Σχεδόν μισό αιώνα νωρίτερα εμφανίστηκαν στις Ελληνικές ομάδες οι πρώτοι ομογενείς μπασκετμπολίστες με προέλευση σχεδόν αποκλειστικά τις ΗΠΑ.
Του Δημήτρη Καρύδα
ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. https://www.novasports.gr/ Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 και ολόκληρη την επόμενη δεκαετία οι Ελληνικές ομάδες μπάσκετ είχαν μόνο ένα αληθινό τρόπο να ενισχυθούν: Να βρουν μπασκετμπολίστες με Ελληνικές ρίζες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι μεταγραφές εντός συνόρων ήταν απαγορευμένες αφού το σπορ είχε δίπλα του την ταμπέλα ‘’ερασιτεχνικό’’ και για να αλλάξει σύλλογο μέχρι το 1981 κάποιος μπασκετμπολίστας ήταν απαραίτητη η συναίνεση της ομάδας του. Μια συναίνεση που παρά την ερασιτεχνική μορφή του σπορ κόστιζε αρκετά ακριβά και δινόταν ακόμη πιο σπάνια.
Κάπως έτσι, οι ομάδες δειλά δειλά έστρεψαν το βλέμμα τους στην πλούσια ομογενειακή κοινότητα των ΗΠΑ. Ο οργανισμός των Ελληνοαμερικανών, οι ΑΧΕΠΑΝΣ, έρχονταν σχεδόν κάθε καλοκαίρι για φιλικά παιχνίδια στη χώρα μας και σπάνια έφευγαν με όσα μέλη είχαν έρθει. Πολλοί έμεναν εδώ για να παίξουν μπάσκετ στη χώρα των προγόνων τους. Φυσικά, δεν ήταν πάντα αγνές οι προθέσεις των συλλόγων. Χωρίς την αναγκαία πληροφόρηση αρκούσαν μερικά δολάρια για να εξασφαλιστούν τα αναγκαία πιστοποιητικά ελληνικότητας σε αρκετούς που δεν είχαν ούτε μακρινή συγγενική σχέση με την Ελλάδα αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Ο πρώτος ομογενής, πάντως, που εμφανίστηκε σε Ελληνική ομάδα δεν είχε τόσο μακρινή προέλευση. Πρόκειται για τον Νίκο Νάκιο, Έλληνα εξ Αιγύπτου, που έφερε ο Παναθηναϊκός το 1961 για να τον ενισχύσει στους τελικούς του Πανελλήνιου πρωταθλήματος. Την Ελληνικότητα του Αιγυπτιώτη Νάκιου δεν αμφισβήτησε κανείς αλλά αμφισβητήθηκε έντονα η εγκυρότητα της μεταγραφής. Στη διάρκεια των τελικών του 1961 ο Ηρακλής που είδε τις ισορροπίες να αλλάζουν με την έλευση του Νάκιου κατέθεσε ένσταση υποστηρίζοντας ότι ο παίκτης είχε ήδη αγωνιστεί την ίδια σεζόν στην Αιγυπτιακή ομάδα Αλ Ζαμάλεκ, άρα η μεταγραφή του ήταν παράνομη. Ο ΣΕΓΑΣ απέρριψε την ένσταση, ο Ηρακλής που είχε εξαιρετική ομάδα αρνήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας να κατέβει στους αγώνες μπαράζ και ο Παναθηναϊκός κατέκτησε τον τίτλο.
Τυπικά ο πρώτος ομογενής εμφανίστηκε πέντε περίπου χρόνια αργότερα. Η ΑΕΚ ενισχύθηκε την περίοδο 1966-67 από τον Μπομπ Μπερνέκο, που δεν ήταν άλλος από τον Bob Barnek ένα εξαιρετικό γκαρντ με μπόι 1μ.90 που είχε μόλις αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο Σεν Μποναβέντουρ. Οποιος ρίξει μια ματιά στο ντραφτ του 1965 θα δει το όνομα του Μπάρνεκ-Μπερνέκου στο νούμερο 68 επιλογή των Σίξερς!
Την ίδια ακριβώς σεζόν στο τοπικό πρωτάθλημα Αθήνας-Πειραιά όπου αγωνιζόταν ο Ολυμπιακός ο Φαίδωνας Ματαθίου, προπονητής των ερυθρόλευκων που είχε πάντα καλές σχέσεις με την Αμερική, εμφάνισε τον Στηβ Πλερόπουλο. Ο Πλερόπουλος που έπαιξε ένα χρόνο μπάσκετ στην Ελλάδα βοήθησε τους ερυθρόλευκους να επιστρέψουν στη μεγάλη εθνική κατηγορία.
