Μέχρι το 1902, οι Καρπάθιοι της Αμερική που βρίσκονταν διασκορπισμένοι στο Charleston SC, New Orleans LA, Canonsburg PA, Νέα Υόρκη και Καλιφόρνια δεν ξεπερνούσαν τους 50. Τα επόμενα χρόνια, όταν άρχισε η ομαδική μετανάστευση, οι Καρπάθιοι πήγαιναν σε απομακρυσμένες ανθρακοφόρες περιοχές και μέχρι το 1913 είχαν δημιουργηθεί τέσσερις δυναμικές παροικίες στο Canonsburg PA, Wheeling WV, New Castle PA και Dawson NM.
Οι τρεις πρώτες βρίσκονταν σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους. Αλλά βρισκόμενοι μακριά από τη Νέα Υόρκη, όπου υπήρχε συλλογική δραστηριότητα, οι Καρπάθιοι δεν είχαν αρχίσει να οργανώνονται, εκτός από ορισμένες ερανικές επιτροπές που δημιούργησαν για να βοηθήσουν τα σχολεία και τις εκκλησίες των χωριών τους.
«Χρυσόστομος»
Το 1914 πέθανε κάποιος άπορος Καρπάθιος στο Wheeling και θα έμενε άταφος, αν οι άλλοι Καρπάθιοι δεν έκαναν έρανο για να τον θάψουν. Το περιστατικό τους συγκλόνισε και για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες καταστάσεις που -τυχόν- θα αντιμετώπιζαν σε μια ξένη χώρα ίδρυσαν τον «Χρυσόστομο». Στην δημιουργία του «Χρυσόστομου» συνέβαλε η συλλογική εμπειρία των Καρπαθίων που ήλθαν από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, όπου από το 1890 υπήρχε ο Καρπαθιακός σύλλογος «Άγιος Βασίλειος», και των Καρπαθίων από το Σουδάν, όπου από το 1907 υπήρχε η «Ομόνοια». Η ονομασία του «Χρυσόστομου» σχετίζεται με τον «Άγιος Βασίλειος» του Αϊδινίου.
Η σύνθεση του ΔΣ είχε ως εξής: πρόεδρος Χατζημανώλης Ν. Αλεξιάδης, αντιπρόεδρος Εμμανουήλ Ν. Παναγιώτου, γραμματέας Αλέξιος Αναστασίου Αλεξιάδης, σύμβουλοι: Χαζαλέξης Ν. Αλεξιάδης, Μιχαήλ Εμμ. Ματσάκης, Χ. Ι. Καπετανάκης και Σταμάτιος Ντινιακός. Ο πρόεδρος του συλλόγου, προτού μεταναστεύσει στην Αμερική, διέμενε στο Αϊδίνι και στο Σουδάν.
Με παραδοσιακές γιορτές, γλέντια, εκδρομές και άλλες εκδηλώσεις ο Σύλλογος προσπάθησε να φέρει κοντά τους Καρπάθιους των γύρω περιοχών και μέσα στο χρόνο δημιούργησε ταμείο με το σεβαστό ποσό των $1000 (ισοδυναμούσαν με 200 χρυσές λίρες). Τον επόμενο χρόνο η έδρα του Συλλόγου μεταφέρθηκε στο New Castle, αλλά μετά από μερικά χρόνια η δραστηριότητα του «Χρυσόστομου» ατόνησε. Γύρω στο 1920 οι Καρπάθιοι του Dorothy WV ίδρυσαν σύλλογο που έδρασε για μερικά χρόνια. Επίσης το 1926, οι Καρπάθιοι που έμεναν στο Yorkville OH ίδρυσαν σύλλογο που έδρασε και αυτός για μερικά χρόνια.
