Όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο άρθρο, αμέσως με την συνθηκολόγηση της Ιταλίας με τους Συμμάχους, οι Γερμανοί εξουδετέρωσαν τους Ιταλούς στην Ρόδο και κατέλαβαν την Κάρπαθο. Παράλληλα οι Σύμμαχοι με την συνεργασία των Ιταλών κατέλαβαν την Κω, Λέρο και Σάμο. Ο επόμενος στόχος των Γερμανών είναι να καταλάβουν τα τρία αυτά νησιά, αρχίζοντας από την Κω, και να εξαλείψουν την προσωρινή Συμμαχική παρουσία σε ολόκληρη την Βαλκανική. Η Μάχη για την Κω αρχίζει.
Στην Κω είχε την έδρα του το 10ο Σύνταγμα Πεζικού της μεραρχίας «Regina», με ένα τάγμα πεζικού, ένα λόχο αντιαρματικών, ένα λόχο πολυβόλων Ακτής, ένα λόχο πολυβόλων, μοίρα πεδινού πυροβολικού, μοίρα αντιαεροπορικού πυροβολικού, πυροβολαρχία βαρέων πολυβόλων των 20 χιλ. και μονάδες υποστήριξης.
Επίσης στην Κω στάθμευε μοίρα διώξεως με τέσσερα αεροπλάνα. Συνολικά γύρω στους 4.000 άνδρες υπό τον συνταγματάρχη Felice Leggio. Επίσης στο αεροδρόμιο της Αντιμάχειας βρισκόταν ένα μικρό Γερμανικό αεροπορικό κλιμάκιο 10 αντρών.
Τη νύχτα 9/10 Σεπτεμβρίου 1943 έπεσαν με αλεξίπτωτο ο λοχαγός Johnson με ένα ασυρματιστή, σταλμένοι από το Κάιρο, που ήρθαν σε επαφή με τον συνταγματάρχη Leggio και τον έπεισαν να συμπαραταχθεί με τους Συμμάχους.
Τη νύχτα 12/13 Σεπτεμβρίου έφθασαν με περιπολικό σκάφος 10 άντρες της Special Boat Service με τον ταγματάρχη Sutherland, και την επόμενη νύχτα έπεσε ένας λόχος αλεξιπτωτιστών 120 περίπου αντρών προς ασφάλεια του αεροδρομίου της Αντιμάχειας. Στις 15 Σεπτεμβρίου έφτασε ο υποστράτηγος Anderson και ο συνταγματάρχης Kenyon που ανέλαβε διοικητής των Βρετανών στην Κω, ενώ ο Anderson επέστρεψε στο Κάιρο. Συνολικά μέχρι στις 2 Οκτωβρίου οι Βρετανοί απέστειλαν στην Κω ένα τάγμα πεζικού 700 ανδρών, αεροπορικές και αντιαεροπορικές δυνάμεις 500 ανδρών, και άλλες στρατιωτικές δυνάμεις.
Η γερμανική αντεπίθεση ξεκίνησε στις 17 Σεπτεμβρίου με αεροπορικό βομβαρδισμό, που στην αρχή αντιμετώπισαν δυσκολίες λόγω της παρουσίας των πυροβολητών της RAF στο έδαφος. Οι γερμανικές αεροπορικές επιθέσεις συνεχίστηκαν που, λόγω της αμελητέας ιταλικής αντιαεροπορικής άμυνας, είχαν σοβαρές επιπτώσεις στην ικανότητα των Συμμάχων να υπερασπιστούν το νησί.
Στις 23 Σεπτεμβρίου ο υποστράτηγος Muller έλαβε εντολή να προετοιμαστεί για κατάληψη της Κω και Λέρου, με πρώτο στόχο την Κω. Η συγκέντρωση ενός τάγματος πεζικού στο Ηράκλειο και άλλων μονάδων στην Σούδα πραγματοποιήθηκε την 1η Οκτωβρίου. Άλλο τάγμα συγκεντρώθηκε στον Πειραιά, και ένας λόχος αλεξιπτωτιστών βρισκόταν στο αεροδρόμιο στο Τατόι.
