Οι «Ιφιγένειες» των πρωθυπουργών – Πώς το Μαξίμου «τρώει» τα παιδιά του

Γράφει ο Βασίλης Κανέλλης *

Είναι η πρώτη σκηνή της εκπληκτικής πολιτικής σειράς House of Cards, όπου ο Φρανκ Άντεργουντ (Κέβιν Σπέισι), γερουσιαστής και μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ, βλέπει ένα τραυματισμένο σκυλί. Ο φρουρός σπεύδει να τηλεφωνήσει για βοήθεια, ο Άντεργουντ πάει πάνω από το σκυλί για να το βοηθήσει.

Αλλά μόνος του όπως είναι πνίγει το σκυλί, παγώνοντας το αίμα εκατομμυρίων τηλεθεατών και προϊδεάζοντάς τους για τη συνέχεια. Ο σκληρός, αδίστακτος, αμοραλιστής πολιτικός, με το παγωμένο βλέμμα, που δεν θα διστάσει να εξολοθρεύσει οτιδήποτε βρεθεί στο δρόμο προς την κορυφή.

Ο ήρωας της σειράς στέλνει επίσης ένα μήνυμα, σπάζοντας το γνωστό απόφθεγμα «θέλεις φίλο, πάρε σκύλο, οι άνθρωποι δαγκώνουν», που έκανε πράξη ο Μπιλ Κλίντον βάζοντας στο Λευκό Οίκο ένα συμπαθές τετράποδο.

Η σκηνή από το House of Cards και όλη η πλοκή στη συνέχεια, είναι ένας ύμνος στα πολιτικά παίγνια, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Και είναι μια υπενθύμιση αυτού που είχε πει ο Λένιν: «Στην πολιτική δεν υπάρχει ηθική, υπάρχει μόνο σκοπιμότητα».

Οι πρόσφατες παραιτήσεις – καρατομήσεις δύο εκ των πιο στενών συνεργατών του πρωθυπουργού, του Σταύρου Παπασταύρου και του Γιάννη Μπρατάκου, ήρθαν να υπενθυμίσουν ότι διαχρονικά οι «αναλώσιμοι», αυτοί που θα φύγουν με την πρώτη δυσκολία για την κυβέρνηση και τον εκάστοτε πρωθυπουργό, μπορεί να είναι και οι πιο απαραίτητοι, οι πιο επιδραστικοί και εργατικού σε ένα κυβερνητικό σχήμα.

Η σύγχρονη πολιτική ιστορία στην Ελλάδα έχει διδάξει ότι οι πολιτικοί αρχηγοί, πολλώ δε μάλλον οι επικεφαλής μιας κυβέρνησης, δεν θα διστάσουν να προχωρήσουν σε «ανθρωποθυσίες» προκειμένου να ηρεμήσουν την κατάσταση, να βγουν από το κάδρο των ευθυνών ή ακόμη και να δημιουργήσουν μια τεχνητή κρίση αφενός για να στρέψουν αλλού το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, αφετέρου για να στείλουν εσωκομματικά μηνύματα.

Η πολιτική είναι καθημερινός πόλεμος, επομένως πάντα θα υπάρχουν «Ιφιγένειες» για να θυσιάζονται προκειμένου να συνεχίσει ο στρατός την εκστρατεία του.

Οσοι γνωρίζουν το πολιτικό ρεπορτάζ από τις αρχές της δεκαετίας του ΄80 θα θυμούνται πολλές «ανθρωποθυσίες» στο βωμό της διάσωσης του αρχηγού.

Αλλά και πριν, στα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’60. Είναι Φεβρουάριος του 1968 και τρία μέλη του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, ιστορικά στελέχη, διαγράφονται στη 12η Ολομέλεια του κόμματος που έγινε στη Βουδαπέστη. Μήτσος Παρτσαλίδης, Ζήσης Ζωγράφος και Πάνος Δημητρίου ανοίγουν το δρόμο της διάσπασης, προκειμένου να διατηρηθεί το «ορθόδοξο» ΚΚΕ.

Ο… μετρ Ανδρέας

Είναι τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, το 1975 και ο Ανδρέας Παπανδρέου αρχίζει να αποκτά ηγετικό προφίλ. Δεν διστάζει να διαγράψει τον Σάκη Καράγιωργα και όλη τη Δημοκρατική Αμυνα ενώ σε ένα χρόνια διαγράφονται 48 από τα 75 μέλη της πρώτης Κεντρικής Επιτροπής του Κινήματος. Οι… φίλοι δεν χωρούν στις φιλοδοξίες του Ανδρέα.