To 1968 λίγο καιρό μετά την κατάκτηση του τίτλου της Κυπελλούχου Ευρώπης η ΑΕΚ φέρνει στην Ελλάδα τον Γιάννη(Τζον) Γάλαρη. Ο Γάλαρης είχε τελειώσει το πανεπιστήμιο Σάλεμ Στέιτ και είχε επιλεγεί All-American, μέσα στους καλύτερους παίκτες δηλαδή της σεζόν σε όλο την Τρίτη κατηγορία του κολεγιακού πρωταθλήματος! Στην κολεγιακή του καριέρα είχε πετύχει σχεδόν 2500 πόντους και στην ΑΕΚ έπαιξε για μια σεζόν πριν επιστρέψει στις ΗΠΑ. Για παραπάνω από 40 χρόνια ήταν ο αθλητικός διευθυντής του πανεπιστημίου από το οποίο αποφοίτησε, θέση που κράτησε μέχρι τον θάνατο του το 2013 σε ηλικία 70 ετών. Στη δεκαετία του ’70 εμφανίστηκε στη χώρα μας και ο γιος του που έπαιξε για λίγο και χωρίς μεγάλη επιτυχία στο Παγκράτι, την εποχή που η ομάδα είχε μόλις επιστρέψει στην Α1.
Το 1969 η ΑΕΚ φέρνει στην Ελλάδα ένα ομογενή που ήρθε για να μείνει! Τον Θανάση Χριστοφόρου ή Αρτ Κρίστοφερ όπως λεγόταν εκείνη την εποχή. Ο Χριστοφόρου ήρθε στην Ελλάδα για να παίξει φιλικά ματς με μια ομάδα Αμερικάνων επιλέκτων και η ΑΕΚ τον άρπαξε την τελευταία στιγμή μέσα από τα χέρια του Παναθηναϊκού. Ο Χριστοφόρου με μπόι 1μ.90 αποτέλεσε μια μίνι επανάσταση για το μπάσκετ της εποχής αφού ήταν πολύ ψηλός για τη θέση του πλέι μέικερ.
Αργότερα, έπαιξε και στο Περιστέρι, όπου μάλιστα ήταν και προπονητής ταυτόχρονα στην πρώτη ομάδα του συλλόγου που ανέβηκε στην Α’ Εθνική. Διατέλεσε για αρκετά χρόνια προπονητής πολλών ομάδων και μάλιστα ήταν ο ‘’προφήτης’’ των μπασκετικών εξελίξεων. Σε μια εποχή που η επίθεση ήταν το Α και το Ω στο μπάσκετ και πολύ πριν εμφανιστεί στο προσκήνιο η Λιμόζ του Μάλκοβιτς παρουσίασε σκληρές αμυντικές ομάδες.
Ομάδες με μετριότατο επιθετικό ταλέντο που όμως δύσκολα δέχονταν πάνω από 60-65 πόντους! Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 άρχισε σταδιακά να αποσύρεται από την ενεργό προπονητική αλλά έμεινε στην Αθήνα και για σχεδόν 30 χρόνια ήταν αθλητικός διευθυντής του Αμερικάνικου κολεγίου στην Αγία Παρασκευή. Επέστρεψε στις ΗΠΑ μετά τη συνταξιοδότησή του και έφυγε από τη ζωή το 2017 σε ηλικία 71 ετών.
Με την ανατολή της δεκαετίας του ’70 η Αμερικάνικη αγορά ομογενών άνοιξε για τα καλά και μέσα σε ένα διάστημα δύο ετών έρχονται πλέον βροχηδόν οι παίκτες. Και μάλιστα εκείνη η πρώτη μαζική είσοδος ομογενών έφερε στην Ελλάδα μερικούς από τους καλύτερους όλων των εποχών!!!
Το 1970 ο Παναθηναϊκός ‘’ψαρεύει’’ τον Χρήστο (Κρις) Κέφαλο ένα δάσκαλο στις ΗΠΑ που έμελλε για πάνω από μια δεκαετία να αποτελέσει ένα από τους πλέον εγκεφαλικούς πλέι μέικερ στην ιστορία του συλλόγου. Ο Κέφαλος είχε τελειώσει το πολύ γνωστό πανεπιστήμιο Τεμπλ στη Φιλαντέλφια και για ένα δύο χρόνια έπαιζε ημιεπαγγελματικό μπάσκετ στις ΗΠΑ προσπαθώντας να βρει δουλειά σε ομάδα του ΝΒΑ και να ξεπεράσει ένα σοβαρό τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη. Αντ΄ αυτού για να αποφύγει τη στράτευση και το Βιετνάμ αναγκάστηκε να γίνει δάσκαλος γυμνασίου! Ήρθε στην Ελλάδα το 1970, κέρδισε έξι πρωταθλήματα με τον Παναθηναϊκό του οποίου αργότερα (1983) για ένα χρόνο διατέλεσε και προπονητής.
