Πολλές φορές περνούν χρόνια ακόμη και αιώνες και οι αντιπαλότητες συνεχίζονται στη μνήμη των λαών. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που μετά από μερικά χρόνια ξεχνιούνται και αρχίζουμε να βλέπουμε τους άλλοτε εχθρούς μας σαν συνανθρώπους μας. Υπ’ αυτή την άποψη θα αναφερθούμε σε τρεις Ιταλούς δημοσίους υπαλλήλους που υπηρέτησαν στην Κάρπαθο στο διάστημα της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα.
Camilo Cottoni
Ο Camilo Cottoni ήταν από τους πρώτους Ιταλούς που ήλθαν στην Κάρπαθο, ο οποίος οργάνωσε και διηύθυνε το ταχυδρομείο Καρπάθου. Δεν είχαν κτιστεί τα Διοικητήρια και το κτήριο που στέγασε το Ιταλικό ταχυδρομείο. Στην αρχή το ταχυδρομείο στεγάστηκε στο σπίτι της Ειρήνη Γεργατσούλη και αργότερα δίπλα στην Βαγγελίστρα εκεί που βρισκόταν το καφενείο του Αλκιβιάδη Μανωλακάκη.
Ο Cottoni είχε καλές σχέσεις με τους Καρπάθιους και αργότερα παντρεύτηκε την Ευγενία Ματσάκη με την οποία απέκτησε δυο παιδιά την Agelina και τον Mario. Τους θυμάμαι όταν αργότερα ξαναγύρισαν στην Κάρπαθο, και για ένα διάστημα έμεναν στης Χαζηνούλας του Κοντού το σπίτι, κοντά στα Διοικητήρια.
Τα παιδιά της γειτονιάς έκαναν παρέα και έπαιζαν με την Agelina και τον Mario. Εκείνο που μας έκαμνε εντύπωση ήταν όταν βλέπαμε την Agelina να κάνει τον σταυρό της Καθολικά (με ανοικτή τη παλάμη).
Remigio Bono
Το 1929, την θέση του Camilo Cottoni ανέλαβε ο Remigio Bono, ο οποίος υπήρξε υπόδειγμα υπαλλήλου αφοσιωμένου στην υπηρεσία του και στην εξυπηρέτηση του πολίτη, και κρατούσε απόσταση από την πολιτική. Πήρε στην υπηρεσία του αρκετούς Καρπάθιους νέους και τους εκπαίδευσε. Ο Μιχάλης Γιαννάκης έγινε τηλεγραφητής και ο Λογοθέτης Διακίδης εξελίχθηκε διευθυντής του ταχυδρομείου Καρπάθου, κατά το διάστημα της Αγγλοκρατίας και μετά την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου.
O Bono με την οικογένεια του έμεναν στο σπίτι της Καλλιόπης Γ. Σκευοφύλακα και σ’αυτό το σπίτι γεννήθηκε ο γιος τους Nicomede το 1935. Τον ίδιο χρόνο ο Bono στεφάνωσε τον Μανώλη Λυριστή με την Καλλιόπη Πραξούλη στις Πυλές.
Πέρασαν τα χρόνια και το 1975, η γυναίκα του Bono, Guglielma, με τις κόρες της Liliana και Luciana επισκέφθηκαν την Κάρπαθο. Ζούσαν ακόμη αρκετοί Καρπάθιοι που θυμούνταν το πέρασμα τους από το νησί και τους υποδέχθηκαν φιλικά και φιλόξενα.
Ο Nicomede που πάντα τον διακατείχε η νοσταλγία του γυρισμού στον τόπο που γεννήθηκε πραγματοποίησε το όνειρο του το καλοκαίρι του 2004. Εκεί, μετά από 69 χρόνια, βρήκε ακόμη ανθρώπους που θυμούνταν τους γονείς του και τη γέννηση του. Πήγε και είδε το ταχυδρομείο όπου δούλευε ο πατέρας του.
Στις 29 Αυγούστου στο εστιατόριο “Εσπερίδες” με μια φιλική παρέα γιόρτασε την 69η επέτειο των γενεθλίων του. Πήγε στις Πυλές όπου τον φιλοξένησαν η κόρη των κουμπάρων του πατέρα του, η Μαριγούλα μαζί με τον άνδρα της τον καπετάν Φουντή από την Κάσο. Λίγες μέρες αργότερα η συγκίνηση του κορυφώθηκε όταν ο Μηνάς και η Πόπη Σκευοφύλακα τον κάλεσαν στο σπίτι τους, στο σπίτι που γεννήθηκε, και έτσι βρέθηκε ανάμεσα σε εκλεκτή και εγκάρδια συντροφιά φίλων και συγγενών του ζεύγους Σκευοφύλακα.
