Γράφει ο Αργύρης Παναγόπουλος *
«Ο πόλεμος στην Ουκρανία επιταχύνει την εκτίναξη των ανισοτήτων στις ΗΠΑ, επαναφέροντας στην επικαιρότητα τον ταξικό χαρακτήρα της αντιπαράθεσης από την εποχή του Occupy εναντίον της παγκοσμιοποίησης στη εποχή των μεταδεδομένων, ενώ την ίδια στιγμή οι περικοπές στην Παιδεία οδηγούν στην αλλοτρίωση της εκπαίδευσης, της μάθησης και της κοινωνίας», τόνισε στην «Εποχή» ο Νίκος Αλεξίου, ο καθηγητής Κοινωνιολογίας και διευθυντής του Αρχείου Ελληνικής Διασποράς στο Queens College της Νέας Υόρκης – CUNY.
Το τελευταίο διάστημα είδαμε ορισμένες αντιφατικές εξελίξεις στις ΗΠΑ, τους νοσηλευτές σε δύο μεγάλα ιδιωτικά νοσοκομεία της Νέας Υόρκης να απεργούν και δύο αφροαμερικανούς αστυνομικούς να δολοφονούν έναν Αφροαμερικανό και να μην συμβαίνει τίποτα…
Τουλάχιστον τους έθεσαν, έστω και καθυστερημένα, σε διαθεσιμότητα. Το τραγικό αυτό γεγονός μας δείχνει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν υπάρχει μόνο το θέμα του ρατσισμού στην αστυνομία, αλλά το ίδιο το θέμα του τρόπου λειτουργίας της αστυνομίας, που αποδεικνύει ότι λειτουργεί ως μηχανισμός άγριας καταστολής, ανεξαρτήτως του χρώματος του κάθε ένστολου.
Ειδικά τώρα που διανύουμε την περίοδο της επετείου από τη δημιουργία του κινήματος «οι ζωές των μαύρων μετράνε», θα πρέπει να δούμε μια αυτοκριτική και μέσα από τον χώρο αυτό. Εκτός από δύο τρεις φωνές, κυρίως γνωστούς καθηγητές, ούτε η αφροαμερικανική κοινότητα κάνει την αυτοκριτική της.
Οι νοσηλεύτριες και οι νοσηλευτές της Νέας Υόρκης και ορισμένων άλλων πολιτειών κατάφεραν μια απρόσμενη νίκη με απεργίες και διαπραγματεύσεις.
Είναι πολύ σημαντική η αντίσταση του νοσηλευτικού τομέα στα ιδιωτικά νοσοκομεία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη συνδικάτα. Ένα άλλο σημαντικό θέμα που δεν έτυχε τις προσοχής των ελληνικών μέσων ενημέρωσης, και κυρίως των αριστερών, είναι η κατάληψη για ένα περίπου μήνα των φοιτητών του New School, το εξαιρετικό, προοδευτικό και φιλελεύθερο Πανεπιστήμιο στην καρδιά του Μανχάταν.
Συμμετείχα και προσωπικά, γιατί οι φοιτητές διαμαρτυρήθηκαν για τον τρόπο που μεταχειρίζεται τους πανεπιστημιακούς η διοίκηση του πανεπιστημίου, επιβάλλοντας στην πράξη συμβάσεις περιορισμένου χρόνου. Οι φοιτητές ζήτησαν να καταργηθεί η γραφειοκρατία του πανεπιστημίου και να δημιουργηθεί μια κολεκτίβα και να σταματήσουν να υπάρχουν συμβασιούχοι.
Υπάρχει μια γενικότερη αντίδραση μέσα στην κοινωνία, όπως φαίνεται από τις παραιτήσεις εργαζομένων από πολλές εταιρείες και καλοπληρωμένα στελέχη τους. Πολλοί εργαζόμενοι λένε δεν θα συνεχίσω ή δεν πάω να εργαστώ σε αυτή την εταιρεία.
Υπάρχει ένας μεγάλος αναβρασμός στην κοινωνία. Σε μια περίοδο σκληρής λιτότητας, οι ανακοινώσεις κερδοφορίας των μεγάλων κολοσσών του πετρελαϊκού τομέα, όπως το ρεκόρ κερδοφορίας της Exxon Mobil με 59 δισ. δολάρια για το 2022, εξόργισαν ακόμη περισσότερο τον κόσμο.
