Γράφει ο Φώτιος Καλιαμπάκος
Μια ανάρτηση στο facebook την προηγούμενη εβδομάδα, της οποίας δυστυχώς δεν μπορέσαμε να εντοπίσουμε τον εμπνευστή πολύ κοντά στο πνεύμα του Αυστριακού συγγραφέα Κάρλ Κράους και με το βλέμμα προφανώς όχι μόνο στην πανδημία αλλά στον πόλεμο στην Ουκρανία, αναφερόταν στις πρώτες μέρες του Μαρτίου του 2020 ως «την τελευταία κανονική εβδομάδα της ανθρωπότητας»!
Την εβδομάδα εκείνη οι μουσικόφιλοι της Νέας Υόρκης ήταν ιδιαίτερα τυχεροί, αφού, όχι και τόσο κανονικά, στο πρόγραμμα του Carnegie Hall υπήρχαν τρεις συναυλίες του «Μαγικού Τρίο», όπως το έχουμε χαρακτηρίσει σε προηγούμενα κείμενα, το οποίο αποτελείται από τρεις κορυφαίους μουσικούς, τον Emanuel Ax, τον Yo Yo Ma και το Λεωνίδα Καβάκο. Οι συγκεκριμένες συναυλίες, μαζί με τον κύκλο του Sir John Eliot Gardiner, ήταν οι μόνες που έλαβαν χώρα από τις πάρα πολλές σημαντικές εκδηλώσεις που ήταν προγραμματισμένες για τον εορτασμό των 250 χρόνων από τη γέννηση του Ludwig van Beethoven και το πρόγραμμά τους περιλάμβανε αποκλειστικά έργα του συνθέτη.
Σε καθεμιά από αυτές οι σολίστες παρουσίαζαν ένα Τρίο του συνθέτη και από μία σονάτα για Βιολί και Βιολοντσέλο. Μπορεί κανείς να φανταστεί το επίπεδο των ερμηνειών και την ατμόσφαιρα στο κατάμεστο Stern Auditorium, το οποίο όχι μόνο ήταν ασφυκτικά γεμάτο και “sold out” αλλά είχαν προστεθεί και επιπλέον θέσεις πάνω στην ορχήστρα, πίσω από τους καλλιτέχνες για να καλυφθεί μέρος της ζήτησης. Η τελευταία συναυλία την Κυριακή 8 Μαρτίου, η τελευταία πριν η ιστορική αίθουσα κλείσει για 18 μήνες, ήταν εορταστική, αφιερωμένη στον σπουδαίο βιολονίστα αλλά και πρόεδρο του θεσμού Isaac Stern (1920-2001).
Εθνικός ύμνος της Ουκρανίας
Ακριβώς δύο χρόνια αργότερα, την προηγούμενη Τρίτη 8 Μαρτίου οι τρεις σολίστες συναντήθηκαν και πάλι στον ιστορικό θεσμό. Με διάχυτη τη χαρά τους για αυτή την επιστροφή εισήλθαν στην αίθουσα καταχειροκροτούμενοι, με τον πιο διαχυτικό Yo Yo Ma κάνει χαρακτηριστικές κινήσεις πανηγυρισμού, και τον Λεωνίδα Καβάκο να παίρνει το λόγο για να απευθυνθεί στο κοινό εκφράζοντας τη χαρά του για αυτή την επάνοδο και την ευγνωμοσύνη για την ανταπόκριση του κοινού, αφού και πάλι η συναυλία ήταν sold out, αυτή τη φορά λόγω των μέτρων χωρίς την προσθήκη των επιπλέον θέσεων.
Όμως, συνέχισε ο Έλληνας μουσικός η χαρά αυτή δεν μπορεί παρά να είναι περιορισμένη από τον πόλεμο και το λουτρό αίματος στην Ουκρανία και πήγε να ανακοινώσει ότι η συναυλία θα ξεκινήσει με τον Εθνικό Ύμνο της πολύπαθης χώρας, κάτι που δεν ακούστηκε ευκρινώς μια και το κοινό τον διέκοψε με έντονο χειροκρότημα. Καθώς οι πρώτες νότες του ύμνου ακούγονταν στην αίθουσα και ενώ δεν είχε ζητηθεί το κοινό αυθόρμητα σηκώθηκε για να τον παρακολουθήσει σε στάση προσοχής τιμώντας τον Ουκρανικό λαό.
Στις συναυλίες του 2020 οι Καβάκος και Μα φρόντιζαν να προτρέπουν το κοινό να χειροκροτήσει τον χαμηλού προφίλ Ax, εξαίροντας τη μουσικότητά του. Ο σπουδαίος πιανίστας αν και δεν πήρε ο ίδιος το λόγο για να μιλήσει για τον πόλεμο έχει προφανώς τη μεγαλύτερη ευαισθησία και σχέση με την σημερινή τραγωδία της Ουκρανίας, αφού ο ίδιος είναι γεννημένος στο Lviv της τότε Σοβιετικής Ένωσης, ενώ και οι δύο γονείς του είναι επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος.
Η συναυλία μεταδόθηκε ζωντανά ραδιοφωνικά από το κλασσικό ραδιόφωνο WQXR και υποθέτουμε, μια και συνηθίζεται, ότι στη μετάδοση αυτή, εφόσον γίνει διαθέσιμη στο διαδίκτυο, να περιέχονται και κάποιες σκέψεις του Ax για το θέμα ή και επιπλέον δηλώσεις του Καβάκου. Το ραδιόφωνο στις 8 ώρα Νέας Υόρκης το βράδυ της Δευτέρας θα μεταδώσει ζωντανά το αφιερωμένο γκαλά για την Ουκρανία το οποίο θα πραγματοποιηθεί στη Μετροπόλιταν με τα έσοδα να προορίζονται για τον ουκρανικό λαό.
