Εκτός των Παν-Καρπαθιακών, υπάρχουν δεκάδες τοπικοί σύλλογοι, απ’ όλα τα χωριά της Καρπάθου, που ασχολούνται με τα προβλήματα του χωριού τους και τα μέλη της Καρπαθιακής παροικίας που κατάγονται από το ίδιο χωριό. Όταν πρόκειται για Καρπαθιακά, Δωδεκανησιακά και Εθνικά θέματα, οι τοπικοί σύλλογοι συνεργάζονται με την Καρπαθιακή Ομοσπονδία, το Παγκαρπαθιακό Ίδρυμα και την ΚΕΠΑ κι επειδή τα μέλη τους βρίσκονται σε άμεση και προσωπική επαφή μεταξύ τους, μπορούν πιο εύκολα να κινητοποιήσουν το Καρπάθικο δυναμικό και να δράσουν αποτελεσματικά.
Η ζωή των τοπικών συλλόγων είναι όπως και η ζωή κάθε ζωντανού οργανισμού: ορισμένοι σύλλογοι δημιουργούνται και μετά από λίγο χάνονται κι είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Άλλοι παρουσιάζουν – γρήγορα – σημάδια «κόπωσης» και παραμένουν ανενεργοί, ενώ κάποιοι – και μετά από δεκαετίες ζωής – εμφανίζονται δραστήριοι και αποτελεσματικοί, αφοσιωμένοι στους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκαν. Επειδή για περισσότερα χωριά υπάρχουν περισσότεροι του ενός σύλλογοι επιλέχθηκε να ομαδοποιηθούν κατά χωριά.
Απέρι
Μέχρι το 1892 στο Απέρι έδρευαν οι πολιτικές αρχές της Καρπάθου και μέχρι σήμερα θεωρείται η πνευματική πρωτεύουσα του νησιού. Η προνομιακή αυτή θέση του Απερίου είναι συνδεδεμένη με την συλλογική πρωτοπορία των Απεριτών. Από ενωρίς οι Απερίτες πρωτοστάτησαν σ’ όλες τις συλλογικές δραστηριότητες των Καρπαθίων: «Άγιος Βασίλειος» Αϊδινίου (1890), «Ομόνοια» Σουδάν (1907), «Πρόοδος» Αιθιοπίας (1911 ή 1916), «Χρυσόστομος» Αμερικής (1914) και «Τρεις Ιεράρχες» Απερίου (1916). Με αυτές τις προϋποθέσεις ήταν φυσικό οι Απερίτες, που ήταν οι πολυπληθέστεροι μεταξύ των Καρπαθίων της Αμερικής, να ιδρύσουν τον πρώτο τοπικό Καρπαθιακό σύλλογο στις Ηνωμένες Πολιτείες που στην συνέχεια αναδείχθηκε σε ένα από τους πιο δραστήριους ομογενειακούς συλλόγους.
Σχολείο
Ο σεισμός του 1923 που έπληξε την Κάρπαθο κατάστρεψε και σχολείο του Απερίου, και τον επόμενο χρόνο ο τότε Δήμος Απερίου ανέλαβε την ανέγερση σχολικού κτηρίου, του σημερινού γυμνασιακού κτηρίου, με συνεισφορές και φορολογίες των Απεριτών. Επειδή τα χρήματα τελείωσαν πριν αποπερατωθεί το έργο, ο Δήμος απευθύνθηκε στους απανταχού Απερίτες ζητώντας την βοήθεια τους. Τα γράμματα που έφθαναν από την Κάρπαθο στην Αμερική, από τον Δήμο και πολλούς συγγενείς τους, προβλημάτισαν και συγκίνησαν τους Απερίτες της Αμερικής που αισθάνονταν και δική τους υποχρέωση να βοηθήσουν τους άστεγους μαθητές, παιδιά, αδέλφια, εγγόνια και στενούς τους συγγενείς.
