Μέσα στις χιλιάδες Καρπάθιους που έζησαν στην Αμερική υπήρξαν πολλοί, που σαν επιχειρηματίες και επιστήμονες, συνέβαλαν στην πρόοδο και στην ανοδική πορεία της Καρπαθιακής παροικίας. Υπήρξαν και πολλοί άλλοι που με την εθνική, συλλογική, πολιτισμική, κοινωνική και φιλανθρωπική τους προσφορά, είχαν ακόμη μεγαλύτερη επίδραση στην Καρπαθιακή παροικία και άφησαν πάνω της ανεξίτηλη την σφραγίδα τους.
Μερικούς από τους πρωτοπόρους γνώρισα από κοντά και με πολλούς που τους ακολούθησαν συνεργάστηκα μαζί τους για πολλά χρόνια. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: ήταν άνθρωποι, που πάνω από το προσωπικό τους συμφέρον έβαζαν το γενικό καλό.
Οι προσωπογραφίες που ακολουθούν είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων ήθους, ικανοτήτων και προσφοράς. Κάποτε πρέπει να γραφεί ένα ολόκληρο βιβλίο για να τους συμπεριλάβει όλους.
Νίκος Ματθαίου (1904-1983)
Με τους τίτλους «Θρηνεί το Yorktown» και «Παρέδωσε την φιλανθρωπική σκυτάλη», ανήγγειλε ο αμερικανικός τύπος τον θάνατο του Νίκου Ματθαίου, ενός φιλάνθρωπου και εθνικού ευεργέτη της Αμερικής. Ο Ματθαίου δώρισε στην Αμερική το πεδίο της μάχης του Yorktown όπου κρίθηκε η αμερικανική ανεξαρτησία. Η έκταση διαμορφώθηκε σε εθνικό πάρκο, μέσα στο οποίο η πολιτεία της Virginia έκτισε ένα περίλαμπρο μουσείο. Το Victory Center αποτελεί ύμνο για τους αγώνες της αμερικανικής ανεξαρτησίας, ένα από τα πλέον αξιόλογα μουσεία της Αμερικής και έπαινο για ένα Ελληνοαμερικανό φιλάνθρωπο, γέννημα της Καρπάθου.
Το 1920, ο 16χρονος Νίκος Ματθαίου ξεκίνησε από την Κάρπαθο για την Αμερική, με μόνο εφόδιο την ευχή των γονέων του. Η μάνα του άναψε μια λαμπάδα στην εκκλησία της Υπαπαντής στην Αρκάσα και παρακάλεσε την Παναγία να φωτίζει και να οδηγεί τα βήματα του παιδιού της στο μακρινό του ταξίδι και στις δυσκολίες της ζωής που τον περίμεναν.
Άνοιξε η Αμερική την πόρτα του ιδρώτα και της βιοπάλης για να δεχθεί τον Νίκο Ματθαίου. Η σκληρή δουλειά δεν τον δείλιασε όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά μου έλεγε: «Ποτέ μου δεν φοβήθηκα τον αγώνα και την σκληρή δουλειά, γιατί εδώ στην Αμερική σ’ οδηγούν πάντα στην επιτυχία».
Στην αρχή δούλεψε στα ανθρακωρυχεία και στα εργοστάσια σιδήρου και μετά στα εστιατόρια. Με την εργατικότητα, την τιμιότητα, την επιμέλεια και εξυπνάδα του, απέσπασε την αγάπη και εκτίμηση των προϊσταμένων του και σύντομα έγινε αρχιμάγειρας στα πιο φημισμένα εστιατόρια και ξενοδοχεία της Αμερικής. Με τον καιρό άρχισε να πειραματίζεται με φαγητά δικής του έμπνευσης που τα καταχώρισε σ’ ένα χειρόγραφο βιβλίο μαγειρικής.
Η μεγάλη οικονομική κρίση τον βρήκε εισπράκτορα ενοικίων σε μια πολυκατοικία της Νέας Υόρκης. Μια μέρα ο ιδιοκτήτης του έδωσε εντολή να «πετάξει στο δρόμο» πάνω στα χιόνια τα έπιπλα μιας οικογένειας που δεν είχε να πληρώσει το ενοίκιο. Η φιλάνθρωπη καρδιά του πληγώθηκε και επαναστάτησε. Από το μισθό του πλήρωσε τα ενοίκια που χρωστούσε η οικογένεια και – παρά την κρίση στην αγορά εργασίας – άφησε την δουλειά του εισπράκτορα.