Από την άλλη …. «σα να μην πέρασε μια μέρα…»
Με τις πρώτες νότες του κανονικού προγράμματος η ποιότητα των μουσικών και η ατμόσφαιρα στην αίθουσα παρέπεμπε και πάλι, όχι στις ασυνέχειες αλλά στη συνέχεια, κάτι που επέτεινε και το γεγονός ότι και αυτή η συναυλία ήταν αφιερωμένη στο έργο του Beethoven. Αυτή τη φορά επελέγησαν δύο από τα Τρίο για πιάνο του συνθέτη και στη θέση του τρίτου που ήταν αρχικά προγραμματισμένο προστέθηκε μια ειδικά γραμμένη για τους τρεις μεταγραφή της Ποιμενικής συμφωνίας του συνθέτη με την οποία και ξεκίνησε η βραδιά.
Η μεταγραφή του παρόντα στην αίθουσα Shai Wosner φάνηκε σε γενικές γραμμές να αποδίδει κατά το δυνατόν το πνεύμα του έργου, με κάποια σημεία ναι φαίνονται πιο πιστά από άλλα, ενώ άλλα να αναδεικνύουν άλλες διαστάσεις του έργου, άρεσε στο κοινό το οποίο τον αποθέωσε όταν ο Emanuel Ax πήρε το λόγο για να τον συστήσει στο κοινό και να τον ευχαριστήσει, ενώ έδωσε την ευκαιρία στους μουσικούς να αναδείξουν τις ερμηνευτικές τους αρετές.
Ο πάντα χαμηλού προφίλ Ax με υπέροχο άγγιγμα και λυρισμό διαφοροποιούσε κάθε τμήμα του έργου και διαμόρφωνε την ατμόσφαιρα ενώ στο προσκήνιο τα έγχορδα σε αγαστή συνεργασία με συνεχή βλέμματα συνεννόησης αλλά, αν τα ερμηνεύουμε σωστά και αλληλοεκτίμησης και χαράς, διεκδικούσαν κάθε στιγμή την προσοχή του κοινού με τον Yo Yo Ma πάντα «κυριαρχικό» και ευκρινή, με κάθε νότα ιδιαίτερα επιτηδευμένη, και τον Έλληνο σολίστα ιδιαίτερα ευδιάθετο με πολύ εκφραστικό ήχο, να αποδίδουν με έξοχο τρόπο μεταξύ άλλων τους ήχους της φύσης, ιδιαίτερα αισθητά έγινα τα τιτιβίσματα των πουλιών, που προσπαθεί να αποδώσει ο Μπετόβεν και να επιλέγουν πολύ υψηλές ταχύτητες στην «καταιγίδα».
Μας δόθηκε η εντύπωση ότι ο Shai Wosner στη «μετατροπή» που επιχείρησε εκτός από την Έκτη συμφωνία, πρέπει να είχε στο μυαλό του και τις «στρατηγικές» που ακολουθεί ο συνθέτης στα Τρίο. Ο Καβάκος είχε σε παλαιότερή του συνέντευξη πει, αναφερόμενος τότε στην ανάγκη του να διευθύνει, ότι καμιά φορά περιορίζεται από το δεδομένο ρεπερτόριο του βιολιού, αφού κάποιοι συνθέτες, όπως ο Μπρούκνερ όπως είχε αναφέρει έχουν ελάχιστα ή καθόλου έργα για σόλο βιολί. Τέτοιες προσπάθειες, με μακρά άλλωστε παράδοση στην ιστορία της μουσικής, δεν μπορεί παρά να έχουν και τέτοια χαρακτήρα, της προσέγγισης του κορυφαίου σολίστα σε σπουδαία έργα της μουσικής κληρονομιάς. Πριν από λίγες εβδομάδες εκδόθηκε ο δίσκος των τριών καλλιτεχνών με τις μεταγραφές δύο άλλων συμφωνιών του συνθέτη, της Δεύτερης και της Πέμπτης. Υποθέτουμε ότι και η Έκτη καθώς και τα Τρίο θα ακολουθήσουν.
Το δεύτερο μέρος περιλάμβανε το Τρίο Op. 11 με την επωνυμία „Gassenhauer“ και το Τρίο Op. 70 με την επωνυμία «Φάντασμα». Μάλιστα η πρώτη ερμηνεία του έργου στην αίθουσα το 1932 βρήκε τον Vladimir Horowitz να συμπράττει με τον Nathan Milstein (και τον Gregor Piatigorsky)! Για να μην επιλαμβανόμαστε και γινόμαστε κουραστικοί για το υψηλό επίπεδο της ερμηνείας και την τεχνική αλλά και στιλιστική «συμφωνία χαρακτήρων» των τριών κορυφαίων μουσικών, να εξάρουμε μόνο την έξοχη παθιασμένη επίδοση του Yo Yo Ma στο συγκλονιστικό αργό μέρος του τελευταίου έργου. Θα έχουμε άλλωστε την ευκαιρία να επανέλθουμε τόσο στον Ax, ο οποίος θα επανέλθει στο Carnegie Hall για το προσωπικό του ρεσιτάλ στις 28 Απριλίου, όσο και στο Λεωνίδα Καβάκο εμφανίζεται πάλι στο Carnegie Hall σήμερα το βράδυ!