Το ίδιο συμβαίνει με τον Τζεφ Μπέζο και την Amazon, τον Ίλον Μασκ και όλες αυτές τις αθλιότητες που συμβαίνουν με τον έλεγχο των κοινωνικών μέσων του διαδικτύου. Φαίνεται ότι ο κόσμος αρχίζει να κατανοεί την ταξική υφή της αντιπαράθεσης, επανερχόμαστε στα χρόνια του Occupy, γίνεται ξανά ξεκάθαρο ότι το 99% της κοινωνίας βρίσκεται αντιμέτωπο με μια ολιγαρχία του 1%, που συνεχίζει και πλουτίζει αυξάνοντας τις ανισότητες.
Πώς αντιδρά η πολιτική;
Δυστυχώς για άλλη μια φορά το Δημοκρατικό Κόμμα απέχει απ’ όλα αυτά και είναι εντελώς αναδιοργάνωτο. Ο Μπάιντεν ήρθε προχθές στη Νέα Υόρκη και υπέγραψε μια σύμβαση 1 δισ. δολαρίων για τη δημιουργία υποδομών, για την κατασκευή δρόμων, γεφυρών, κλπ. Για τον πολιτισμό και τα πανεπιστήμια δεν θα δοθεί ούτε ένα σεντς.
Ο δημοκρατικός δήμαρχος της Νέας Υόρκης Έρικ Άνταμς εξελίσσεται σε έναν σκληρό Ρεπουμπλικάνο, γιατί το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν οι περικοπές στο δημόσιο Πανεπιστήμιο. Στα τέλη του μήνα λήγουν πολλές συμβάσεις πανεπιστημιακών και προσωπικού και δεν θέλει να τις ανανεώσει, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να γίνουν περικοπές δαπανών.
Τότε γιατί ψηφίσαμε έναν Δημοκρατικό; Για να εφαρμόσει την πολιτική των Ρεπουμπλικάνων; Ο Άνταμς βρίσκεται στα μαχαίρια με την Αλεξάντρια Οκάσιο – Κορτέζ, που αποτελεί το μέλλον του Δημοκρατικού Κόμματος. Το Δημοκρατικό Κόμμα δείχνει μια εικόνα διάλυσης.
Η Alt Right και οι ακροδεξιοί φαίνονται ακόμη πολύ καλά οργανωμένοι…
Ακριβώς, είναι το τραγικό φαινόμενο των καιρών που ζούμε. Θα πρέπει να ανατρέξουμε στο κλασσικό βιβλίο του Βίλχελμ Ράιχ για τη «Μαζική ψυχολογία του φασισμού». Μια χώρα σαν την Αμερική, που φαντάζεται ότι είναι ο προστάτης της δημοκρατίας και του πολιτισμού, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τα προ το ζειν και μια αξιοπρεπή διαβίωση σε ένα διαρκώς μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας της. Τι μπορούμε να ελπίζουμε από αυτό το σύστημα;
Η διεύρυνση των ανισοτήτων επιταχύνεται με τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί τμήμα αυτής της διαδικασίας. Οι εργολάβοι έχουν υπογράψει μεγάλα συμβόλαια και το εμπόριο όπλων ανθίζει. Ο Τζο Μπάιντεν δίνει διαρκώς περισσότερα όπλα στο Κίεβο και οι αμερικανικές αμυντικές βιομηχανίες πωλούν διαρκώς και περισσότερα όπλα στους συμμάχους των ΗΠΑ. O κοινωνιολόγος Τσαρλες Ράιτ Μιλς έχει περιγράψει με τον καλύτερο τρόπο εδώ και δεκαετίες τη διαπλοκή του πολιτικού συστήματος με τη βιομηχανία όπλων, με τους απόστρατους να γίνονται πρόεδροι των εταιρειών του τομέα.
Δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στον κλασσικό διαλεκτικό μαρξισμό για να καταλάβουμε ότι η δομή κάθε κοινωνίας είναι η οικονομία, που επηρεάζει όλες τις άλλες καταστάσεις της υπερδομής. Το είχε καταλάβει μέχρι και ο Κλίντον, όταν είχε αναφερθεί σε αυτό το είδος δόγματος υποστηρίζοντας στο προεκλογικό του αγώνα «Είναι η οικονομία ηλίθιε». Αυτή η φάση του νεοφιλελευθερισμού, του ύστερου καπιταλισμού, είναι πάρα πολύ ακραία. Οι πλούσιοι συνεχίζουν να γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Στη Αμερική πραγματοποιείται μια μεγάλη αναδιανομή του πλούτου.