ΚΕΠΑ
Σιγά-σιγά, οι πιο προοδευτικοί άφησαν τις ανθρακοφόρες περιοχές και μετακόμισαν στο Pittsburgh όπου υπήρχαν καλλίτερες ευκαιρίες εργασίας και για μόρφωση. Αρκετοί απ’ αυτούς έμαθαν Αγγλικά και εντάχθηκαν στις εργατικές ενώσεις που τους βοήθησε να αποκτήσουν συλλογική οργανωτική πείρα. Έτσι στο Pittsburgh δημιουργήθηκαν στερεές βάσεις για να μπουν τα θεμέλια της επόμενης συλλογικής Καρπαθιακής προσπάθειας.
Στις 4 Νοεμβρίου 1928 ιδρύθηκε στο Pittsburgh η Παν-Καρπαθιακή οργάνωση «Karpathian Educational and Progressive Association» γνωστή ως ΚΕΠΑ, με σκοπό την αλληλοβοήθεια των Καρπαθίων της Αμερικής και την βελτίωση της παιδείας στην Κάρπαθο.
Στην ίδρυση της ΚΕΠΑ πρωτοστάτησαν κυρίως νέοι: Νικόλαος Γεωργιάδης, Ευάγγελος Καφετζόπουλος, Εμμανουήλ Καρακατσάνης, Μηνάς Βαρδαούλης, Σωκράτης Ηλιάδης, Ιωάννης Μανωλακάκης, Εμμανουήλ Κοντονικόλας, Εμμανουήλ Κουτσοδόντης, Μηνάς Αγγελίδης, Ιωάννης Δρακομανώλης, Χρήστος Χατζηλιός, Φραγκίσκος Επιτρόπουλος της Μαργαρώς, Μιχαήλ Λέου, Αλέκος Αλεξιάδης, Σακελάριος Σακελλαρίδης, Γεώργιος Βλαστός, Ποθητός (Οικονόμος) Καρακατσάνης, Εμμανουήλ Μανωλακάκης, Μιχάλης Σκευοφύλακας, Ανδρέας Καφετζόπουλος και Γεώργιος Γρίβας. Αρκετοί απ’ αυτούς υπηρέτησαν την ΚΕΠΑ για δεκαετίες.
Ακολούθησε η εκλογή προσωρινού και μόνιμου ΔΣ: πρόεδρος Σωκράτης Ηλιάδης, αντιπρόεδρος Μηνάς Αγγελίδης, ταμίας Ιωάννης Μανωλακάκης, γραμματέας Μηνάς Βαρδαούλης και σύμβουλοι Εμμ. Καρακατσάνης, Ιωάννης Δρακομανώλης, Εμμ. Κοντονικόλας, Εμμ. Κουτσοδόντης και Χρήστος Χατζηλιός.
Η οργάνωση της ΚΕΠΑ είχε ομοσπονδιακό χαρακτήρα με αυτοδιοικούμενα τμήματα στο Pittsburgh, New York, Chicago, New Castle, New Kensington, Weirton, Steubenville, Yorkville, Canonsburg, Baltimore, Wheeling, Logan, Cleveland, Allentown, Washington, New Jersey, Tarpon Springs, Portland, Phoenix και Orlando. Αργότερα ιδρύθηκε παράρτημα στην Κάρπαθο από μέλη της ΚΕΠΑ που επέστρεψαν για μόνιμη εγκατάσταση. Στην αρχή υπήρχαν γυναικείες στοές, αργότερα τα τμήματα έγιναν μικτά. Στο συνέδριο, τα τμήματα έστελναν αντιπροσώπους που εκλέγαν το Ύπατο Διοικητικό Συμβούλιο που εκτελούσε τις αποφάσεις του συνεδρίου.
Τριήμερο συνέδριο γινόταν κάθε χρόνο σε διαφορετική πόλη στο 4th of July Weekend και αργότερα το Memorial Day Weekend. Την πρώτη μέρα γινόταν συνεδρίαση και το βράδυ ακολουθούσε Καρπάθικο γλέντι. Τη δεύτερη μέρα συνεχιζόταν η συνεδρίαση με την εκλογή του Υπάτου ΔΣ και το βράδυ ακολουθούσε χοροεσπερίδα. Τη τρίτη μέρα έκλεινε το συνέδριο με εκδρομή σ’ ένα από τα πάρκα της περιοχής.