Το 1943, ο Νίκος Ματθαίου και η γυναίκα του, πηγαίνοντας στη Φλώριδα, σταμάτησαν στο Yorktown VA, όπου γοητευμένοι από το φυσικό περιβάλλον αποφάσισαν να εγκατασταθούν εκεί και ν’ ανοίξουν ένα μικρό εστιατόριο. Με τον καιρό, και χάρη στα εύγεστα φαγητά και την εξαιρετική περιποίηση που παρείχε, το εστιατόριο μεγάλωσε και έγινε το παγκοσμίου φήμης Nick’s Seafood Pavilion, χωρητικότητας 450 καθισμάτων. Απ’ αυτό πέρασαν πρόεδροι, γερουσιαστές, βουλευτές, κυβερνήτες, υπουργοί, στρατηγοί και άλλες διασημότητες από πολλές πολιτείες της Αμερικής και χώρες του κόσμου.
Με την πάροδο του χρόνου και την αλματώδη εξέλιξη του εστιατορίου, ο Ματθαίου άρχισε να αγοράζει μεγάλες εκτάσεις, μεταξύ των οποίων και το πεδίον της ιστορικής μάχης του Yorktown. Το κίνητρο των αγορών του δεν ήταν το κέρδος, αλλά η αγάπη του για το φυσικό περιβάλλον της πόλης που τον καλοδέχτηκε και του έδωσε τις ευκαιρίες να αναδειχθεί σε πλούσιο και ισχυρό επιχειρηματία.
Αργότερα, όσο πλησίαζε το 1976 και έπιασε την Αμερική ο πυρετός της Διακοσιετηρίδας, πολλές ξενοδοχειακές και άλλες τουριστικές επιχειρήσεις έστρεψαν την προσοχή τους στην περιουσία του Νίκου Ματθαίου. Αλλά ο Ματθαίου, που για κανένα λόγο δεν θα δεχόταν την εμπορευματοποίηση ενός ιστορικού χώρου, χάρισε το πεδίο της Μάχης στην πολιτεία της Virginia. Εκεί κτίστηκε μουσείο ιστορικής μνήμης, το Victory Center.
Κανένας δεν γνωρίζει όλες τις δωρεές του Νίκου Ματθαίου γιατί ανέρχονται σε εκατοντάδες και επειδή απέφευγε να μιλά γι αυτές. Οι σημαντικότερες έγιναν για μεγάλα εθνικά, κοινωνικά και πολιτισμικά έργα και οι πιο πολλές από αγάπη για το συνάνθρωπο του. Κάποτε, η πόλη του Yorktown βρέθηκε στη δυσάρεστη θέση να αδυνατεί να πληρώσει τον λογαριασμό ηλεκτροφωτισμού και η ηλεκτρική εταιρεία θα σταματούσε την παροχή ρεύματος, η ιστορική πόλη θα βυθιζόταν στο σκοτάδι.
Ανάστατος ο πολιτικός κόσμος. Τα μεγάλα τηλεοπτικά κανάλια ήλθαν στο Yorktown για να απαθανατίσουν την ιστορική πόλη βυθισμένη στο σκοτάδι και βρήκαν να πλέει μέσα στο φως. Ο Νίκος Ματθαίου είχε πληρώσει το κόστος της ηλεκτροδότησης της και μάλιστα για ένα ολόκληρο χρόνο.
Το πανεπιστήμιο Christopher του Newport VA, σε αναγνώριση των υπηρεσιών προς το Αμερικανικό έθνος και την κοινωνία, απένειμε στον Νίκο Ματθαίου τιμητικό διδακτορικό δίπλωμα. Μετά την απονομή του διπλώματος, αστειευόμενος, συνήθιζε να διορθώνει, όποιον τον αποκαλούσε Mister Mathew, λέγοντας: «Doctor Mathew please». Κάποτε μου εκμυστηρεύθηκε: «Όταν ήμουν μαθητής στην Κάρπαθο, ο δάσκαλος με άφησε στάσιμο στην Δευτέρα τάξη του Δημοτικού, τώρα στα γερατειά μου με κάμανε διδάκτορα».
