Η Σωτηρία των Ελληνοεβραίων του Βόλου και ο ρόλος του Σέφελ

Γράφει ο Δημήτρης Μπενέκος, τ. Αναπλ. Καθηγητής Παν/μίου Θεσσαλίας

Στόχος του παρόντος σύντομου άρθρου είναι να γίνουν γνωστές στους αναγνώστες ιστορικές πτυχές του πρόσφατου παρελθόντος του Βόλου και των ανθρώπων που έδρασαν σωτήρια υπέρ των κατοίκων του.

Ως παρελθόν αναφερόμαστε στην περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και ειδικά στα έτη 1943-1944 και το άτομο που βρίσκεται στο επίκεντρο είναι ο Γερμανός πρόξενος στον Βόλο Έλμουτ Σέφελ, του οποίου η ευεργετική παρουσία υπήρξε σωτήρια για τους κατοίκους του Βόλου και ευρύτερα της Θεσσαλίας.

Λόγω της επικαιρότητας και των εκδηλώσεων μνήμης του Ολοκαυτώματος θα αναφερθούμε μόνο στα γεγονότα που σημάδεψαν την Εβραϊκή κοινότητα του Βόλου και τους περίπου 900 Ελληνοεβραίους συμπολίτες μας.

Επειδή τα γεγονότα που θα αναφερθούν έλαβαν χώρα εδώ και 80 χρόνια, προφανώς πολλοί δεν τα γνωρίζουν πια, γεγονός που κάνει πιο επιτακτική την αναφορά τους σε εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης.

Πρώτα δυο λόγια για τον Γερμανό πρόξενο Έλμουτ Σέφελ.

• Ήρθε νεαρός στον Βόλο το 1905 και έκτοτε δεν έφυγε.

• Ασχολήθηκε με το εμπόριο και ιδιαίτερα με την εισαγωγή γεωργικών μηχανημάτων

• Ανέλαβε τη διεύθυνση του Γερμανικού προξενείου από το 1914 και με ενδιάμεσες διακοπές μέχρι τον θάνατό του το 1964.

• Υπήρξε ένθερμος Φιλέλληνας.

Τώρα ας γυρίσουμε τον τροχό της ιστορίας στο έτος 1943. Η Ελλάδα βρίσκεται υπό την κατοχή των γερμανικών ναζιστικών δυνάμεων. Είναι μια εποχή τρόμου, πείνας, θανάτου και ολέθρου.

Στη Θεσσαλονίκη μαθαίνουμε άρχισε ο εκτοπισμός Ελληνοεβραίων προς τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι απανταχού στην Ελλάδα Εβραίοι βρίσκονται υπό διωγμό.

Ας στρέψουμε τώρα την προσοχή μας στον Βόλο.

• Τον Σεπτέμβριο του 1943 ο Γερμανός φρούραρχος του Βόλου ζητά από τον αρχιραβίνο Μυωσή Πεσάχ κατάλογο με ονόματα και διευθύνσεις Εβραίων της πόλης με ημερομηνία λήξεως.

• Ο Πεσάχ ζητά τη βοήθεια του Μητροπολίτη Ιωακείμ Αλεξόπουλου για πληροφορίες

• Αυτός απευθύνεται με απεσταλμένο στον Γερμανό πρόξενο Έλμουτ Σέφελ.

• Ο Σέφελ γνωρίζει εκ των έσω τις προθέσεις των ΕςΕς και της Γκεστάπο (ως πρόξενος είχε σχέσεις με όλους τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς) και χωρίς περιστροφές λέει: «Οι Εβραίοι συμπολίτες να εγκαταλείψουν την πόλη προ της δοθείσης προθεσμίας».

• Ακολουθεί άκρως μυστική εκκένωση της πόλης με τη βοήθεια των ανταρτών και καταφύγιο σε ελληνικές οικογένειες στα χωριά του Πηλίου.

• Οι Εβραίοι ήταν εφοδιασμένοι από την αστυνομία με ταυτότητες με ελληνικά ονοματεπώνυμα.

• Ο διωγμός φαινομενικά αδράνησε και έτσι, αργότερα, περί τους 150 Εβραίους παραπλανήθηκαν και επέστρεψαν στην πόλη.

• Τον Μάρτιο του 1944 συνελήφθησαν από τα Ες Ες και με τον ένα ή άλλο τρόπο δολοφονήθηκαν εντός και εκτός Ελλάδας.

Η σωτήρια επέμβαση του Σέφελ και άκρως επικίνδυνη για τη ζωή του είχε ως αποτέλεσμα η πλειονότητα των Ελληνοεβραίων του Βόλου να αποφύγει τα στρατόπεδα του θανάτου και να παραμείνει στη ζωή.

Πάντως με ψυχρή στατιστική μέτρηση, οι Εβραίοι του Βόλου είχαν την δεύτερη μικρότερη απώλεια σε ανθρώπους μετά τη Ζάκυνθο και τούτο χάρη στον Σέφελ.

Χρόνια αργότερα η μικρή Ισραηλιτική Κοινότητα του Βόλου, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη σωτηρία τους προσέφεραν μετά θάνατον τιμητική πλακέτα και δίπλωμα τιμής στον Σέφελ, που παρέλαβε ο θετός γιος του.

Επίσης το 1999 ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ραφαήλ Φρεζής και το 2011 ο Μαρσέλ Σολομών επεχείρησαν να αποδοθεί στον Σέφελ ο τίτλος τιμής «Δίκαιος μεταξύ των Εθνών», αλλά το Υad Vashem στο Ισραήλ το απέρριψε, επειδή θεώρησε πως ο Σέφελ δεν διακινδύνευσε στην προσπάθειά του να σώσει τους Εβραίους.

Κάθε εκδήλωση, κάθε προσπάθεια επαναφοράς στη μνήμη γεγονότων που αμαυρώνουν τον ανθρώπινο χαρακτήρα και τα οποία άφησαν να αναδυθούν από τις πιο σκοτεινές και άμορφες πτυχές της ψυχής άγρια και αχαλίνωτα ένστικτα, όπως αυτά με τις θηριωδίες του Ναζιστικού καθεστώτος δεν πρέπει να αφεθούν να περιπέσουν στην ιστορική λήθη, διότι με την αποσιώπηση ακολουθεί διαστρέβλωση των γεγονότων και τελικά άρνησή τους. Τα φρικτά εγκλήματα του Ολοκαυτώματος δεν ξεχνιούνται. Έχουμε υποχρέωση να τα υπενθυμίζουμε.

Πηγή: https://magnesianews.gr/http://arthra/i-sotiria-ton-ellinoevraion-toy-voloy-kai-o-rolos-toy-sefel.html