Στις 15 Νοεμβρίου 1929, με πρωτοβουλία του Πολυχρόνη Βασιλάκη και Ανδρέα Λεντή, δημιουργήθηκε ερανική επιτροπή από τους Πολυχρόνη Βασιλάκη, Ανδρέα Λεντή, Πολυχρόνη Παπαδάκη, Εμμανουήλ Παπαγεωργίου, Εμμανουήλ Γεωργιάδη, Νικόλαο Καρακατσάνη και Λάμπρο Σταματιάδη, με σκοπό την συγκέντρωση χρημάτων για την αποπεράτωση του σχολικού κτηρίου στο Απέρι. Η επιτροπή οργάνωσε υποεπιτροπές, σε όλη την Αμερική, όπου υπήρχαν Απερίτες, και παρά την ανεργία και την οικονομική κρίση που επικρατούσε τότε στην Αμερική συγκεντρώθηκαν, από εισφορές 100 περίπου κυρίως Απεριτών, $4.000 που ισοδυναμούσαν με 800 χρυσές λίρες.
Παρά το καλό αποτέλεσμα, το ποσό δεν ήταν αρκετό για να τελειώσει το έργο και η επιτροπή απευθύνθηκε στην ΚΕΠΑ ζητώντας να βοηθήσει, αφού άλλωστε στις τελευταίες τάξεις του σχολείου του Απερίου φοιτούσαν μαθητές από όλα τα χωριά της Καρπάθου. Η πρόταση δεν έγινε δεχτή γιατί το έργο δεν εθεωρείτο Παγκαρπαθιακό.
Επειδή, λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν μπορούσε να αποδώσει ένας δεύτερος έρανος, κατόπιν πρωτοβουλίας του Ανδρέα Διακονή και Λάμπρου Σταματιάδη, συνήλθαν ορισμένοι Απερίτες στο σπίτι του Ηλία Βασιλάκη για να αποφασίσουν περί του πρακτέου.
«Ομόνοια»
Εκεί, Οκτώβριο του 1932, στο σπίτι του Βασιλάκη στο Brooklyn, οι συγκεντρωθέντες αποφάσισαν την ίδρυση της Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας Απεριτών Καρπάθου η «Ομόνοια», με έδρα τη Νέα Υόρκη και κύριο σκοπό την αποπεράτωση του σχολικού κτηρίου. Σύντομα και μετά από την σχετική διαδικασία εκλέχτηκε το πρώτο ΔΣ: πρόεδρος Πολυχρόνης Παπαδάκης, αντιπρόεδρος Ηλίας Παπαγεωργίου, γεν. γραμματέας Εμμανουήλ Γεωργιάδης, ειδ. γραμματέας Νικόλαος Καρακατσάνης, ταμίας Ηλίας Βασιλάκης, εισπράκτορας Ανδρέας Λεντής, σύμβουλοι: Κωστής Φράγκος, Ανδρέας Διακονής, Λάμπρος Σταματιάδης, Νικόλαος Νισύριος και Δημήτριος Παναγιώτου.
Αμέσως το ΔΣ άρχισε την εγγραφή μελών από την Νέα Υόρκη, οργάνωσε τμήματα στο Wheeling, Connecticut, Oakmont και Pittsburgh και διόρισε αντιπροσώπους όπου υπήρχαν Απερίτες, στο San Francisco, Chicago, Detroit, Ohio, Canonsburg, New Castle, Oakland και Logan και μέσα σ’ ένα χρόνο όλοι σχεδόν οι Απερίτες της Αμερικής έγιναν μέλη του Συλλόγου. Η μηνιαία συνδρομή ορίστηκε σε ένα δολάριο, αρκετά υψηλή, λόγω της οικονομικής κρίσης (Ένα δολάριο ήταν το μεροκάματο για όσους μπορούσαν να βρουν δουλειά και δώδεκα δολάρια τον χρόνο ισοδυναμούσαν με δυόμισι χρυσές λίρες). Με όλους του Απερίτες ενωμένους στο πλευρό του ΔΣ συγκεντρώθηκε το απαιτούμενο ποσό και αποπερατώθηκε το σχολικό κτήριο.