Η αναχώρηση δια θαλάσσης από Κρήτη και Πειραιά έγινε το ίδιο βράδυ και τις πρωινές ώρες συναντήθηκαν στις Κυκλάδες μεταξύ Πάρου και Νάξου. Η πορεία των νηοπομπών υπήρξε παραπλανητική, κάποια πλοία κινήθηκαν προς την Ικαρία, και τα υπόλοιπα προς τη Ρόδο. Οι Βρετανοί, παρά την έγκαιρη προειδοποίηση από τη RAF, θεώρησαν ότι τα σκάφη μετέφεραν εφόδια και ενισχύσεις στη Ρόδο και παρέμειναν σε κατάσταση σχετικής χαλάρωσης.
Οι Γερμανοί επέλεξαν τρεις ακτές απόβασης, η κύρια στο Μαρμάρι και δύο δευτερεύουσες στον κόλπο του Καμαρίου και στην περιοχή του Αγίου Θωμά. Για εξουδετέρωση του αεροδρομίου της Αντιμάχειας σχεδιάστηκε απόβαση από αέρος με τους αλεξιπτωτιστές και δια θαλάσσης με Λόχο Επάκτιων Κυνηγών στον κόλπο του Καμαρίου.
Ώρα απόβασης δια θαλάσσης είχε οριστεί η 4η πρωινή της 3ης Οκτωβρίου και από αέρος η 6η πρωινή. Τα πρώτα γερμανικά σκάφη εντοπίστηκαν μεταξύ Κω και Καλύμνου από τα ιταλικά παρατηρητήρια, αλλά δεν ειδοποιήθηκαν έγκαιρα οι Βρετανοί, που αντιλήφθηκαν την αποβίβαση μετά την έναρξη της. Τα γερμανικά τμήματα προωθήθηκαν γρήγορα προς το εσωτερικό του νησιού και κατέλαβαν το αεροδρόμιο στο Τιγκάκι.
Οι Γερμανοί, εκμεταλλευόμενοι την αδράνεια των Βρετανών, προχώρησαν με γοργούς ρυθμούς την αποβίβαση των τμημάτων τους. Μέσα σε λίγες ώρες οι Γερμανοί πέτυχαν να αποβιβαστούν και στις τρεις ακτές, αιφνιδιάζοντας τους αντιπάλους τους και να προωθηθούν στο εσωτερικό του νησιού. Έτσι οι σύμμαχοι όχι μόνο δεν απειλούσαν τα γερμανικά προγεφυρώματα, αλλά βρίσκονταν σε δύσκολη θέση απέναντι των Γερμανών που κινούνταν προς πραγματοποίηση των αντικειμενικών των σκοπών.
Σημαντικές δυσκολίες αντιμετώπισαν οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές που πραγματοποίησαν το άλμα με μειωμένη δύναμη, δυο μεταγωγικά αεροπλάνα γύρισαν πίσω λόγω μηχανικών προβλημάτων, και η αποβατική δύναμη στον κόλπο του Καμαρίου δεν είχε προωθηθεί στο εσωτερικό της ακτής. Η ζώνη ρίψης δεν είχε εξασφαλιστεί, και οι αλεξιπτωτιστές δέχτηκαν πυρά πυροβόλων, όλμων και πολυβόλων από τμήματα που ήταν ανεπτυγμένα στην εσωτερική περιοχή του αεροδρομίου της Αντιμάχειας. Η συνένωσης της αποβατικής δύναμης και των αλεξιπτωτιστών κατέστη δυνατή γύρω στις 07:00. Γύρω στις 07:30, ιταλική δύναμη δύο λόχων εξαπέλυσε αντεπίθεση, η οποία όμως αποκρούστηκε από τους εμπειροπόλεμους Γερμανούς.