Ο Ασημάκης Φωτήλας, ιστορικό στέλεχος της Ενωσης Κέντρου και ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, έγινε υφυπουργός Εξωτερικών το 1981. Εχοντας αναλάβει μια προσωπική πρωτοβουλία για την Πολωνία, χωρίς να ρωτήσει κανέναν, απολύεται και μάλιστα εν… πτήσει. Με το που πατά το πόδι του στο αεροδρόμιο μαθαίνει ότι δεν είναι πλέον υφυπουργός αφού ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν διστάζει να τον «αποκεφαλίσει». Για την ιστορία ήταν στενός συνεργάτης του Ανδρέα, του είχε παραχωρήσει την έδρα του στην Αχαϊα στις εκλογές του 1964 ενώ τον είχε παντρέψει ο Γέρος της Δημοκρατίας.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, μετρ των… αποκεφαλισμών ήταν αυτός που το 1982 είχε διαγράψει τον επίσης στενό του συνεργάτη, Γιώργο Πέτσο λέγοντας την φράση που έμεινε στην ιστορία «έθεσε εαυτόν εκτός κόμματος».

Αλλά κι εν μέσω του σκανδάλου Κοσκωτά, ο Ανδρέας, αποδυναμωμένος μεν αλλά πάντα κυριαρχικός, «αποκεφαλίζει» τον Αντώνη Τρίτση, τον Γεώργιο Αλέξανδρο Μαγκάκη και τη Ρούλα Κακλαμανάκη.

Ολοι τους πολιτικοί φίλοι του, σφοδροί υποστηρικτές του, αλλά εκτός… γραμμής Ανδρέα που προσπαθεί να κρατηθεί με νύχια και με δόντια στο πολιτικό παιχνίδι.

Το ίδιος είχε κάνει το 1986 με τον Γεράσιμο Αρσένη ο οποίος βγήκε εκτός γραμμής σε μια ομιλία του στην Καρδίτσα κι «έθεσε εαυτόν εκτός κόμματος». Ένα χρόνο μετά ο Ανδρέας έδιωξε από υπουργό Συντονισμού τον Κώστα Σημίτη.

Στην πιο σύγχρονη πολιτική ιστορία, οι αποπομπές κορυφαίων στελεχών από τους πρωθυπουργούς, είναι πολλές και ηχηρές.

Ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν αυτός που το 2008 διέγραψε τον πρώην πρωθυπουργό, Κώστα Σημίτη. Ο τελευταίος διέγραψε το 2000 τον πιο στενό του συνεργάτη, τον «στρατηγό» Θεόδωρο Τσουκάτο ενώ λίγο αργότερα ο Σημίτης απομάκρυνε και τον έτερο στενό του συνεργάτη, Γιώργο Πανταγιά.

Ο Κώστας Καραμανλής ο νεότερος, δεν είχε κανένα πρόβλημα να διώξει από τη ΝΔ τον Γιώργο Καρατζαφέρη, ενώ απομάκρυνε όταν θεώρησε ότι είναι «βαρίδια» και τους πιο στενούς συνεργάτες, τον Αρη Σπηλιωτόπουλο και αργότερα τον Θεόδωρο Ρουσόπουλο.

Ο ορισμός του «έμπιστου» που έκανε όλες τις δουλειές του πρωθυπουργού, ήταν για τον Αντώνη Σαμαρά ο Τάκης Μπαλτάκος. Το 2014, όταν «σκάει» το θέμα της συνομιλίας Μπαλτάκου με τον Ηλία Κασιδιάρη, η απόφαση για καρατόμηση του γίνεται σε χρόνο ρεκόρ.

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν… καρατομούσε αλλά εξωθούσε σε αποχωρήσεις, όπως έγινε το δραματικό καλοκαίρι του 2015 με τη μαζική φυγή κορυφαίων στελεχών και φίλων του, όπως η Ζωή Κωνσταντοπούλου, ο Παναγιώτης Λαφαζάνης κ.λπ.

Ο Κυριάκος και οι «αναλώσιμοι»

Μια από τις πλέον γνωστές χολιουγουντιανές σειρές ταινιών είναι οι «Αναλώσιμοι». Στο τέταρτο μέρος ο τίτλος είναι «Αναλώσιμοι: Ο θάνατος είναι δική τους υπόθεση».

Πολλοί ίσως βλέπουν ομοιότητες με τον πολιτικό «θάνατο» πολύ στενών συνεργατών του Κυριάκου Μητσοτάκη, οι οποίοι «θυσιάστηκαν» τα τελευταία χρόνια με τον έναν ή τον άλλον τρόπο.