Γυναικεία Στοά
Μέσα από την «Ομόνοια», με πρωτοβουλία της Μαριγώς Σταματιάδη και Μαριγώς Παπαγεωργίου, γεννήθηκε η Γυναικεία Στοά Ομονοίας η «Κυρά Παναγιά». Στις 26 Ιουνίου 1942, μετά από σχετική πρόσκληση, συνήλθαν οι Απερίτισσες στο Brooklyn και όρισαν εκτελεστική επιτροπή αποτελούμενη από τις Μαριγώ Σταματιάδη, Μαριγώ Παπαγεωργίου και Ειρήνη Λεντή. Εκτός από το τμήμα της Νέας Υόρκης, οργάνωσαν τμήματα στο Wheeling με διοργανώτρια την Ελένη Σαρρή και στο Chicago με διοργανώτριες τις Θεοδώρα Μικροπαντρεμένου, Καλλιόπη Λιοντάκη, Ευσεβία Διαβάκη, Μαρία Διαλάνη και Σταματίνα Συμιακοπούλου. Η «Κυρά Παναγιά» συνέδραμε και συμπλήρωσε το έργο της «Ομόνοιας» με εκδηλώσεις στην Αμερική και με κοινωφελή έργα στο Απέρι. Το 1970, στο New Jersey, η «Κυρά Παναγιά» αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητος σύλλογος, αλλά όταν η «Ομόνοια» μετετράπη από ανδρικό σε σύλλογο ανδρών και γυναικών, η «Κυρά Παναγιά» συγχωνεύτηκε στην «Ομόνοια». Το 1981 προτού η «Κυρά Παναγιά» ενωθεί στην «Ομόνοια», πρόσφερε $3.000 στο έρανο του Μητροπολίτη Νεκταρίου όταν επισκέφθηκε την Αμερική.
Έργα και πάλι έργα
Εκτός από το Γυμνασιακό κτήριο που σήμερα στεγάζει το Λύκειο, η «Ομόνοια» βοήθησε το Απέρι και γενικά την Κάρπαθο και με άλλα έργα που αφορούσαν την εκπαίδευση: ευρύχωρο κτήριο Δημοτικού Σχολείου και διώροφο κτήριο για την στέγαση του Γυμνασίου και του Γυμναστηρίου. Επίσης κατασκεύασε εξ ολοκλήρου το νέο κοιμητήριο Απερίου, προσέφερε σημαντικά ποσά για την κατασκευή και εξοπλισμό των εκκλησιαστικών μεγάρων του Μητροπολιτικού ναού και του Αγίου Ιωάννου και για την ανοικοδόμηση και συντήρηση μοναστηριών. Διάνοιξε ή πρόσφερε σημαντικά ποσά δια την διάνοιξη δρόμων προς Μερτώνα, Κατώδιο, Κυρά Παναγιά, Αχάτα και Άγιο Γεώργιο στις Βάσσες. Βοήθησε για την ύδρευση, αποχέτευση, και άρδευση του Απερίου και των εξοχών του. Κατασκεύασε το γήπεδο του «Πρωτέα», με όλες τις υποδομές και υπηρεσίες που χρειάζεται ένας αγωνιστικός χώρος. Ο κατάλογος περιλαμβάνει δεκάδες άλλα κοινωφελή και φιλανθρωπικά έργα με τα οποία η «Ομόνοια» προίκισε το Απέρι.
Εξίσου σημαντικό υπήρξε το εθνικό έργο της «Ομόνοια». Μέσω της Δωδεκανησιακής Νεολαίας και του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου συμμετέσχε στον αγώνα για την απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα και στις 24 Οκτωβρίου 1943 συμμετείχε στο Παν-Δωδεκανησιακό Συνέδριο της Νέας Υόρκης. Επίσης συμπαραστάθηκε ηθικά σε όλους τους Καρπάθιους – και στις οικογένειες τους – που υπηρέτησαν στις Αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις και βοήθησε τον κοινό Συμμαχικό αγώνα με την αγορά War Bonds και δωρεές στο Greek War Relief Fund και στο Red Cross. Το 1972 η «Ομόνοια» έγινε μέλος της Καρπαθιακής Ομοσπονδίας και αργότερα πρόσφερε $10.000 και έγινε μέλος του Παγκαρπαθιακού Ιδρύματος, όπου η προσφορά της για το «Καρπάθικο Σπίτι» έφτασε σε $25,000.