Το Δημοκρατικό Κόμμα έχασε τις ενδιάμεσες εκλογές και έχουμε νέες ισορροπίες στο κοινοβούλιο…
Υπάρχει μια αδιαφορία του Δημοκρατικού Κόμματος μπροστά σε όλα αυτά. Έχει δίκιο ο Αλέξης Τσίπρας όταν λέει ότι πρέπει να επαναφέρουμε την πολιτική στην κοινωνία. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα. Όταν απέχει ο κόσμος από τις ουσιαστικές πολιτικές και δημοκρατικές διαδικασίες, οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην των πολιτών από διορισμένους στην πράξη γραφειοκράτες.
Μόνο στην πολιτεία της Νέας Υόρκης και της Καλιφόρνιας δημιουργούνται σοβαρά κοινωνικά κινήματα. Η υπόλοιπη Αμερική είναι αφημένη στη μοίρα της και δίνει τη μάχη της επιβίωσης. Ανησυχεί για τις αυξομειώσεις της τιμής της βενζίνης για μερικά σεντς και τα τραπεζικά επιτόκια, γιατί το στεγαστικό παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα.
Πολύς κόσμος από την Καλιφόρνια αγοράζει φθηνά σπίτια στο Μεξικό και έρχεται πλέον μόνο για να εργαστεί στην Καλιφόρνια. Το αμερικανικό όνειρο φαίνεται να αποτελεί απλώς ένα όνειρο. Ακόμη και οι καλοί αμερικανοί πτυχιούχοι δεν μπορούν να έχουν αυτά που είχαν ορισμένοι απλοί εργαζόμενοι τις προηγούμενες δεκαετίες.
Ορισμένοι δεν μπορούν να έχουν ούτε το δικό τους σπίτι και ούτε το δικό τους αυτοκίνητο. Για αυτό η «Γενιά Χ» προτιμά να μένει σε μεγάλα αστικά κέντρα, για να μην αναγκάζεται να έχει ιδιωτικό αυτοκίνητο και να χρησιμοποιεί τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Για αυτό ο Μπάιντεν χρηματοδοτεί την αναδιάρθρωση των συγκοινωνιών.
Ο πληθυσμός των ΗΠΑ φθάνει τα 330 εκατομμύρια άτομα. Το εργατικό δυναμικό αποτελεί ίσως κάτι λιγότερο από το 50%, αλλά κάτω από το 10% είναι συνδικαλισμένο. Ποιος θα υπερασπιστεί το δίκαιο αυτών των ανθρώπων; Μόνο το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι της Amazon σκέφτηκαν να δημιουργήσουν ένα συνδικάτο προκάλεσε έναν πραγματικό χαμό, με μαζικές απολύσεις και εκβιασμούς. Τη στιγμή, μάλιστα, που αλλάζει και η έννοια της εργασίας.
Οι μεγάλες εταιρείες δεν θέλουν να πληρώνουν τα υψηλά ενοίκια του Μανχάταν, θέλουν τους εργαζόμενους να εργάζονται από το σπίτι. Αλλάζει πλήρως η σχέση ανάμεσα στους εργαζόμενους, με την απομόνωση στο σπίτι και χωρίς καμιά επαφή αλληλεγγύης ανάμεσά τους. Ένας πλήρης κατακερματισμός και ατομικοποίηση της εργασίας. Η ιδιαιτερότητα της Αμερικής για την ατομικότητα παίρνει πλέον ακόμη μια πιο σκληρή μορφή.
Η εποχή των μεταδεδομένων, του metadata, που ο κλασσικός μαρξισμός είχε αποκαλέσει αλλοτρίωση. Όταν στο δημόσιο Πανεπιστήμιο αποφασίσαμε την επιστροφή στη δια ζώσης διδασκαλία και μάθηση είδαμε τους μισούς καθηγητές και φοιτητές να μην θέλουν να επιστρέψουν.
Σε λίγα χρόνια θα έχουμε δύο-τρεις μεγάλες εταιρείες που θα παίρνουν τα πακέτα και θα κάνουν τα μαθήματα από τα κομπιούτερ και δεν θα χρειάζονται οι καθηγητές. Προσωπικά επιμένω και στα συνδικάτα μας να υποστηρίξουν τη δια ζώσης διδασκαλία. Αν παγώσουν και αλλοτριώσουν εντελώς και την εκπαίδευση θα χάσουμε οριστικά τη μάχη.
