In 1901 Captain Savvas acquired from the United States an oil-powered vessel for his operations. Also, in 1905 he bought a huge area of 42 square kilometers (five times the area of Kastellorizo) near the old city of Palhoca on the South American continent, which today is a huge ecological park, which he named Parnaiba (Parnassus).
In 1912 Captain Savvas offered to go to Greece to fight in the Balkan wars as a volunteer but was dissuaded by Venizelos himself due to his advanced age. In the same year, Captain Savvas brought 30 families from Kastelorizo, offering them work in his businesses. All these Kastelorizians together with those he brought earlier and later to Brazil settled in Florianoupolis which he built near Destero.
At the same time, in addition to the Kastelorizians, other Dodecanese and many other Greeks began to arrive. The Kastelorizian and the whole Greek community of Florianoupolis developed and progressed so quickly that on the most central coastal avenue of the city there were mostly Greek houses. After the Second World War other Dodecanese also went to Brazil. In 1925, the church of Saint Nicholas was built, which is still the center of a thriving Greek Orthodox community.
On October 2, 1926, the Kastelorizian Captain Savvas, who crossed the Atlantic three times with a sailboat, left the seas of this Earth forever. (May he travel eternally, “waveless” in the seas of heaven). The funeral was attended by the Florianoupolis Community and several officials. The Brazilian government was represented by the Minister of Agriculture, Victor Konder, who stated epigrammatically: “Captain Sava’s name is linked to the development of Brazil.” Today the “New Castelorizo” built in Brazil by Captain Savvas has grown into an important city, including the entire island of Santa Catarina, the surrounding micro-islands and a part of the South American Continent with 500,000 inhabitants. Also, Florianopolis is the capital of the state of Santa Catarina, which has an area of 95,442 square meters. and a population of 6,700,000 inhabitants.
The hundreds of descendants of Captain Savva and the other Kastellorizians have spread throughout Brazil and are advancing in the sciences, arts, business and politics. Among others, Georgios Lacerdis was in 1950 elected Member of Parliament of the state of Santa Catarina and in 1955 he served as governor of the same state. Another prominent Kastelorizian was Theodosios Georgiou Atherinos, a professor at the University of Parana.
Manolis Cassotis.