Οι Γερμανοί, έχοντας διαπιστώσει σημαντική ιταλική παρουσία στην περιοχή της Κεφάλου εγκατέστησε αμυντικά ένα τμήμα εξοπλισμένο με πολυβόλα και ένα πυροβόλο, για να καλύψει το νότιο τμήμα του νησιού. Στη συνέχεια, με το υπόλοιπο της δύναμής του προέλαυσε προς το αεροδρόμιο υπό τα πυρά του αντίπαλου πυροβολικού, αλλά με την βοήθεια της Γερμανικής αεροπορίας εξουδετέρωσαν την Βρετανική και Ιταλική αντίσταση και κατέλαβε το αεροδρόμιο.
Παρά την αντίσταση που προέβαλαν οι Βρετανοί και ορισμένες Ιταλικές μονάδες οι Γερμανοί ισχυροποίησαν τις θέσεις τους στο νότιο τμήμα του νησιού, και άρχισε η επίθεση κατά της πόλης της Κω κατά μήκος του κύριου οδικού άξονα. Η μεγαλύτερη προώθηση επιτεύχθηκε στον παραλιακό τομέα. Σ’ αυτό συνέβαλε η υποστήριξη της Luftwaffe όσο και τα εύστοχα πυρά του γερμανικού πυροβολικού.
Στις 17:15, ο αντισυνταγματάρχης Kirby, διοικητής του βρετανικού Τάγματος, διέταξε τη περαιτέρω σύμπτυξη των τμημάτων και την εγκατάσταση περιμετρικής άμυνας γύρω της πόλης της Κω. Κατά τη διάρκεια της σύσκεψης, πυρά γερμανικών όλμων τραυμάτισαν όλους του συμμετέχοντες, μεταξύ αυτών και τον αντισυνταγματάρχη Kirby. Όλοι διακομίστηκαν στο πολιτικό νοσοκομείο της πόλης, ενώ τη διοίκηση του Τάγματος ανέλαβε ταγματάρχης Vaux. Η σύμπτυξη των βρετανικών δυνάμεων άρχισε λίγο πριν τα μεσάνυχτα με τελικό προορισμό τα υψώματα στη περιοχή Σύμπετρο.
Το πρωί της 4ης Οκτωβρίου οι Γερμανοί επικέντρωσαν τις προσπάθειές τους στην κατάληψη της πόλης της Κω, την ευρεία εξασφάλιση του αεροδρομίου της Αντιμάχειας και την εξάλειψη της ιταλικής αντίστασης στην περιοχή της Κεφάλου.
Στις 08:00 με την συμμετοχή της Luftwaffe, και με ταυτόχρονη κίνηση των χερσαίων δυνάμεων άρχισε η επίθεση εναντίον της πόλης της Κω που καταλήφθηκε γύρω στις 09:00, μαζί και ο αεροδιάδρομος της Λάμπης. Μεταξύ των αιχμαλώτων ήταν ο νοσηλευόμενος αντισυνταγματάρχης Kirby και ο Ιταλός συνταγματάρχης Leggio. Στη συνέχεια οι Γερμανοί κινήθηκαν ανατολικά εκκαθαρίζοντας τις τελευταίες αντιστάσεις που προέβαλαν ορισμένες ιταλικές δυνάμεις, ενισχυμένες από τη βρετανική οπισθοφυλακή κοντά στο ακρωτήρι Φωκάς. Μέχρι τις απογευματινές ώρες, οι Γερμανοί εκκαθάρισαν την ανατολική περιοχή του νησιού.