Η αγορά καθορίζει πλέον τις σπουδές και την εξειδίκευση του καθενός, επιβάλλει την κατανομή της εργασίας και τον περιορισμό των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών. Τώρα θέλει να επιβάλλει και την απομάκρυσνη μεταξύ των φοιτητών. Στον κόσμο της πανδημίας δεν έβλεπα ούτε τα πρόσωπα των φοιτητών, γιατί εξαιτίας της προστασίας των προσωπικών δεδομένων δεν μπορούσα να βλέπω την εικόνα των φοιτητών στον χώρο τους. Άκουγα μόνο φωνές. Μια τεράστια αλλοτρίωση της εκπαίδευσης, το τελευταίο προπύργιο ισορροπίας πολλών ανισοτήτων. Εάν αλωθεί και αλλοτριωθεί και αυτό δεν θα μείνει τίποτα.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτέλεσε μια ευκαιρία αντεπίθεσης του συστήματος;
Το ουκρανικό αποτελεί ένα πολυσύνθετο θέμα που η κυβέρνηση Μπάιντεν, η αντιπολίτευση, και όλο το μιντιακό σύστημα έχει επιτυχώς απλοποιήσει, σε κάτι –που ανεξαρτήτως όλοι συμφωνούμε– τη δυστυχία και τη συμπόνια προς τον ουκρανικό λαό. Σε μια παλαιότερή μας συζήτηση, όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν αποφάσισε να αποχωρήσει, τουλάχιστον στρατιωτικά, από το Αφγανιστάν, είχαμε αναφέρει και προβλέψει, ότι η εξωτερική πολιτική της Αμερικής θα στραφεί πλέον προς την Ευρώπη, και στο βάθος την Κίνα.
Το υποστήριξε ξεκάθαρα ένα άρθρο του Economist τον Αύγουστο του 2022, εκτιμώντας ότι οι κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας αποβλέπουν στην υπονόμευση της παραγωγικής και τεχνολογικής ανάπτυξης της Ρωσίας με στόχο να αποτρέψει τη συνεργασία της με την Κίνα. Έτσι είχε αποκρυφτεί από χρόνια ο μαινόμενος εμφύλιος πόλεμος στην Ουκρανία, μεταξύ των διαφόρων ελίτ, οι οποίες ανάλογα με τα συμφέροντα που υπηρετούσαν, άλλες είχαν την υποστήριξη της Ρωσίας ή άλλες της Αμερικής, της Γερμανίας, ακόμα και της Πολωνίας.
Και βέβαια, έχει αποκρυφτεί και ο ρόλος της σκληρής ουκρανικής ακροδεξιάς, όπου ένα μέρος ενσωματώθηκε στην κυβέρνηση και το σύστημα, και ένα μέρος της έβαλε τον μανδύα της διαμαρτυρίας και έπραττε ανάλογα με το τι την συνέφερε, από τη μία, εναντίον της κυβέρνησης και, από την άλλη, εναντίον της Ρωσίας. Φαίνεται ότι το θολό συνονθύλευμα των ουκρανικών ελίτ μπόρεσε προς το παρόν να βρει συνδετικό επιστέγασμα στο αφήγημα προσέγγισης με τη Δύση και κυρίως με την Αμερική.
Η στρατηγική της κυβέρνησης Μπάιντεν, όσον αφορά την Ουκρανία, είναι μια συνέχεια της πολιτικής Μπαράκ Ομπάμα, και άρα του Μπιλ Κλίντον, με στόχο την αμέριστη συνέχιση της αμερικανικής πολιτικής στον χειρισμό της μετα-σοβιετικής Ρωσίας. Μερικοί αναλυτές έχουν χαρακτηρίσει την ανάμειξη της Αμερικής στην Ουκρανία ως νεο-ιμπεριαλιστικό πόλεμο, αφού συνδέεται με τη μονομερή επιβολή αλλαγής καθεστώτος.
Όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η πολιτική Μπάιντεν είναι βασισμένη πάνω σε κάποιο σχέδιο ουσιαστικής λύσης για την επόμενη μέρα. Το ίδιο ισχύει και για τον Πούτιν, αλλά αυτό είναι θέμα για άλλη συζήτηση. Όταν το ισχυρότερο αφήγημα των Αμερικανών πολιτικών για το ουκρανικό ζήτημα είναι ότι «η Κίνα θα ακολουθήσει», τότε κατανοεί κανείς πώς η Αμερική συνδέει τη λύση του ουκρανικού προβλήματος με τη μέλλουσα προοπτική σύγκρουσης με τη Κίνα.