Την ίδια σεζόν η ΑΕΚ εμφανίζει ένα ακόμη….κομήτη. Τον ομογενή Λουκά Κόντο που παίζει μια σεζόν στην ομάδα, αναδεικνύεται σε ένα από τους καλύτερους σκόρερ της (έπαιζε στη θέση 2) και εξαφανίζεται το ίδιο γρήγορα. Είναι πολύ πιθανό αφού δεν υπάρχουν στοιχεία για παίκτη με αυτό το όνομα στα Αμερικάνικα αρχεία ο ξανθομάλλης Κόντος να ήταν κάποιος….άλλος! Σίγουρα κάποιος άλλος ήταν ο…. Ζέγκλερης που ήρθε για λογαριασμό του Παναθηναϊκού στα μισά της σεζόν 1971-72. Μάλιστα, δεν εμφανίστηκε από την Αμερική αλλά από τη Γερμανία.
Ο Κώστας Μουρούζης, προπονητής τότε των ‘’πράσινων’’ κατάφερε με την προσθήκη του Ζέγκλερη να λύσει αρκετά από τα προβλήματα τραυματισμών και τιμωριών παικτών του και να κατακτήσει τον τίτλο του πρωταθλήματος. Στα αρχεία του Αμερικάνικου πανεπιστημίου Σεν Λιούις όπου ο εν λόγω παίκτης είχε φοιτήσει από το 1968 μέχρι το 1970 αναφερόταν ως Φριτζ Ζίγκλερ και δεν υπάρχει καμία σύνδεση του με τη χώρα μας. Ο ‘’Πιτ’’ όπως τον φώναζαν μετά το τέλος της σεζόν επέστρεψε στη Γερμανία όπου έπαιξε για αρκετά ακόμη χρόνια μπάσκετ σε μικρές κυρίως ομάδες. Ως Γερμανός βεβαίως…
Την ίδια εποχή την προεδρία του Ολυμπιακού έχει αναλάβει ο αείμνηστος Νίκος Γουλανδρής. Ένας από τους πλέον εμβληματικούς προέδρους στην ιστορία του συλλόγου ο εφοπλιστής Γουλανδρής αποφασίζει κάποια στιγμή να ενισχύσει και το τμήμα μπάσκετ. Επαναφέρει στην τεχνική ηγεσία τον Φαίδωνα Ματθαίου που ανοίγει την πόρτα εισόδου σε μια στρατιά Ελληνοαμερικάνων! Νωρίτερα, πάντως ο Ολυμπιακός με ενέργειες του προηγούμενου προπονητή του, του Νίκου Μήλα έχει φέρει τους πρώτους ομογενείς: Τον Άρη Ρέττο που εμφανίστηκε το 1970 αλλά δεν ήταν και πολύ καλύτερος από ένα μέτριο γηγενή παίκτη και το 1971 τον γκαρντ Γιάννη (Τζον) Μαχαίρα που είχε παίξει για ένα χρόνο κολεγιακό μπάσκετ στο πανεπιστήμιο Νρθίστερν. Ο Μαχαίρας έμεινε μόνο μια σεζόν στον Ολυμπιακό και ίσα ίσα πρόλαβε να συναντηθεί με τον πρώτο της ‘’χρυσής γενιάς’’ των Ελληνοαμερικάνων.
Αυτός δεν ήταν άλλος από τον Στηβ Γιατζόγλου που εμφανίστηκε στα μισά της αγωνιστικής περιόδου 1971-72, έγινε σύμβολο του Ολυμπιακού, για πολλά χρόνια αρχηγός του και αργότερα προπονητής του. Ο Γιατζόγλου ήταν ο προάγγελος για δύο άλλους Ελληνοαμερικάνους που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1972.
Τον Γιώργο Καστρινάκη και τον Παύλο(Πολ) Διάκουλα. Η τετράδα των ομογενών θα συμπληρωθεί λίγο αργότερα από τον πλέι μέικερ Παύλο (Πολ) Μελίνι και θα οδηγήσει τον Ολυμπιακό στην κατάκτηση δύο τίτλων μέχρι το 1979 και στην είσοδο του στις έξι καλύτερες ομάδες του Κυπέλλου Πρωταθλητριών την περίοδο 1978-79. Ο Γιατζόγλου, του οποίου το…..αμερικάνικο όνομα είναι Στηβ Γιανγκ ζει ακόμη στη χώρα μας, ο Διάκουλας μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ Ρόδου και Γενεύης, ο Καστρινάκης εδώ και χρόνια βρίσκεται σε ένα νησί της Καραϊβικής και ο Πολ Μελίνι είναι ιδιοκτήτης επενδυτικής τράπεζας στο Μαϊάμι!
