ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. (ΑΠΕ – ΜΠΕ) Ένα μακρύ νοσταλγικό «ταξίδι», που ξεκινάει από την πατρίδα του πατέρα του, τη Μήδεια της Ανατολικής Θράκης, και μετά από διάφορους σταθμούς καταλήγει στην εποχή της πανδημίας στη Θεσσαλονίκη, αποτυπώνει μέσα από 50 πίνακες ζωγραφικής και βιωματικά κείμενα, ο ομότιμος καθηγητής Χειρουργικής ΑΠΘ Μανώλης Χριστοφορίδης στο λεύκωμα, με τίτλο «Μνήμες της ζωής μου με εικόνες και λέξεις».
Οι 50 αυτοβιογραφικοί πίνακες που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα, πλαισιωμένοι με πληροφορίες για τους τόπους που απεικονίζουν, με ιστορικές αναφορές της κάθε εποχής καθώς και με προσωπικά βιώματα του δημιουργού, είχαν παρουσιαστεί σε έκθεση που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2021, στο ΚΕΔΕΑ.
«Κίνητρο για την ολοκλήρωση αυτής της εργώδους προσπάθειας ήταν η επιθυμία μου, τόσο για την ανακεφαλαίωση και αποτύπωση της προσωπικής μου διαδρομής από το τσαγκαράδικο του πατέρα έως το εμβληματικό για την ακαδημαϊκή πορεία μου κτίριο της Φιλοσοφικής του ΑΠΘ, όσο και η ιχνηλάτηση και καταγραφή της πορείας των προγόνων μου από τις παρυφές του Μικρού Αίνου και της Πόλης έως τα προσφυγικά της Καλαμαριάς ως ελάχιστη παρακαταθήκη στους μεταγενέστερους της γενιάς μας, παιδιά και εγγόνια μου», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Χριστοφορίδης.
Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα αντλήθηκαν από περιγραφές των γονιών του, συγγενών και προσφύγων, από μνήμες των αδελφών του, από συνεντεύξεις καθώς και από την προσωπική του παρουσία στους τόπους που απεικόνισε στους πίνακες. «Τα σημαντικότερα από τα γεγονότα της ζωής μου επιχειρώ να τα αποδώσω σε καμβά, με την αυτοδίδακτη ζωγραφική μου, που την αυτοπροσδιορίζω ως τεχνική ψευδο-ναΐφ. Σεβόμενος, ως προς το βάθος πεδίου, την προοπτική και τη διαβάθμιση των χαρούμενων χρωμάτων, εμμένω στην ακρίβεια και την απόδοση των λεπτομερειών του τοπίου, του μνημείου ή του φυσικού φαινομένου. Με αφορμή τον κάθε πίνακα από τους 50 θεματικούς του άλμπουμ – βιβλίου, παρατίθενται και αντίστοιχα ενημερωτικά κείμενα, εμπλουτισμένα με σταχυολογημένες ενδιαφέρουσες πληροφορίες ή στοιχεία, τόσο για τον τόπο ή το μνημείο όσο και την ανάμνηση μιας στιγμής ή μιας περιόδου της προσωπικής μου διαδρομής και τα προσωπικά βιώματα ή τις εμπειρίες που με οδήγησαν στην επιλογή του θέματος», προσθέτει ο κ. Χριστοφορίδης.
Από τη Μήδεια στα προσφυγικά της Καλαμαριάς
Ξεκινώντας από την πατρίδα του πατέρα του, ο ζωγράφος – συγγραφέας οδηγεί τον «επισκέπτη» – αναγνώστη των εικονογραφημένων σελίδων στο «Άσυλο του Παιδιού», εκεί όπου ο ίδιος ήρθε στη ζωή, τον Μάιο του 1952. Η συνέχεια τον βρίσκει παιδί στην Καλαμαριά των προσφύγων και στα προσφυγικά σπιτάκια, να γεύεται γλυκό ρεντέ κυδώνι ή υποβρύχιο στο παγωμένο ποτήρι, να κάνει μπάνιο στη σκάφη, να περπατά στα σοκάκια με τα χαμομήλια και τα αγριολούλουδα κοντά στους ανθρώπους της εποχής, που είχαν τον κινηματογράφο ως κυριακάτικη διασκέδαση. Με το πέρασμα των χρόνων, τα προσφυγικά κατεδαφίζονται και γίνονται μια γλυκιά ανάμνηση, αποτυπωμένη σε φωτογραφίες, στις οποίες βασίζεται ο πίνακας που απεικονίζει το πατρικό του σπίτι.