Στη συνέχεια οι Γερμανοί κινήθηκαν προς το χωριό Κέφαλος που 200 περίπου Ιταλοί συνέχιζαν να αντιστέκονται. Στις 14:00 οι Γερμανοί έκαμψαν την ιταλική αντίσταση και εισήλθαν στην Κέφαλο. Μέχρι τη δύση του ηλίου της 4ης Οκτωβρίου, ολόκληρο το νησί, εκτός από το λιμανάκι στα Καρδάμαινα που παρέμενε ελεύθερο. Από εκεί αναχωρούσαν Βρετανοί με ψαρόβαρκες στην Τουρκία. Οι Γερμανοί το αντιλήφθηκαν και απέστειλαν μηχανοκίνητη διμοιρία, με αποτέλεσμα τη σύλληψη αρκετών εκατοντάδων Βρετανών που επιδίωκαν να διαφύγουν.
Στις 6 Οκτωβρίου ο υποστράτηγος Muller απέστειλε το ακόλουθο μήνυμα στον προϊστάμενο του: «Το ‘σκούπισμα’ του νησιού συνεχίζεται. Η μέρα πέρασε ήσυχα».
Τελικός απολογισμός της μάχης της Κω: 3.145 Ιταλοί και 1.388 Βρετανοί αιχμάλωτοι, μεταξύ αυτών ο αντισυνταγματάρχης Kenyon. Οι Βρετανοί είχαν 65 νεκρούς και οι Γερμανοί 14. Ο Ιταλός συνταγματάρχης Leggio μαζί με 101 Ιταλούς αξιωματικούς τουφεκίστηκαν. Οι Γερμανοί δεν τους συγχωρέσανε ότι πέρασαν στο αντίπαλο στρατόπεδο και πολέμησαν εναντίον τους.
The Battle for the Dodecanese – The Germans occupy Kos
By Manolis Cassotis
As mentioned in the previous article, immediately after the capitulation of Italy to the Allies, the Germans neutralized the Italians in Rhodes and occupied Karpathos. At the same time, the Allies, with the cooperation of the Italians, occupied Kos, Leros and Samos. The next objective of the Germans is to occupy these three islands, starting with Kos, and eliminate the temporary Allied presence in the entire Balkans. The Battle for Kos begins.
In Kos, the 10th Infantry Regiment of the “Regina” division had its headquarters, with an infantry battalion, an anti-tank company, a Coastal machine gun company, a machine gun company, a field artillery squadron, an anti-aircraft artillery squadron, 20 millimeters heavy machine gun artillery and support units. A pursuit squadron with four planes was also stationed in Kos. A total of around 4,000 men under Colonel Felice Leggio. Also, at the airport of Antimachia was a small German air squadron of 10 men.
On the night of September 9/10, 1943, Captain Johnson was parachuted in with a radio operator, sent from Cairo, who contacted Colonel Leggio and persuaded him to join the Allies.
On the night of 12/13 September 10 men of the Special Boat Service arrived by patrol boat with Major Sutherland, and the following night a parachute company of about 120 men was dropped to secure Antimachia airfield. On 15 September Major General Anderson arrived and Colonel Kenyon took over as British commander at Kos, while Anderson returned to Cairo. In total by 2 October the British had sent to Kos an infantry battalion of 700 men, air, and anti-aircraft forces of 500 men, and other forces.
The German counterattack began on September 17th with an aerial bombardment, which was initially hampered by the presence of RAF gunners on the ground. German air attacks continued which, due to negligible Italian anti-aircraft defenses, had a serious impact on the Allies’ ability to defend the island.
On September 23, Lieutenant General Muller was ordered to prepare for the occupation of Kos and Leros, with Kos as the first target. The gathering of an infantry battalion at Heraklion and other units at Souda bay took place on October 1st. Another battalion was assembled at Piraeus, and a company of paratroopers was at the airfield at Tatoi. The departure by sea from Crete and Piraeus took place the same evening and in the morning hours they met in the Cyclades between Paros and Naxos. The course of the convoys was misleading, some ships moved towards Ikaria, and the rest towards Rhodes. The British, despite early warning from the RAF, believed that the ships were carrying supplies and reinforcements to Rhodes and remained in a state of relative relaxation.
