ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Οι Καρυές και κατ΄ επέκταση η Λακωνία το μεσημέρι της 12η Φεβρουαρίου 2019 έσκυψαν ευλαβικά το γόνυ στον ομογενή επιχειρηματία, στον ευπατρίδη και φιλάνθρωπο Παναγιώτη (Πάνο) Κωσταλά, που όπως έγραψαν οι Αναμνήσεις απεβίωσε την Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2019.
Ο αείμνηστος, όπως ανέφεραν οι συγγενείς και οι φίλοι δίδαξε ακόμη και την ύστατη στιγμή διότι επέλεξε να ξεκινήσει το αέναο ταξίδι προς την αθανασία και την αιωνιότητα από τη γενέθλια γη. Από τις Καρυές στις οποίες είδε για πρώτη φορά το φως του ηλίου και στις οποίες πέρασε τα παιδικά του χρόνια.
Από τις Καρυές, από τις οποίες σε ηλικία επτά περίπου ετών ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι της επιβίωσης προς την Αθήνα και σε ηλικία δέκα έξι ετών το ταξίδια της καταξίωσης προς την Αμερική.
Από τη γενέθλια γη στην οποία επέστρεφε όπως ο Ανταίος για να αντλήσει δύναμη να ξεπεράσει τις δυσκολίες της ζωής και το πιο σημαντικό για να ξεκινήσει το επόμενο βήμα της επιτυχίας και της καταξίωσης.
Από τη γενέθλια γη στην οποία επέστρεφε για να την ευεργετήσει ποικιλοτρόπως και το πιο σημαντικό για να δώσει τη δυνατότητα στα παιδιά του Στράτο και Βίβια να αναβαπτιστούν με τις παραδόσεις και να αγγίξουν τον λαμπρό ελληνικό πολιτισμό.
Την ίδια στιγμή που οι συγγενείς και οι φίλοι του απηύθυναν το στερνό αντίο, οι φίλοι του στη Νέα Υόρκη, οι άνθρωποι που ευεργετήθηκαν από τη γενναιοδωρία του και κυρίως οι Αμερικανοί έγραφαν τα συλλυπητήριά τους στη σελίδα του γιο του Ευστρατίου στο Facebook. Αν και τα μηνύματά τους διαφέρουν ως προς το περιεχόμενο εν τούτοις είχαν πολλά κοινά χαρακτηριστικά και περιέγραφαν με το δικό τους τρόπο τα ίχνη που άφησε στο πέρασμά του από τη ζωή ο Πάνος Κωσταλάς.
Ο Παναγιώτης Κωσταλάς, όπως έγραψαν οι Αναμνήσεις απεβίωσε την Κυριακή 10 Φεβρουαρίου 2019 σε ηλικία 85 ετών στις Καρυές Λακωνίας έχοντας στο πλευρό του τη σύζυγό του Λίτσα Φλώρη, το γιο του Στράτο (Ευστράτιο) Κωσταλά και την αρραβωνιαστικιά του Irina Avetisova, την κόρη του Παρασκευή (Vivia), το γαμπρό του Γεώργιο Mαγγίρα, την μόλις έξι μηνών εγγονούλα του Floris May Magiras και την πεθερά του Γεωργία Φλώρη.
Τα αδέλφια του Γιάννης και Δημήτρης Κωσταλάς, τα οποία λόγω της αποστάσεως δεν πρόλαβαν να παραστούν στην κηδεία, προσεύχονταν υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του και συνάμα δέχονταν τα συλλυπητήρια των συγγενών και φίλων.
Το τηλέφωνο του Γιάννη την ημέρα της κηδείας, είχε κατακλειστεί από τα τηλεφωνήματα των συγγενών και φίλων και χρειάστηκε να διακόψουμε αρκετές φορές τη συνομιλία. Αν και προσπαθούσε να συγκρατήσει τον πόνο, εν τούτοις η τρεμάμενη φωνή τον πρόδιδε, διότι ο Πάνος δεν ήταν απλά και μόνο ο μεγαλύτερος αδελφός του, αλλά ήταν ο συνοδοιπόρος, ο οραματιστής και ο δάσκαλος. Ο Πάνος ήταν ταυτόχρονα ο έτερος καλός Σαμαρείτης και ο φύλακας άγγελος των παιδιών και των οικογενειών τους που έρχονταν για περαιτέρω νοσηλεία στα αντικαρκινικά νοσοκομεία της Νέας Υόρκης.
Ο Παναγιώτης ήταν μια από τις πιο γνωστές φυσιογνωμίες στα αεροδρόμια της Νέας Υόρκης και οι άνδρες του TSA και της Αστυνομίας υποκλίνονταν κάθε φορά που πήγαινε εκεί για να υποδεχτεί τους πρωταθλητές και τους προπονητές του μπάσκετ και του ελληνικού αθλητισμού με τη γενικότερη έννοια του όρου, καθώς επίσης και τους ασθενείς.
11 Σεπτεμβρίου 2001
Η οικογένεια Κωσταλά κατέστη μια από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες της ομογένειας, διότι την αποφράδα ημέρα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 πλήρωσαν το δικό της τίμημα. Τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν πάνω τους αφ ενός μεν διότι το εστιατόριό τους «Essex World Cafe» υπέστη τεράστιες υλικές ζημιές και παρέμεινε κλειστό για δύο περίπου χρόνια, αφ’ ετέρου δε, διότι αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά μέρη τα οποία επισκέπτονταν οι τουρίστες από όλον τον κόσμο.