Τα παιδικά χρόνια στο σχολείο, με τους αυστηρούς, τους αυταρχικούς αλλά και τους καλακάγαθους και υπερδραστήριους δασκάλους, οι μαθητικές εκδρομές και οι κυριακάτικοι εκκλησιασμοί στο ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, στον οποίο σφραγίστηκαν οι μεγάλες στιγμές της ζωής του, έρχονται στη συνέχεια της εικονογραφημένης ιστορίας.
Η παιδική εργασία στο μπακάλικο με τα εδώδιμα – αποικιακά
Η «περιήγηση» συνεχίζεται στο τσαγκαράδικο του πατέρα του, ο οποίος έφτιαχνε τις καλύτερες παντόφλες, και στον «μαγικό» κόσμο του μπακάλικου με τα εδώδιμα αποικιακά, όπου, μαθητής Δημοτικού ακόμη, εργάστηκε για πρώτη φορά. Ο μικρός …μπακαλόγατος «ψήνεται» στη δουλειά ανάμεσα στα τσίγκινα κουτιά με τη Φυτίνη, τα μακαρόνια Μίσκο, τα σακουλάκια με το Κλιν, τα τσουβάλια με το αλεύρι και το ρύζι, το τυρί που το τύλιγαν σε εφημερίδα και το ζύγισμα με το καντάρι. Και στο τέλος της βδομάδας τρέχει με μεγάλη χαρά στο σπίτι για να ανακοινώσει ότι πήρε 20 δραχμές βδομαδιάτικο (το οποίο, όπως έμαθε αργότερα, κατά το ήμισυ προερχόταν από πατρική «επιδότηση»).
Η παιδική εργασία συνεχίζεται και στα μετέπειτα χρόνια στα Φωτοτεχνικά Εργαστήρια Παλαιολόγου, την εποχή που γίνεται στην Ελλάδα ο ανένδοτος αγώνας της Ένωσης Κέντρου και στο Βιετνάμ πόλεμος. Οι μυρωδιές από το παρακείμενο ζαχαροπλαστείο του Τερκενλή αποτυπώνονται στη μνήμη του έφηβου Μανώλη Χριστοφορίδη μαζί με τις φωτογραφικές μηχανές Pentax, Zenith, Minolta καθώς και με προσωπικότητες που γνώρισε από τον χώρο της φωτογραφίας, όπως ο Νικολέρης, ο Τσιφτσής και ο Κυριακίδης. Τα χρόνια που περνούν βρίσκουν τον 14χρονο Μανώλη εποχιακό εργαζόμενο στο Εργοστάσιο Παιδικών Αθυρμάτων (ΕΠΑ), στέλεχος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και αργότερα μέλος του ΔΣ του Σώματος Εθελοντών Σαμαρειτών και υπεύθυνο του Γραφείου Τύπου και εκδότη της μηνιαίας εφημερίδας «Ο Σαμαρείτης».
Οι σπουδές στο Πανεπιστήμιο και η πορεία στην Ιατρική
Στους πίνακες και τα βιωματικά κείμενα, ο «επισκέπτης» – αναγνώστης συναντά σημαντικούς σταθμούς της ζωής του Μανώλη Χριστοφορίδη, όπως την εισαγωγή του στην Ιατρική Σχολή, την εκ περιτροπής εργασία στο ΠΡΟΠΟ, σχεδόν σε όλη τη διάρκεια των φοιτητικών του χρόνων, ταξίδια στο Άγιον Όρος, στην Αμμουλιανή, στην Αθήνα, τη φοιτητική εκδρομή στη Βιέννη και τη Βουδαπέστη, τον αρραβώνα του με την μετέπειτα σύζυγό του Λένα στο σπίτι της, στην περιοχή Χαριλάου, και τα χρόνια του στρατού στο Κέντρο Εκπαίδευσης Υγειονομικού Άρτας. Τον βρίσκει να κάνει το αγροτικό του στα Κουμπουριανά Αγράφων, κάτω από πρωτόγνωρα δύσκολες συνθήκες, και με το «θρυλικό» 2CV, περνώντας από χαλικόστρωτους δρόμους, να πηγαίνει στα γειτονικά χωριά. Ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής του, ο γάμος του και το γλέντι που ακολούθησε, στο εμβληματικό εξοχικό κέντρο της παλαιάς Καλαμαριάς «Ο Παράδεισος», γίνεται πίνακας ζωγραφικής.