Πολιτισμός
Μεγάλο ενδιαφέρον έδειξε η «Ομόνοια» για τα Καρπαθιακά έθιμα και την διατήρηση της Καρπαθιακής πολιτισμικής κληρονομιάς στην Αμερική. Κατά διαστήματα οργανώνει γλέντια και τα παραδοσιακά πανηγύρια της Ζωοδόχου Πηγής, του Αγίου Χαραλάμπους, του αποκριάτικου «πιπεριού», τις «γήλες» την Κυριακή της Ορθοδοξίας και του «Κάτσουνα». Επίσης γιορτάζει τα Χριστούγεννα και την Βασιλόπιτα, με τον Αϊ Βασίλη και δώρα για τα παιδιά. Τα τελευταία χρόνια πολλοί Απερίτες έρχονται από την Ελλάδα στην Αμερική για να ψωνίσουν και να παρευρεθούν στην Χριστουγεννιάτικη εορτή της «Ομόνοιας».
Με τον χορό και το τραγούδι, η «Ομόνοια» προσπαθεί να φέρει την νέα γενεά κοντά στην Καρπαθιακή παράδοση. Μια φορά την εβδομάδα μαθαίνει σε περισσότερα από 50 παιδιά και νέους τα παραδοσιακά τραγούδια και χορούς της Καρπάθου. Πολλά παιδιά, που παίρνουν μέρος στις πολιτιστικές εκδηλώσεις που γίνονται το καλοκαίρι στο Απέρι, είναι γεννημένα, μεγαλωμένα και αναθρεμμένα στην Αμερική!
Για 20 χρόνια, από το 1943 μέχρι το 1962, ο Σύλλογος εξέδιδε το μηνιαίο «Δελτίο της Ομόνοιας», με πρωτοβουλία του Νικολάου Παναγιώτου. Μετά την επιστροφή του στην Κάρπαθο, το έργο συνέχισε ο Γεώργιος Χατζηδημητρίου. Χαρακτηριστικό του Δελτίου ήταν ο πατριωτικός του παλμός και η αγάπη για το Απέρι. Κυκλοφορούσε στην Αμερική, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες του κόσμου, μεταξύ Απεριτών και άλλων Καρπαθίων. Περιείχε άρθρα, συλλογικά, κοινωνικά και γενικού ενδιαφέροντος νέα, από τις παροικίες, την Κάρπαθο και άλλες χώρες του κόσμου. Παράλληλα με το Δελτίο, η «Ομόνοια» εξέδωσε δεκάδες λευκώματα με πλούσιο ιστορικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Το Δελτίο και τα λευκώματα της «Ομόνοιας» αποτελούν ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για τους μελετητές της Καρπαθιακής παροικίας στην Αμερική.
Αναγνώριση
Το Ελληνικό Κράτος αναγνώρισε την εθνική προσφορά της «Ομόνοιας» στην Αμερική και στο γενέθλιο χωριό της. Ο Βασιλιάς Παύλος, μετά από πρόταση του Εθνικού Ιδρύματος, απένειμε δίπλωμα και Βασιλικό Βραβείο στην «Ομόνοια» και δίπλωμα, μετά του Βασιλικού Ευσήμου, στην Γυναικεία Στοά. Επίσης η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε την «Ομόνοια», στα 50 χρόνια της, για την εθνική προσφορά της.