Ο Αμερικανός πτέραρχος Μάικλ Μίνιχαν έφθασε αυτές τις ημέρες να προβλέψει έναν πόλεμο με την Κίνα έως το 2025. Ο μεγάλος αντίπαλος των ΗΠΑ είναι η Κίνα, που απειλεί το αμερικανικό εμπόριο και τα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα. Το βλέπουμε αυτό και στην αμερικανική κοινωνία που έχει εμποτιστεί με ένα αντι-ασιατικό μένος, ξεσηκώνοντας τη λούμπεν Αμερική εναντίον των μεταναστών από την Ασία και γενικότερα εναντίον των Ασιατών. Υπάρχει στις ΗΠΑ ένα μεγάλο κύμα αντιασιατισμού και μια ακραία φοβία εναντίον της Ασίας στα χαμηλότερα στρώματα της αμερικανικής κοινωνίας.
Πώς βλέπετε το τρίγωνο των αμερικανο-ελληνο-τουρκικών σχέσεων;
Υπάρχει ένα αδύναμο έως ανύπαρκτο ελληνικό λόμπι. Μετά τη δεκαετία του 1970 και του 1980 δεν υπάρχει ουσιαστικά ελληνικό λόμπι. Οι νεώτεροι ελληνοαμερικανικοί πολιτικοί δεν βρίσκονται στο ύψος του Πολ Σαμπάνη ή του Πολ Τσόνγκα, ούτε καν του Μάικλ Στάνλεϊ Δουκάκη ή του μεγάλου Τζον Μπραδήμα. Δεν έχουν αυτό το εκτόπισμα.
Υπάρχει παράλληλα μια τεράστια δημογραφική αλλαγή ανάμεσα στους Ελληνοαμερικανικούς, γιατί ήδη η απογραφή του 2000 είχε δείξει ότι οι Ελληνοαμερινοί που γεννήθηκαν στις ΗΠΑ ήταν αριθμητικά πολλοί περισσότεροι από αυτούς που ήρθαν από την Ελλάδα. Πολλοί κοινωνιολόγοι μιλάμε για μια συμβολική ταυτότητα πολλών Ελληνοαμερικανικών. Άνθρωποι σαν τον Μπομπ Μενέντες δεν νομίζω ότι μπορούν να κάνουν τη μεγάλη διαφορά. Δεν νομίζω ότι αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα η εκτίμηση ότι ο Μενέντες και ο γιος του θα κάνουν κάτι ή οι πολιτικοί από το Σικάγο, όπως ο Έντι Ζεμενίδης. Δεν νομίζω ότι μπορούν να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο και η Αμερική θα συνεχίσει το παιγνίδι της.
Είναι δυνατόν από τη μια πλευρά η Αμερική να διαρρηγνύει τα ιμάτιά της για την Ουκρανία, ενώ η περίπτωση του Κυπριακού είναι ίδια και χειρότερη; Όταν ανεχόμαστε μια διχασμένη πόλη στην Ευρώπη, όπως είναι η Λευκωσία;
Η Ευρώπη, που έχει διαλυθεί από την αμερικανική πολιτική, ανέχεται την ακραία φραστική τρομοκρατία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι θα έρθουν νύκτα. Πώς του επιτρέπουν να τα λέει; Ή που του επιτρέπουν να αμφισβητεί τη Συνθήκη της Λωζάννης και άλλες Συνθήκες;
Όλα παίζονται σε ένα παιχνίδι και η Ελλάδα είναι στο άρμα του παιχνιδιού της Αμερικής και μιας αδύναμης Ευρώπης. Δυστυχώς τα Βαλκάνια δεν έχουν το όραμα μιας δικής τους συνεργασίας – συνομοσπονδίας.
Η είσοδος και των υπολοίπων βαλκανικών χωρών στην ΕΕ ίσως να αποτελούσε μια ευκαιρία μιας περισσότερο ισότιμης συνεργασίας μεταξύ τους. Πρέπει να ξεπεραστούν οι διάφοροι εθνικισμοί και οι φυλετικές, γλωσσικές και άλλες διαφορές και θα πρέπει να επιστρέψει η ειρηνική συνύπαρξη και η αμοιβαία συνεργασία. Δεν υπάρχει καμία ευρωπαϊκή πολιτική δύναμη για να παίξει έναν συνεκτικό ρόλο.
- Η συνέντευξη του Δρα Νίκου Αλεξίου δημοσιεύτηκε αρχικά στον ιστότοπο https://www.epohi.gr/