Ο αείμνηστος Ματθαίου ήταν άνθρωπος απλός και αισθανόταν απέραντη αγάπη για τον συνάνθρωπο του. Είχε οικειότητα με προέδρους, βασιλείς, πρωθυπουργούς, στρατηγούς, υπουργούς, κυβερνήτες, πρεσβευτές και άλλους επίσημους που πέρασαν από το Nick’s Seafood Pavilion τους οποίους φιλοξενούσε δωρεάν.
Ήταν παράλληλα καταδεκτικός με τους συμπατριώτες και τους απλούς ανθρώπους, και δεν πέρασε Καρπάθιος ή φίλος του από το εστιατόριο και μην τον φιλοξενήσει. Στο εστιατόριο υπήρχε ένα μεγάλο τραπέζι για 12 άτομα, που συνήθιζε να τρώει με την παρέα του. Όποιος έκατσε σ’ αυτό το τραπέζι ποτέ του δεν πλήρωσε λογαριασμό.
Σ’ αυτό το τραπέζι, κάθε βράδυ μετά τις έντεκα, που έκλεινε το εστιατόριο, συγκεντρώνονταν για δείπνο πολλοί από το προσωπικό και κάποιοι περαστικοί Καρπάθιοι και φίλοι του. Αυτές τις ώρες του άρεσε να διηγείται ιστορίες από την παιδική του ηλικία και να αναφέρεται, ιδιαίτερα, στον πατέρα του, τον Μηνά Ματθαίου, που είχε – παλιά – καφενείο στο Φοινίκι, κι ήταν ένας απλός, ευχάριστος και καλοσυνάτος άνθρωπος, με την σοφία που διακρίνει εκείνους που «αποφοιτούν» από το Μεγάλο Σχολείο της Φύσης και της Ζωής.
Τα δείπνα αυτά κρατούσαν ως τις πρώτες πρωινές ώρες και συνοδεύονταν – πολλές φορές – από τους Καρπάθικους σκοπούς που έπαιζε με τη λύρα του ο Μηνάς Παπαμηνάς. Κι έβλεπες, τότε, πάνω στο χαμογελαστό πρόσωπο του Ματθαίου, να πλανιέται η σκιά της νοσταλγίας, καθώς η σκέψη του πήγαινε πίσω στο μικρό του χωριό και γινόταν – και πάλι – το παιδόπουλο των δεκάξι χρόνων, που πήρε το δρόμο της περιπέτειας με μοναδικό «εξοπλισμό» την ευχή των γονιών του και την πίστη του στη προστασία της Υπαπαντής.
Το 1983, όταν επρόκειτο να γίνει η καθέλκυση του καταδρομικού «Yorktown», μεταξύ των δεκάδων επιφανών Αμερικανών που προτάθηκαν ως ανάδοχοι του πλοίου, ο Υπουργός των Ναυτικών προτίμησε το ζεύγος Ματθαίου. Στρατιωτικό αεροπλάνο, που χρησιμοποιείτο για την μεταφορά επισήμων, μετέφερε το ζεύγος Ματθαίου στην Pascagoula MS για το βάπτισμα του καταδρομικού.
Όμως στην διαδρομή πέθανε ο Νίκος Ματθαίου από καρδιακή προσβολή. Παρά το μεγάλο της πένθος, η γυναίκα του βάφτισε το «Yorktown» στη μνήμη του συζύγου της. Το ίδιο αεροπλάνο επέστρεψε με την σωρό του Νίκου Ματθαίου στο Yorktown, όπου έγινε η κηδεία του, με τιμές που αποδίδει η Αμερικανική κυβέρνηση σε προσωπικότητες με εθνική προσφορά.
Μέσα στην Εθνική πινακοθήκη της Αμερικής στο Washington DC υπάρχει ένας πίνακας που απεικονίζει τον Αμερικανό πρόεδρο George Washington και τον Γάλλο στρατηγό Marquis de Lafayette να ανταλλάσσουν χειραψία πάνω σ’ ένα λόφο του Yorktown. Πάνω σ’ αυτό το λόφο, δίπλα στο Victory Center βρίσκεται ο τάφος του Νίκου Ματθαίου και της γυναίκας του, του πάμφτωχου παιδιού από την Αρκάσα που έγινε ένας από τους μεγάλους εθνικούς ευεργέτες της Αμερικής.