The Germans chose three landing beaches, the main one at Marmari and two secondary in the Gulf of Kamari and around Agios Thomas. To neutralize the airport of Antimachia, an air landing with paratroopers and by sea with a Company of the Sea Hunters in the Gulf of Kamari was planned. The time of landing by sea was set at 4:00 in the morning of October 3 and by air at 6:00 in the morning.
The first German boats were detected between Kos and Kalymnos by the Italian observatories, but the British were not alerted in time, who became aware of the landing after it had begun. The German troops quickly advanced towards the interior of the island and occupied the airfield at Tigaki, The Germans, taking advantage of the inactivity of the British, proceeded at a rapid pace with the disembarkation of their troops. Within a few hours the Germans succeeded in landing on all three coasts, surprising their opponents and advancing into the interior of the island. Thus, the allies not only did not threaten the German bridgeheads but were in a difficult position against the Germans who were moving towards the realization of their objectives.
Considerable difficulties were encountered by the German paratroopers who made the jump with a reduced force, two transport planes turned back due to mechanical problems, and the landing force at Kamari Bay had not advanced inland. The drop zone was not secured, and the paratroopers came under artillery, mortar and machine-gun fire from units deployed in the inner area of Antimachia airfield. The unification of the landing force and the paratroopers became possible around 07:00. Around 07:30, an Italian force of two companies launched a counter-attack but was repulsed by the experienced Germans.
The Germans, having discovered significant Italian presence around Kefalos, defensively installed a unit equipped with machine guns and a cannon, to cover the southern part of the island. Then, with the rest of their forces, advanced to the airport under enemy artillery fire, but with the help of the German air force, they neutralized the British and Italian resistance and captured the airport.
Despite the resistance put up by the British and some Italian units the Germans strengthened their positions in the southern part of the island, and the attack on the town of Kos along the main road began. The biggest advance was achieved in the coastal sector. The support of the Luftwaffe as well as the accurate fire of the German artillery contributed to this.
At 17:15, Lt. Col. Kirby, commander of the British Battalion, ordered the further retreat of his units and the establishment of a perimeter defenses around the town of Kos. During the meeting, German mortar fire wounded all the participants, including Lt. Col. Kirby. All were taken to the city’s civil hospital, while Major Vaux took command of the Battalion. The collapse of the British forces began shortly before midnight with the final retreat being the heights in the Sympetro area.
On the morning of October 4, the Germans concentrated their efforts on the capture of the town of Kos, securing the area around Antimachia airfield, and eliminate the Italian resistance around Kefalos.
At 08:00 with the participation of the Luftwaffe, and with the simultaneous movement of the ground forces, the attack began against the city of Kos, which was captured around 09:00, along with the airstrip of Lampi. Among the prisoners were the hospitalized Lt. Col. Kirby and the Italian Col. Leggio. The Germans then moved east clearing the last resistance put up by some Italian forces, reinforced by the British rear guard near Cape Phokas. By the afternoon hours, the Germans cleared the eastern area of the island.
Then the Germans moved towards Kefalos where about 200 Italians continued to resist. At 14:00 the Germans broke the Italian resistance and entered Kefalos. Until the sunset of October 4, the entire island, except for the little harbor at Kardamena. From there, Britishers left in fishing boats for Turkey. The Germans became aware of this and sent a motorized platoon, resulting in the capture of several hundred Britons attempting to escape.
On October 6, Lieutenant General Muller sent the following message to his superior: “The ‘sweeping’ of the island continues. The day passed quietly.”
Final account of the Battle of Kos: 3,145 Italian and 1,388 British prisoners, including Lt. Col. Kenyon. The British had 65 dead and the Germans 14. Italian Colonel Leggio along with 101 Italian officers were shot. The Germans did not forgive them for going over to the opposing camp and fighting against them.