Η οκταετία 1932-40 ήταν περίοδος δοκιμασίας λόγω της οικονομικής κρίσης με ανάλογο αντίκτυπο στη κάθε συλλογική δραστηριότητα. Όμως136 μέλη υπήρξαν συνεπή στις ταμειακές τους υποχρεώσεις και το 1934 η ΚΕΠΑ εξέδωσε λεύκωμα για να γιορτάσει την πρώτη της πενταετία.
Την ίδια εποχή η ΚΕΠΑ συνέχισε να βοηθά τα Ελληνικά σχολεία στην Κάρπαθο, από αντίδραση στις προσπάθειες των Ιταλών να αφελληνίσουν τα Δωδεκάνησα. Επίσης, την ίδια εποχή και στην συνέχεια συμμετείχε στους αγώνες της Δωδεκανησιακής Νεολαίας και του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου και την Ενσωμάτωση των νησιών μας με την Ελλάδα, και παράλληλα βοηθούσε τον κοινό Συμμαχικό αγώνα με την διάθεση κρατικών ομολόγων (Savings Bonds for Freedom) και με την συγκέντρωση δωρεών υπέρ του Greek War Relieve Fund και του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού.
Έρανος για τα Ορφανά
Επειδή κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου η Κάρπαθος βρισκόταν σε πολεμική περιοχή, οι Καρπάθιοι της Αμερικής υπέθεσαν ότι, εκτός από τους θανάτους και τις καταστροφές, ο πόλεμος θα δημιουργούσε και ορφανά που θα είχαν ανάγκη περίθαλψης και φροντίδας. Για την αντιμετώπιση του πιθανού αυτού προβλήματος η ΚΕΠΑ διεξήγαγε Παγκαρπαθιακό έρανο για να βοηθήσει στην προστασία των αθώων θυμάτων του πολέμου. Για τον συντονισμό και την επιτυχία του εράνου η ΚΕΠΑ όρισε κεντρική επιτροπή και τοπικές επιτροπές κατά τμήματα.
Η κεντρική επιτροπή είχε ως εξής: πρόεδρος Βασίλειος Κρητσώτης, αντιπρόεδρος Ιωάννης Σπανομανωλής, Γραμματέας Βασίλειος Μ. Κωστής, ταμίας Ματθαίος Μαντόπουλος, σύμβουλοι Κωνσταντίνος Ι. Μικροπαντρεμένος, Γ. Πετροπουλάκης, Μηνάς Σταυράκης, Μηνάς Ε. Γιαννάκης και Φραγκίσκος Ζερβός. Υπέρ των ορφανών τα τμήματα διέθεσαν τα κέρδη από τις χοροεσπερίδες που ανήλθαν σε $5.737. Άλλες $10.758 προήλθαν από 213 ατομικές εισφορές. Αυτή την εποχή το συνολικό ποσό των $16.495 ισοδυναμούσε με 1.650 χρυσές λίρες.
Στα χρόνια που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση, η ΚΕΠΑ έστρεψε το ενδιαφέρον της στην Κάρπαθο: αγόρασε γεωργικά εργαλεία και σπόρους για να βοηθήσει την γεωργία του νησιού και κατασκεύασε το μαρμάρινο μνημείο των «πεσόντων» που για μισό αιώνα βρισκόταν στην πλατεία του Επαρχείου. Επίσης η ΚΕΠΑ έστρεψε το ενδιαφέρον της και στο θέμα υγεία. Επειδή μετά το τέλος του πολέμου διαπιστώθηκε ότι στην Κάρπαθο δεν υπήρχαν ορφανά από πολεμικές επιχειρήσεις, τα χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί για τα ορφανά έμεναν αδιάθετα που μαζί με τους τόκους πέρασαν τις $20.000 δολάρια με τα οποία κατασκευάστηκε ο υγειονομικός σταθμός.