Τα μεγαλύτερα τηλεοπτικά κανάλια και περισσότερες από 50 εφημερίδες δημοσίευσαν εγκωμιαστικά σχόλια για την προσωπικότητα του Ματθαίου τονίζοντας το φιλανθρωπικό του έργο. Η μεγάλη του προσφορά, προς την θετή του πατρίδα, εκτιμήθηκε από την Αμερική και το όνομα του μνημονεύεται στα επίσημα πρακτικά του Αμερικανικού Κογκρέσου. Στις 27 Απριλίου 1983, σε επίσημη συνεδρίαση, το Αμερικανικό Κογκρέσο απότισε φόρο τιμής στη μνήμη του Νίκου Ματθαίου, με ομιλητή τον ομοσπονδιακό βουλευτή William Whitehurst.
Ο Νίκος Ματθαίου δεν ξέχασε και την μικρή του πατρίδα: με δικά του έξοδα κτίστηκε και εξοπλίστηκε ο δεύτερος όροφος του Υγειονομικού Κέντρου Καρπάθου και υπήρξε ο μεγαλύτερος δωρητής στον έρανο που διεξήγαγε στην Αμερική ο Μητροπολίτης Απόστολος για τα Ευαγή Ιδρύματα Καρπάθου που έγιναν στον Άη Γιώργη στις Βάσσες. Προς τιμή του, ο Δήμος Καρπάθου έδωσε το όνομα του στον δρόμο που περνά μπροστά από το Υγειονομικό Κέντρο.
Karpathian Personalities in America
By Manolis Cassotis
Among the thousands of Karpathians who lived in America, there were many who, as businessmen and scientists, contributed to the progress and upward trajectory of the Karpathian community. There were many others who, with their national, cultural, social and philanthropic contribution, had an even greater impact on the Karpathian community and left an indelible mark on it.
I got to know some of the pioneers firsthand and with many who followed I worked with them for many years. All these people had one thing in common: they were people who put the common good above their personal interest.
The personalities that follow are a representative sample of many people of character, ability and contribution. At some point a whole book should be written to include them all.
Nick Matthew (1904-1983)
Under the headlines “Yorktown Mourns” and “He Passed the Philanthropic Baton”, the American press announced the death of Nick Matthew, a philanthropist and national benefactor of America. Matthew donated to America the battlefield of Yorktown, where American independence was decided. The area was turned into a national park, in which the state of Virginia built a magnificent museum. The Victory Center is a hymn to the struggle for American independence, one of America’s most remarkable museums and a tribute to a Greek American philanthropist, born in Karpathos.
In 1920, 16-year-old Nick Matthew set off from Karpathos for America, with only the wishes of his parents. His mother lit a candle in the church of Ypapanti in Arkasa and begged the Virgin Mary to illuminate and guide her child’s steps on his long journey and the difficulties of life that awaited him.
America opened the door of sweat and bio wrestling to receive Nick Matthew. Hard work didn’t scare him, as he used to tell me: “I was never afraid of struggle and hard work, because here in America, they always lead you to success.”
At first, he worked in coal mines and iron factories, then in restaurants. With his hard work, honesty, diligence and intelligence, he won the love and appreciation of his superiors and soon became head chef in the most famous restaurants in America. Over time, he began experimenting with foods of his own inspiration, which he recorded in a handwritten cookbook.
The great depression found him as a rent collector in a New York apartment building. One day the landlord instructed him to “throw into the street” on the snow, the furniture of a family who could not pay the rent. His philanthropic heart was wounded and rebelled. From his salary he paid the rent owed by the family and – despite the crisis in the labor market – he left his job as a debt collector.
In 1943, Nick Matthew and his wife, on their way to Florida, stopped in Yorktown VA, where, fascinated by the natural environment, they decided to settle there and open a small restaurant. Over time, and thanks to the delicious food and excellent service provided, the restaurant grew to become the world-famous Nick’s Seafood Pavilion with a capacity of 450 seats. Presidents, senators, congressmen, governors, ministers, generals and other celebrities from many states of America and countries of the world passed through it.