Τα επόμενα χρόνια της ζωής του στη Βέροια, στη Δανία, στη Φούρκα αποτυπώνονται σε πίνακες, όπως επίσης και τα πέντε χρόνια που υπηρέτησε στο Νοσοκομείο Νάουσας ή τα 25 χρόνια στο Νοσοκομείο Παπανικολάου, όπου ως βασικό στέλεχος της Δ’ Χειρουργικής Κλινικής του ΑΠΘ, ανέπτυξε από μηδενική βάση την επεμβατική ενδοσκόπηση του πεπτικού.
Πίνακες και αναμνήσεις από ταξίδια στην Καλαμπάκα και τα Μετέωρα, στο Πήλιο ή στο ιστορικό Ναύπλιο, στην πατρίδα της μητέρας του Κωνσταντινούπολη, στους Αγίους Τόπους, στην Αθήνα, σε ελληνικά νησιά αλλά και σε χώρες μακρινές, όπως η Νότια Αφρική ή η Αργεντινή, αποτυπώνονται στις σελίδες του λευκώματος.
Το 2006 βρίσκει την οικογένεια του Μανώλη Χριστοφορίδη εγκατεστημένη στο καινούργιο της σπίτι, στο Κάτω Σχολάρι, από όπου ξεπροβόδισε ως νύφη την κόρη του, αλλά και βίωσε οδυνηρές απώλειες και πολλά διεθνή και ελληνικά ιστορικά γεγονότα που αφορούν τις ζωές όλων μας.
Σταθμός που σηματοδότησε την είσοδό του στην ιατρική ακαδημαϊκή κοινότητα, με την ορκωμοσία το 1978 αλλά και την αφυπηρέτησή του το 2019, αποτέλεσε το κτίριο της Παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, το οποίο αποτύπωσε στον πίνακα με τίτλο «Μούσαις Χάρισι Θύε».
Στο τέλος του λευκώματος, ο «επισκέπτης» – αναγνώστης συναντά τον πίνακα που απεικονίζει το Κέντρο Διάδοσης Ερευνητικών Αποτελεσμάτων, το οποίο τον Νοέμβριο του 2021 φιλοξένησε την έκθεση με τους πίνακες του ομότιμου καθηγητή Χειρουργικής ΑΠΘ Μανώλη Χριστοφορίδη, καθώς και έναν πίνακα που απεικονίζει τον ίδιο στο τελευταίο του χειρουργείο, στα Χειρουργεία του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς», όπου υπηρέτησε επί τέσσερα χρόνια ως διευθυντής της ιστορικής Β’ Χειρουργικής Κλινικής του ΑΠΘ και της Ιατρικής Υπηρεσίας.
Ο ίδιος ο δημιουργός, παραδίδοντας το βιβλίο – άλμπουμ στον αναγνώστη, σημειώνει: «Ελπίζω ότι το δίλημμα του “επισκέπτη” των εικονογραφημένων σελίδων αυτού του βιβλίου – άλμπουμ θα είναι, σε ποιον από αυτούς τους ζωντανούς πίνακές του να “βυθιστεί” ώστε με αφορμή τις εικόνες και τα γλαφυρά κείμενα που τον συνοδεύουν, να ξυπνήσει τις μνήμες από μια άλλη εποχή, που αν και πέρασε ανεπιστρεπτί, άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στις ζωές μας».