Τα χρόνια του πολέμου και αυτά που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου θεωρούνται η χρυσή εποχή της ΚΕΠΑ. Στην περίοδο (1931-1961), εκτός της μηνιαίας εφημερίδας η «ΦΩΝΗ της ΚΕΠΑ», η ΚΕΠΑ εξέδωσε αρκετά μνημειώδη λευκώματα και τα μέλη της πέρασαν τα 500. Από το 1928, που ιδρύθηκε, μέχρι το 1955, η ΚΕΠΑ διέθεσε περισσότερα από $80.000 που ισοδυναμούσαν με 10.000 χρυσές λίρες.
Στο μεταξύ, στο κεντρικό ταμείο της ΚΕΠΑ και των τμημάτων είχαν συγκεντρωθεί $11.000 που, το 1962, η ΚΕΠΑ διέθεσε για την αγορά τριώροφου κτηρίου στο κέντρο του Pittsburgh. Το 1970, που στο Pittsburgh άρχισε την ανάπλαση του εμπορικού κέντρου της πόλης, απαλλοτριώθηκε το κτίριο της ΚΕΠΑ. Με το ένα τρίτο της αποζημίωσης, η ΚΕΠΑ δημιούργησε το Ίδρυμα υποτροφιών Karpathian Educational Trust, το οποίο προσφέρει υποτροφίες στα Καρπαθόπουλα. Το 1990, με τα υπόλοιπα χρήματα της αποζημίωσης, η ΚΕΠΑ αγόρασε νέο κτήριο. Επίσης η ΚΕΠΑ πρόσφερε $5.000 στο έρανο του Μητροπολίτη Νεκταρίου όταν επισκέφθηκε την Αμερική.
Από το 1928 που ιδρύθηκε η ΚΕΠΑ μέχρι το 1993, ύπατοι πρόεδροι διετέλεσαν: Νικόλαος Επιτρόπουλος, Σωκράτης Ηλιάδης, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Γεώργιος Βασιλειάδης, Ιωάννης Φιλιππίδης, Νικόλαος Γεωργιάδης, Μηνάς Αγγελίδης, Γεώργιος Μικροπαντρεμένος, Γεώργιος Ρήγας, Δημήτριος Βασιλαράς, Ιωάννης Μανωλακάκης, Μιχαήλ Σκούλος, Παναγιώτης Μελισσανός, Λεωνίδας Μανωλακάκης, Φραγκίσκος Επιτρόπουλος της Μαργαρώς, Εμμανουήλ Καρακατσάνης, Παναγιώτης Σκούλος, Ιωάννης Χατζηλιός, Γεώργιος Χαροκόπος, Μηνάς Βαρδαούλης, Ιωάννης Αγγέλου, Μιχαήλ Μανωλακάκης, Κωνσταντίνος Μαύρος, Ιωάννης Ν. Αλεξιάδης, Βασίλειος Καμαράτος, Ηλίας Δ. Αντιμισιάρης, Γεώργιος Φρ. Μπέρτος, Μαρία Μ. Σκούλου, Μιχαήλ Ζαμαλής. Ηλίας Αντιμισιάρης, Μανώλης Φελουζής, Φανή Αγγέλου, Μιχαήλ Ε.Κ. Μπρας, Βενετία Βλαστού-Moreno.
Karpathian Societies in America
By Manolis Cassotis
By 1902, the American Karpathians scattered in Charleston SC, New Orleans LA, Canonsburg PA, New York and California numbered no more than 50. In the following years, when mass migration began, the Karpathians went to remote coal-bearing regions and by 1913 four active communities had been established in Canonsburg PA, Wheeling WV, New Castle PA and Dawson NM. The first three were near each other. But being far from New York, where there was society activity, the Karpathians had not begun to organize, except for some fundraising committees they set up to help their village schools and churches.