Karpathian Societies in America
By Manolis Cassotis
Apart from the Pan-Karpathian societies, there are dozens from all the villages that deal with the problems of their village and the members of the Karpathian communities who come from the same village. For Karpathian, Dodecanese and National issues the local societies cooperate with the Karpathian Federation, the Pan-Karpathian Foundation and KEPA and, because their members are in direct and personal contact with each other, can more easily mobilize the Karpathian community to act effectively. The life of the local societies is like the life of any living organism: some, after a while, disappear like never existed. Others show – quickly – signs of “fatigue” and remain inactive, while some – even after decades of life – appear active and efficient, dedicated to the purposes for which they were created. Because for most villages there are more than one society, it was chosen to be grouped them by each village.
Aperi
Until 1892, the political authorities of Karpathos were based in Aperi and to this day it is considered the spiritual capital of the island. This, Aperi’s privileged position, is connected to the Aperitans society initiatives. From an early age, the Aperitans took the lead in all Karpathians society activities: “Saint Basil” in Aidin (1890), “Omonoia” in Sudan (1907), “Progress” in Ethiopia (1911 or 1916), “Chrysostomos” in America (1914) and “Three Hierarchs” in Aperi (1916). With these conditions it was only natural that the Aperitans, who were the most numerous among the Karpathians of America, would establish the first local Karpathian society in the America and emerges as one of the most active Greek American societies.
The School
The earthquake of 1923 that hit Karpathos, also destroyed Aperi’s school. The following year, the Municipality of Aperi undertook the construction of a school building, the current high school building, with contributions and taxes from people living in Aperi. Because the money ran out before the project was completed, the Municipality turned to Aperitans everywhere asking for their help. The letters that arrived from Karpathos to America, from the Municipality and many of their relatives, troubled and moved the Aperitans of America who felt their obligation to help the homeless students, children, siblings, grandchildren and their close relatives.
On November 15, 1929, on the initiative of Polychronis Vasilakis and Andreas Lentis, a fundraising committee was created by Polychronis Vasilakis, Andreas Lentis, Polychronis Papadakis, Emmanuel Papageorgiou, Emmanuel Georgiadis, Nicholas Karakatsanis and Lambros Stamatiadis, with the aim of raising money for the completion of the school building. The committee organized sub-committees, all over America, where were Aperitans, and despite the unemployment and economic crisis prevailing in America at the time, they collected from the contributions of about 100 mostly Aperitans $4,000, equivalent to 800 gold British pounds.
Despite the good result, the amount was not enough to finish the project, and the committee turned to KEPA asking for help, since in the last grades of the school of Aperi there were students from all the villages of Karpathos. KEPA did not respond because it considered that the project was not pan-Karpathian.
Due to the economic crisis, second fundraising could not be successful, and following the initiative of Andreas Diakonis and Lambros Stamatiadis, some Aperitans gathered at Elias Vassilakis’ house to decide what to do.
«Omonoia»
There, in October 1932, at Vassilakis’ house in Brooklyn, those gathered decided to establish the Educational Brotherhood of Aperitans of Karpathos “Omonoia” with headquarters in New York and main purpose the completion of the school building. Shortly after the relevant procedure, the first Board of Directors was elected: president Polychronis Papadakis, vice president Elias Papageorgiou, general secretary Emmanuel Georgiadis, special secretary Nicholas Karakatsanis, treasurer Elias Vassilakis, collector Andreas Lentis, members Kostis Fragos, Andreas Diakonis, Lambros Stamatiadis, Nicholas Nisyrios and Dimitrius Panagiotou.
Immediately the Board began enrolling members from New York, organized chapters in Wheeling, Connecticut, Oakmont, and Pittsburgh and appointed representatives, where were Aperitans, in San Francisco, Chicago, Detroit, Ohio, Canonsburg, New Castle, Oakland, and Logan, and within a year almost all the Aperitans of America became members. The monthly membership dues were set at one dollar, quite high due to the economic crisis (One dollar was the daily wage for those who could find work, and twelve dollars a year was equal to two and a half gold British pounds). With all Aperitans united, the required amount was collected, and the school building was completed.