Ψάχνοντας για τις ρίζες του τα βήματα του τον οδήγησαν στο Δημαρχείο. Το προσωπικό τον αντιμετώπισε με αγάπη και συμπάθεια και προσπάθησαν με κάθε τρόπο να τον εξυπηρετήσουν. Έψαξαν πάνω από 1.000 δημοτικές κάρτες της εποχής εκείνης αλλά δεν βρέθηκε η δική του. Τελικά η κάρτα του βρέθηκε στην Κάλυμνο, όπου το 1937 μετατέθηκε ο πατέρας του.
Όμως δεν πρόφτασε να πραγματοποιήσει την τελευταία του επιθυμία, να πάρει την ελληνική υπηκοότητα, να εγκατασταθεί στην Κάρπαθο και να πεθάνει εκεί. Το επόμενο καλοκαίρι ενώ βρισκόταν στην Κάρπαθο αρρώστησε και με την φροντίδα των φίλων που απέκτησε στην Κάρπαθο μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της Ρόδου. Στην Ρόδο έφτασε ο γιος του και μόλις βελτιώθηκε η υγεία του τον πήρε στην Ιταλία, όπου πέθανε και τάφηκε.
Giovanni Demartis
Στο Τελωνείο στα Πηγάδια υπηρετούσε ο αξιωματικός της Finanza Giovanni Demartis, ο οποίος έμενε με την οικογένεια στο σπίτι της Μαρούκλας του Ρουμπάκη. Μια νύχτα, Φεβρουάριο 1942, περασμένα μεσάνυχτα, ο επτάχρονος γιος του Demartis πήγε στο σπίτι του Γιάννη Ιωαννίδη, που έμενε στον ίδιο δρόμο, κτύπησε την πόρτα φωνάζοντας: “Giovanni, Giovanni!” και μόλις άνοιξε η πόρτα λέει ο μικρός: “padre morto” (πατέρας νεκρός). Ξεσηκώθηκε η γειτονιά και ειδοποίησαν τους Ιταλούς. Μέχρι να ξημερώσει το νέο διαδόθηκε στα Πηγάδια και κόσμος πολύς, ακόμα και οι πιτσιρίκοι από την πέρα γειτονιά μαζευτήκαμε έξω από το σπίτι του Demartis.
Όπως έλεγαν, ο Demartis είχε πιει μια ταμεζάνα κρασί που δεν το άντεξε. Αργότερα διαδόθηκε ότι ζήλευε την γυναίκα του και αυτοκτόνησε. Οι Ιταλοί αξιωματικοί και στρατιώτες, που ήρθαν στο σπίτι του, έβαλαν το φέρετρο πάνω σ’ ένα φορτηγό σκεπασμένο με μια ιταλική σημαία, στολισμένο με λουλούδια και καμμιά δεκαριά στεφάνια. Μια τιμητική φρουρά με πένθιμη μουσική συνόδευσε τον νεκρό μέχρι την τελευταία του κατοικία, στο Ιταλικό νεκροταφείο στο Πλατύολο.
Το καλοκαίρι του 2006 ήρθε στην Κάρπαθο η εγγονή του Demartis, Elma Giovanini, για να συγκεντρώσει πληροφορίες για τον θάνατο του παππού της. Όπως μας είπε, υποψιαζόταν ότι υπήρχε κάποιο οικογενειακό μυστικό, γιατί ο θείος της απέφευγε κάθε συζήτηση σ’ αυτό το θέμα. Τις δώσαμε, διακριτικά και με ειλικρίνεια, όποιες πληροφορίες είχαμε. Παρ’ όλο που οι μνήμες μας σχετικά με τον παππού της την συγκίνησαν και την πόνεσαν, έφυγε ικανοποιημένη. Για να απαλύνει τον πόνο της, επισκέφθηκε το Ιταλικό νεκροταφείο και πήρε μαζί της λίγο χώμα στην Ιταλία.