«Chrysostomos»
In 1914 a destitute Karpathian died in Wheeling and would have remained unburied if other Karpathians had not raised a fund to bury him. The incident shocked them, and to be able to cope with the difficult situations they might face in a foreign country, they founded “Chrysostomos”. The collective experience of the Karpathians who came from Aydin in Asia Minor, where the Karpathian society “Saint Basil” existed since 1890, and the Karpathians from Sudan, where “Omonoia” existed since 1907, contributed to the creation of “Chrysostomos”. The name “Chrysostomos” is related to “Saint Basil” of Aydin.
The composition of the Board of Directors was as follows: president Hatzimanolis N. Alexiadis, vice-chairman Emmanuel N. Panagiotou, secretary Alexios Anastasiou Alexiadis, members Hazalexis N. Alexiadis, Michael Emm. Matsakis, H. J. Kapetanakis and Stamatios Diniakos. The president, before immigrating to America, lived in Aidin and Sudan.
With traditional celebrations, feasts, excursions and other events the Association tried to bring together the Karpathians of the surrounding areas and over time created a fund with the respectable amount of $1000 (equivalent to 200 golden British pounds). The following year the headquarters of the Association was moved to New Castle, but after a few years the activity of “Chrysostomos” waned. Around 1920 the Karpathians of Dorothy WV founded a society which operated for a few years. Also in 1926, Karpathians living in Yorkville OH formed a society which also operated for a few years.
KEPA
Gradually, the more progressive left the coal mines and moved to Pittsburgh where were better opportunities for work and education. Several of them learned English and joined labor unions which helped them gain collective organizing experience. Thus, in Pittsburgh solid foundations were created to start the next Karpathian society effort.
On November 4, 1928, the Pan-Karpathian organization “Karpathian Educational and Progressive Association” known as KEPA was founded in Pittsburgh, with the aim of mutual aid among the Karpathians of America and the improvement of education in Karpathos. The founding of KEPA was mainly led by young people: Nicholas Georgiadis, Evangelos Cafetzopoulos, Emmanouil Karakatsanis, Sokratis Eliadis, John Manolakakis, Emmanuel Kontonikolas, Emmanuel Kutsodontis, Minas Angelidis, John Drakomanolis, Christos Hatzilios, Frangiskos Epitropoulos of Margaro, Michael Leo, Alekos Alexiadis, Sakelarios Sakellaridis, George Vlastos, Pothitos (Economos) Karakatsanis, Emmanuel Manolakakis, Michaels Skevofylakas, Andreas Cafetzopoulos and George Grivas. Several of them served KEPA for decades.
This was followed by the election of the temporary and permanent Board of Directors: president Sokratis Eliadis, vice-president Minas Angelidis, treasurer John Manolakakis, secretary Minas Vardaoulis and members Emm. Karakatsanis, John Dracomanolis, Emm. Kontonikolas, Emm. Koutsodontis and Christos Hatzilios.
KEPA has a federal organization with self-governing chapters in Pittsburgh, New York, Chicago, New Castle, New Kensington, Weirton, Steubenville, Yorkville, Canonsburg, Baltimore, Wheeling, Logan, Cleveland, Allentown, Washington, New Jersey, Tarpon Springs, Portland, Phoenix and Orlando. Later, a chapter was established in Karpathos by KEPA members who returned for permanent settlement. At first there were women’s lodges, later the chapters became mixed. To the annual convention the chapters sent delegates who elected the Supreme Board of Directors which carried out the decisions of the convention.
A three-day convention was held each year in a different city on the 4th of July Weekend and later Memorial Day Weekend. A meeting was held on the first day and a Karpathian “glenti” (feast) followed in the evening. On the second day, the meeting continued with the election of the Supreme Board of Directors and in the evening, there was a ball. On the third day, the convention closed with an excursion to one of the parks in the area.