Women Lodge
Through “Omonoia”, on the initiative of Marigo Stamatiadis and Marigo Papageorgiou, the Women’s Lodge “Kyra Panagia” was born. On June 26, 1942, following a relevant invitation, the Aperitans women met in Brooklyn and appointed an executive committee consisting of Marigo Stamatiadis, Marigo Papageorgiou and Irini Lentis. In addition to New York, they organized chapters in Wheeling with Eleni Sarri as organizer and in Chicago with Theodora Mikropandremenou, Kalliopi Liontakis, Efsevia Diavakis, Maria Dialanis and Stamatina Simiakopoulou.
“Kyra Panagia” helped and supplemented the work of “Omonoia” with events and with community projects in Aperi. In 1970, in New Jersey, “Kyra Panagia” was recognized as an independent society, but when “Omonoia” changed from a male to a men’s and women’s society, “Kyra Panagia” merged with “Omonoia”. In 1981 before “Kyra Panagia” joined “Omonoia”, donated $3,000 to Metropolitan Nektarios’ fundraising when he visited America.
Projects and more Projects
In addition to the High School building, which today houses the Lyceum, “Omonoia” helped Aperi and Karpathos in general with other projects related to education: a spacious Primary School building and a two-story building to house the High School and the Gymnasium. It also built the new cemetery of Aperi, offered significant sums for the construction and equipment of the ecclesiastical buildings of the Metropolitan church and Saint John and for the reconstruction and maintenance of monasteries. It constructed or offered significant sums for opening roads to Mertona, Katodio, Kyra Panagia, Ahata and Saint George in Vasses. It helped with the water supply, drainage, and irrigation of Aperi and its countryside. It built “Proteas” stadium with all the infrastructure and services. The list includes dozens of other public benefit and charity projects with which “Omonoia” endowed Aperi.
Equally important was the national work of “Omonoia” in America. Through the Dodecanese Youth and the National Dodecanese Council, participated in the struggle for the liberation and integration of the Dodecanese in Greece and on October 24, 1943, participated in the Pan-Dodecanese Congress in New York. It also morally supported all Karpathians – and their families – who served in the American armed forces and helped the common Allied cause by purchasing War Bonds and donating to the Greek War Relief Fund and the Red Cross. In 1972 “Omonoia” became a member of the Karpathian Federation and later donated $10,000 and became a member of the Pan-Karpathian Foundation, where its contribution to the “Karpathian House” reached $25,000.
Culture
“Omonoia” showed great interest in the Karpathian customs and the preservation of the Karpathian cultural heritage in America. From time to time organize feasts and the traditional festivals of Zoodochos Pigi, Saint Charalambous, the carnival “Piperi”, the “Giles” on the Sunday of Orthodoxy and “Katsuna”. It also celebrates Christmas and Vasilopita, with Santa Claus and presents for the children. In recent years, many Aperitans come from Greece to America to shop and attend “Omonoia’s” Christmas celebration.
With dance and song, it tries to bring the new generation closer to the tradition of Karpathos. Once a week, “Omonoia” teaches more than 50 children and young people the traditional Karpathian songs and dances. Many children who take part in the cultural events that take place in the summer in Aperi are born and raised in America!
For 20 years (1943-1962) “Omonoia” published its monthly “Bulletin of Omonia”, on the initiative of Nicholas Panagiotou. After his return to Karpathos, the project was continued by George Hatzidimitriou. Characteristic of the Bulletin was its patriotic pulse and love for Aperi. It circulated in America, Greece and other countries, among Aperitans and other Karpathians. It contained articles, society, social and general interest news from the communities, Karpathos and other countries. Alongside the Bulletin, “Omonoia” published dozens of albums with rich historical and social content. The Bulletin and the albums are an inexhaustible source of information for scholars of the Karpathian community in America.
Recognition
The Greek State recognized “Omonoia’s” national contribution in America and to its native village. King Paul, following the proposal of the National Foundation, awarded a diploma and a Royal Award to “Omonoia” and, after the Royal Notable recommendation, a diploma to the Women’s Lodge. Also, the Academy of Athens awarded “Omonoia”, on its 50th year anniversary, for its national contribution.