Ο πρωθυπουργός δεν έχει καμιά σχέση με τον Φρανκ Άντεργουντ. Δεν είναι άφιλος, ούτε αδίστακτος. Αντίθετα, διατηρεί εδώ και χρόνια μια παρέα από τα χρόνια της φοίτησης στο Κολλέγιο Αθηνών, μια παρέα που αξιοποιεί κατά καιρούς σε κομματικές και κυβερνητικές θέσεις.

Ωστόσο, ποτέ του έδειξε να ταυτίζει τις προσωπικές φιλίες με τη δουλειά που πρέπει να γίνει. Κι όπως δεν την κάνει καλά, όποιος βγαίνει εκτός γραμμής ή δεν ταιριάζει στο αφήγημα της στιγμής, μπορεί εύκολα να θυσιαστεί.

Τα τελευταία 4 χρόνια άλλωστε ο Μητσοτάκης έχει δείξει ότι μόνο όσοι υπηρετούν πιστά τον στόχο είναι αντικατάστατοι αλλά όσοι στην πορεία «παρεκκλίνουν», μπορούν να αποπεμφθούν.

Τρανή απόδειξη η αποχώρηση από το Μέγαρο Μαξίμου, το καλοκαίρι του 2022, του ανιψιού και πιο στενού του συνεργάτη, του εξ απορρήτων, Γρηγόρη Δημητριάδη. Οι υποκλοπές «έπνιγαν» την κυβέρνηση, η διέξοδος εν μέσω θέρους ήταν η «θυσία» του ανιψιού, χωρίς συναισθηματισμούς για τους δεσμούς αίματος.

Πολλοί είναι εντός της κυβέρνησης και της Νέας Δημοκρατίας, που μιλούν για δυσαναπλήρωτο κενό που άφησε ο Δημητριάδης, όμως, στην χρονική στιγμή της αποχώρησής του μέτρησαν άλλα πολιτικά χαρακτηριστικά. Μπορεί δηλαδή να ήταν αυτός που έλυνε προβλήματα χωρίς να ερωτά τον πρωθυπουργό, που του είχε πλήρη εμπιστοσύνη, αλλά ταυτόχρονα κατηγορήθηκε και για προσωπική ατζέντα και για χειρισμούς που έκαναν ζημιά στην κυβέρνηση.

Με την αποχώρησή του το Μαξίμου έμεινε γυμνό. Διότι ο Δημητριάδης, εκτός από επιδραστικός στη θέση του, είχε φτιάξει ένα ολόκληρο σύστημα συνεργατών, οι οποίοι έπρεπε να… επαναπρογραμματιστούν.

Για ένα μήνα τη δουλειά του έκανε ο Στέλιος Κουτνατζής, ο οποίος επανήλθε στο Μαξίμου με τις πρόσφατες εξελίξεις.

Λίγο αργότερα τη θέση του «Greg», όπως όλοι φώναζαν τον Γρηγόρη Δημητριάδη, αναλαμβάνει ο Γιάννης Μπρατάκος, χωρίς ωστόσο την επιδραστικότητα του προκατόχου του. Ο Μητσοτάκης τον εμπιστεύεται αλλά ο ίδιος εκ φύσεως δεν αναλαμβάνει εύκολα πρωτοβουλίες, προφανώς επειδή προσέχει περισσότερο την πολιτική του επιβίωση σε μια «ηλεκτρική καρέκλα» που έχει κάψει πολλούς.

Μετά τις εκλογές του περασμένου καλοκαιριού, επιστρέφει στο Μαξίμου ο Σταύρος Παπασταύρου. Ο άλλοτε στενός συνεργάτης του Αντώνη Σαμαρά, ικανότατος νομικός, με εξαιρετικό πολιτικό αισθητήριο και άνθρωπος που δουλεύει σκληρά, μοιάζει ο ιδανικός «μπιστικός» του Κυριάκου Μητσοτάκη.

Φίλοι από τα παλιά, Κολλεγιόπαιδες και οι δύο, έχοντας ο Παπασταύρου συστατικές, τόσο από τον κ. Σαμαρά όσο και από άλλους κορυφαίους πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες, είναι η λύση που έψαχνε ο Μητσοτάκης.

Λύνει πολλά προβλήματα, βλέπει εξονυχιστικά τα νομοθετήματα πριν πάνε στη Βουλή, αναλαμβάνει μέχρι και τις επαφές που δεν μπορεί να κάνει προσωπικά ο πρωθυπουργός. Αυτές οι επαφές έκαψαν τον ίδιο και τον Γιάννη Μπρατάκο.