The eight years 1932-40 were a testing period due to the economic crisis with a corresponding impact on every society activity. But 136 members were consistent in their financial obligations and in 1934 KEPA issued an album to celebrate its first five years.
At the same time, KEPA continued to help the Greek schools in Karpathos, as a reaction to the Italians’ attempts to de-Hellenize the Dodecanese. Also, at the same time and subsequently, KEPA participated in the struggles of the Dodecanese Youth and the National Dodecanese Council for the liberation of the Dodecanese and the Integration of our islands with Greece, and at the same time helped the common Allied struggle by promoting government bonds (Savings Bonds for Freedom) and by collecting donations for the Greek War Relieve Fund and the American Red Cross.
Orphans Fundraiser
Because during WWII Karpathos was in a war zone, the Karpathians in America assumed that in addition to death and destruction, the war would also create orphans in need of care and attention. To address this potential problem, KEPA conducted a pan-Karpathian fundraiser to help protect the innocent victims of the war. For the coordination and success of the fundraiser, KEPA appointed central and local committees.
The central committee was as follows: president Vasilios Kritsotis, vice-president John Spanomanolis, secretary Vasilios M. Kostis, treasurer Matheus Mantopoulos, advisers Konstantine J. Mikropantremenos, G. Petropoulakis, Minas Stavrakis, Minas E. Giannakis and Francis Zervos. For the orphans, the chapters allocated the profits from their proms which amounted to $5,737. Another $10,758 came from 213 individual contributions. The total amount was $16,495 equivalent to 1,650 gold British pounds.
In the years following the war, KEPA turned its attention to Karpathos: it bought agricultural tools and seeds to help the island’s agriculture and built the marble monument to the “fallen” that stood for half a century in the Administration square. KEPA also turned its interest to the issue of health. Because after the end of the war it was established that there were no orphans from war in Karpathos, the money that had been collected for the orphans remained undistributed which together with the interest exceeded the $20,000 dollars with which the health center in Karpathos was built.
The war years and those that followed the liberation of the Dodecanese are considered the golden age of KEPA. In the period (1931-1961), apart from the monthly newspaper “VOICE of KEPA”, KEPA published several monumental albums, and its members exceeded 500. From 1928, when it was founded, until 1955, KEPA allocated more than $80,000 equivalent to 10,000 gold British pounds.
In the meantime, $11,000 had been accumulated in the central fund of KEPA and the chapters, which, in 1962, KEPA allocated for the purchase of a three-story building in downtown Pittsburgh. In 1970, when Pittsburgh began the redevelopment of the city’s commercial center, KEPA’s building was expropriated. With a third of the compensation, KEPA created the Karpathian Educational Trust, which offers scholarships to Karpathian students. In 1990, with the rest of the compensation money, KEPA bought a new building. KEPA also donated $5,000 to Metropolitan Nektarios’ fundraising when he visited America.
From 1928 when KEPA was founded until 1993, the following presidents served: Nicholas Epitropoulos, Sokratis Eliadis, George Vassiliadis, John Filippidis, Nicholas Georgiadis, Minas Angelidis, George Mikropantremenos, George Rigas, Dimitrios Vassilaras, John Manolakakis, Michael Skoulos, Panagiotis Melissanos, Leonidas Manolakakis, Frangiskos Epitropoulos of Margaro, Emmanuel Karakatsanis, Peter Skoulos, John Hatzilios, George Harokopos, Minas Vardaoulis, John Angelou, Michael Manolakakis, Konstantinos Mavros, John N. Alexiadis, Vasilios Kamaratos, Elias D. Antimisiaris, George Fr. Bertos, Maria M. Skoulos, Michael Zamalis, Elias Antimisiaris, Manolis Felouzis, Fani Angelou, Michael E.K. Bras, Venetia Vlastou-Moreno.