Italian civil servants in Karpathos, during the Italian occupation
By Manolis Cassotis
Many times, years and even centuries pass, and rivalries remain in the memory of nations. However, there are also cases where after a few years they are forgotten, and we begin to see our former enemies as our fellow human beings. From this perspective, we will refer to three Italian civil servants who served in Karpathos during the Italian occupation of the Dodecanese.
Camilo Cottoni
Camilo Cottoni was one of the first Italians to come to Karpathos, who organized and managed Karpathos post office. The Administration Building and the building that housed the Italian post office had not been built, at first the post office was housed in the house of Irene Gergatsouli and later next to Vagelistra where the cafe of Alkiviadis Manolakakis was located.
Cottoni had good relations with the Karpathians and later married Eugenia Matsaki with whom they had two children, Agelina and Mario. I remember, when later returned to Karpathos and for a while lived in Hazinoulas Kontos house, near the Administration Building.
The neighborhood children would hang out and play with Agelina and Mario. What impressed us, was when we saw Agelina making the Catholic sign of the cross (with her palm open).
Remigio Bono
In 1929, Camilo Cottoni’s position was taken over by Remigio Bono, he was a model of an employee dedicated to his duties and serving the citizen and keeping distance from politics. He took in several young Karpathians and trained them. Michael Giannakis became a telegrapher, and Logothetis Diakidis became the postmaster of Karpathos, during the British rule and after the Incorporation of the Dodecanese.
Bono and his family lived in Kalliopi G. Skevophylakas house, where his son Nicomede was born in 1935. The same year, he was the best man at the wedding of Manolis Lyristis and Kalliopi Praxouli in Pyles.
Years passed and in 1975, Bono’s wife, Guglielma, and their daughters Liliana and Luciana visited Karpathos. There were still many Karpathians who remembered their time on the island and welcomed them with friendliness and hospitality.
Nicomede, who had always been haunted by the nostalgia of returning to the place where he was born, realized his dream in the summer of 2004. There, after 69 years, he still found people who remembered his parents and his birth. He went and saw the post office where his father worked.
On August 29th, at “Esperides” restaurant, he celebrated his 69th birthday with a group of friends. He went to Pyles where he was hosted by Marigoula, along with her husband, Captain Fountis of Kasos, Nicomede’s father was the best man in her parents’ wedding. A few days later, his emotions reached their peak when Minas and Popi Skevophylakas invited him to their home, the house where he was born, and thus he found himself among a select and cordial company of friends and relatives of Skevophylakas couple.
Searching for his roots, his steps led him to the City Hall. The staff treated him with love and sympathy and tried in every way to serve him. They searched for over 1,000 municipal cards from that era, but his was not found. Eventually, his card was found in Kalymnos, where his father was transferred in 1937.
However, he did not live to fulfill his last wish, namely, to obtain Greek citizenship, settle in Karpathos and die there. The following summer, while he was in Karpathos, he fell ill and, with the care of the friends he had made in Karpathos, was transferred to the hospital in Rhodes. His son arrived in Rhodes and, as soon as his health improved, took him to Italy, where he died and was buried.
Giovanni Demarti
At the Customs House in Pigadia, Finanza officer Giovanni Demarti served, who lived with his family in Maroukla Roumpakis house. One night, in February 1942, after midnight, Demarti’s seven-year-old son went to the house of John Ioannidis, who lived on the same street, knocked on the door shouting: “Giovanni, Giovanni!” and as soon as the door opened, the little boy said: “padre morto” (father dead). The neighborhood rose up and the Italians were notified. By dawn, the news had spread to Pigadia and many people, even the kids from the other neighborhood, gathered outside Demarti’s house.
As people said, Demarti had drunk a gallon of wine that he could not stand. Later it was spread that he was jealous of his wife and committed suicide. The Italian officers and soldiers who came to his house, placed the coffin on a truck covered with an Italian flag, decorated with flowers and a dozen wreaths. An honor guard with mournful music accompanied the deceased to his last resting place, in the Italian cemetery in Platiolo.
In the summer of 2006, Demarti’s granddaughter, Elma Giovanini, came to Karpathos to gather information about her grandfather’s death. As she told us, she suspected there was some family secret, because her uncle avoided any discussion of this matter. We gave her, discreetly and honestly, whatever information we had. Although our memories of her grandfather moved and hurt her, she left satisfied. To ease her pain, she visited the Italian cemetery and took some soil with her to Italy.