Η επίσκεψη στο σπίτι του εφοπλιστή, Βαγγέλη Μαρινάκη, έστω κι αν αυτή έμοιαζε με συμμετοχή σε μια κοινωνική εκδήλωση, έκανε ζημιά στην κυβέρνηση. Την ημέρα που ο κυβερνητικός εκπρόσωπος συγκρουόταν με την εφημερίδα «Το Βήμα», ιδιοκτησίας του κ. Μαρινάκη, οι δύο στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού άναβαν πούρα στο σπίτι του. Η έξοδος από το Μαξίμου ήταν μονόδρομος, οι «αναλώσιμοι» του επιτελικού κράτους αυξήθηκαν.

Αλλωστε, ο πρωθυπουργός είχε δείξει και στο πρόσφατο παρελθόν ότι οι φιλίες, το Κολλέγιο, οι έμπιστοι υποχωρούν όταν οι συγκυρίες το επιβάλλουν.

Ο Σπήλιος Λιβανός, προσωπικός φίλος του κ. Μητσοτάκη αποπέμφθηκε από υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης όταν κυκλοφόρησε βίντεο με συνομιλία του με τον τότε δήμαρχο Σπάρτης, Πέτρο Δούκα, όπου αναφερόταν σε μετρητά που μοίραζε η ΝΔ το 2007 στους πυρόπληκτους της Ηλείας.

Ο Νότης Μηταράκης, υπουργός μόλις ένα μήνα στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη εκδιώχθηκε διότι είχε πάει σε νησί να δει την οικογένειά του που παραθέριζε εκεί, σε μια περίοδο όπου η χώρα περνούσε δύσκολες στιγμές με τις πυρκαγιές.

Η Αννα Μισέλ Ασημακοπούλου, με καλή παρουσία στην Ευρωβουλή, υψηλά ποσοστά στις δημοσκοπήσεις για τις εκλογές του Ιουνίου και με εξαιρετική σχέση με τον πρωθυπουργό, πετάχτηκε από το ψηφοδέλτιο χωρίς πολύ σκέψη για την περίφημη διαρροή προσωπικών δεδομένων ψηφοφόρων.

Ο Γιάννης Οικονόμου, με εξαιρετική παρουσία ως κυβερνητικός εκπρόσωπος την πρώτη τετραετία, αποπέμφθηκε από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη καθώς του χρεώθηκε η έξαρση της οπαδικής βίας.

Ο σπουδαίος φιλόσοφος Αριστοτέλης στο έργο του «Ηθικά Νικομάχεια» είχε γράψει: «H φιλία είναι αρετή ή προϋποθέτει την αρετή, και επιπλέον είναι εντελώς απαραίτητη για τη ζωή. Πραγματικά, κανένας δε θα επέλεγε να ζει δίχως φίλους, κι ας είχε όλα τα υπόλοιπα αγαθά. Ακόμη και οι πλούσιοι άνθρωποι, όπως και αυτοί που έχουν αξιώματα και εξουσία, έχουν -όλος ο κόσμος το πιστεύει- ιδιαίτερα μεγάλη ανάγκη από φίλους».

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αλλά και όλοι οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί, και όλοι οι πολιτικοί σε υψηλά αξιώματα έχουν ανάγκη από φίλους, από έμπιστους. Και σίγουρα οι περισσότεροι δεν έχουν καμιά σχέση με τον αδίστακτο Φρανκ Αντεργουντ του House of Cards.

Ωστόσο, η απάντηση στις καρατομήσεις των φίλων και στενών συνεργατών μπορεί να βρίσκεται στον θεωρητικό του πολέμου, Σουν Τζου: «Πέντε ελαττώματα επικίνδυνα για έναν στρατηγό: Αν είναι παράτολμος, οι άντρες του θα σκοτωθούν. Αν είναι δειλός, ο στρατός του θα αιχμαλωτισθεί. Αν είναι οξύθυμος, θα αντιδρά από θυμό. Αν είναι υπερόπτης, μπορεί να εξαπατηθεί. Αν είναι δεμένος με τους άντρες του, θα διστάσει την κρίσιμη στιγμή».

Το πέμπτο ελάττωμα είναι αυτό που προσπαθούν να… θεραπεύσουν οι στρατηγοί, οι ηγέτες, κάνοντας ανθρωποθυσίες. Είτε γιατί φοβούνται μη χάσουν την εξουσία είτε γιατί ο σκοπός… αγιάζει τα μέσα, κι όχι τα μέσα τον σκοπό.

• Πηγή: https://www.mononews.gr/