Over time and the restaurant’s leaps and bounds, Matthew began to purchase large tracts of land, including the historic Yorktown battlefield. The motivation of his purchases was not profit, but his love for the natural environment of the town that welcomed him and gave him the opportunities to emerge as a rich and powerful businessman.
Later, as 1976 approached and the Bicentenary fever gripped America, many hotel and other tourist businesses turned their attention to the property of Nick Matthew. But Matthew, who for no reason would accept the commercialization of a historical site, donated the battlefield to the state of Virginia. A museum of historical memory, the Victory Center, was built there.
No one knows all Nick Matthew’s donations because they amount to hundreds and because he avoided talking about them. The most important ones were made for great national, social and cultural projects and the most out of love for fellow man. Once upon a time, the town of Yorktown found itself in the unfortunate position of being unable to pay its electric bill and the electric company would cut off the electric power and the historic town would be plunged into darkness. The political world was in turmoil. The major television channels came to Yorktown to capture the historic town plunged in darkness and found it sailing through the light. Nick Matthew had paid the cost of its electricity for a whole year.
Christopher University of Newport VA, in recognition of services to the American nation and society, awarded Nick Matthew a honorary doctorate. After the awarding of the diploma, joking, he used to correct anyone who called him Mister Matthew by saying, “Doctor Matthew please”. He once confided to me: “When I was a student in Karpathos, the teacher left me behind in the second grade of primary school, now in my old age they made me a Doctor.”
The late Matthew was a simple man and felt immense love for his fellow man. He was intimate with presidents, kings, prime ministers, generals, ministers, governors, ambassadors and other dignitaries who passed through Nick’s Seafood Pavilion, which he hosted for free. He was at the same time amenable to his compatriots and ordinary people, and no Karpathian or his friend passed by the restaurant and did not host him. In the restaurant there was a large table for 12 people, where he used to eat with his company. Whoever sat at that table never paid his bill.
At this table, every evening after eleven when the restaurant closed, many of the staff, some passing Karpathians and their friends would gather for dinner. During these hours he liked to tell stories from his childhood and refer particularly to his father, Minas Matthew, who used to have a coffee shop in Finiki, and was a simple, pleasant and good-natured man, with the wisdom that distinguishes those who “graduate” from the Great School of Nature and Life.
These dinners lasted until the early hours of the morning and were accompanied – many times – by the Karpathian tunes played by Minas Papaminas on his lyre. And you could see, then, on the smiling face of Mathew, the shadow of nostalgia lingered, as his thoughts went back to his small village, and he became – again – the sixteen-year-old kid who took the path of adventure with a unique “equipment” the wish of his parents and his faith in the protection of Ypapanti.
In 1983, when the cruiser “Yorktown” was to be launched, among the dozens of prominent Americans proposed as sponsors of the ship, the Minister of Marine choose the Matthews. A military plane, used to transport officials, took them to Pascagoula MS for the christening of the cruiser. But on the way, Nick Matthew died of a heart attack. Despite her great grief, his wife named “Yorktown” in her husband’s memory.
The same plane returned with the body of Nick Matthew to Yorktown, where his funeral took place, with honors given by the American government to personalities of national contribution.
Inside the US National Gallery in Washington DC is a painting depicting US President George Washington and French General Marquis de Lafayette shaking hands on a hill in Yorktown. On this hill, next to the Victory Center, is the grave of Nick Matthew and his wife, the poor kid from Arkasa who became one of America’s great national benefactors.
The most important TV channels and more than 50 newspapers published laudatory comments about Matthew’s personality emphasizing his charity work. His great contribution to his adopted country was appreciated by America and his name is mentioned in the official minutes of the American Congress. On April 27, 1983, in an official session, the American Congress paid tribute to the memory of Nick Matthew, with the speaker being congressman William Whitehurst.
Nick Matthew did not forget his small homeland either: with his own expenses, the second floor of Karpathos Health Center was built and equipped, and he also was the largest donor of the fundraising held in America by Metropolitan Apostolos for the benevolent projects established in Saint George in Vasses. In his honor, the Municipality of Karpathos gave Matthew’s name to the street that passes in front of the Health Center.