Το εστιατόριο αποτελούσε ταυτόχρονα μέρος της ιστορίας της 11ης Σεπτεμβρίου διότι αποτέλεσε τον χώρο στον οποίο σιτίζονταν και ανακτούσαν τις δυνάμεις τους οι άνδρες που για τρία και πλέον χρόνια συμμετείχαν στο έργο της διάσωσης και ταυτοποίησης των τριών χιλιάδων ηρώων και θυμάτων μεταξύ των οποίων και πενήντα περίπου Ελληνοαμερικανών, οι πυροσβέστες και οι αστυνομικοί.
Οι αδελφοί Κωσταλά ήταν αυτόπτες μάρτυρες της τραγωδίας που βίωσε η Αμερική την αποφράδα ημέρα και συνάμα του δυναμισμού και της αποφασιστικότητας των Νεοϋορκέζων και όλης της Αμερικής να ξαναχτίσουν το Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο της Νέας Υόρκης και μαζί του και τον ιστορικό ναό του Αγίου Νικολάου που καταστράφηκε ολοσχερώς την αποφράδα εκείνη ημέρα.
Στην πράξη η οικογένεια Κωσταλά ήταν μάρτυρες του τιτάνιου έργου της για την ανέγερση των Δίδυμων Πύργων στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και της 4ης Απριλίου 1974 που οι Δίδυμοι Πύργοι ανακηρύχτηκαν οι υψηλότεροι ουρανοξύστες του κόσμου, της τρομοκρατικής επίθεσης της 26ης Φεβρουαρίου 1993 στο Βόρειο Πύργο, της τρομοκρατικής επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, της αναγέννησης από τις στάχτες του Παγκοσμίου Εμπορικού Κέντρου της Νέας Υόρκης, της ανέγερσης του Πύργου της Ελευθερίας και της ανάκτησης εκ νέου του τίτλου του υψηλότερου ουρανοξύστη του Δυτικού Ημισφαιρίου.
Το δράμα των αδελφών Κωσταλά στην ουσία δεν έληξε εκείνη την ημέρα, αλλά επανήλθε το περασμένο καλοκαίρι όταν ο ιδιοκτήτης του ακινήτου αρνήθηκε να τους ανανεώσει το συμβόλαιο ενοικίασης του χώρου.
Η Κυριακή, 30η Σεπτεμβρίου 2018, θα παραμείνει αξέχαστη στη μνήμη τους διότι υποχρεώθηκαν εν μέσω δακρύων και πολλαπλών συγκινήσεων να σερβίρουν τα τελευταία γεύματα και δείπνα. Αν και τα αδέλφια Κωσταλά ήταν ηλικιωμένοι και δεν χρειαζόταν πλέον να εργαστούν αποφάσισαν να μεταφέρουν το εστιατόριο σε πλησιέστερο ακίνητο, ούτως ώστε να μεταφέρουν σε αυτό την ιστορία και τα κειμήλια του ιστορικού εστιατορίου και το πιο σημαντικό την ελληνική φιλοξενία και το φιλότιμο.
Θέλησαν να μη στερηθούν οι ομογενείς και οι Αμερικανοί που διαμένουν στην περιοχή το φιλόξενο εστιατόριό τους και οι τουρίστες από την Αμερική και όλον τον κόσμο έναν επί πλέον χώρο προσκυνήματος. Το λέμε και το υπογραμμίζουμε αυτό διότι τα ελληνικά εστιατόρια της περιοχής θα αποτελέσουν επέκταση του προσκυνήματος στον ιστορικό ναό του Αγίου Νικολάου που τελεί υπό ανέγερση και ως γνωστόν αποτελεί τον μοναδικό χώρο λατρείας στο Παγκόσμιο Εμπορικό Κέντρο της Νέας Υόρκης.
Το Ελληνικό Μπάσκετ
Στην κηδεία του Παναγιώτη Κωσταλά παρέστησαν και πρωταθλητές και παράγοντες του ελληνικού μπάσκετ οι οποίοι ταξίδεψαν από την Αθήνα για του απευθύνουν το ύστατο χαίρε.
Το συλλυπητήριο μήνυμα του Νίκου Βουγιούκα προς την οικογένεια του εκλιπόντα αποτελεί ύμνο όχι μόνο προς τον Παναγιώτη και τον αδελφό του, αλλά και προς τους ομογενείς, διότι αναφέρεται στην ανυπόκριτη αγάπη τους για την Ελλάδα και γι αυτό το παραθέτουμε αυτούσιο:
«Φίλε Στράτο, τα θερμά μας συλλυπητήρια για τη μεγάλη απώλεια της οικογένειάς σου. Έχουν περάσει 17 χρόνια από τότε που τον συνάντησα για πρώτη φορά στο JFK που ήρθε να παραλάβει τον Ιαν, το Δημήτρη Γιαννάκη και το Χρύσανθο Κολοκύθα για το μπασκετικό καμπ στην Νέα Υόρκη. Αυτός ο γλυκός, ευγενής, απλός, γενναιόδωρος άνθρωπος μαζί με τον αδελφό του, μπάρμπα Γιάννη, μας θύμισαν όλες αυτές τις αξίες που πλέον σπανίζουν στην Μητροπολιτική Ελλάδα».
«Έλληνες της διασποράς που έχουν στην καρδιά τους κάθε τι Ελληνικό και χαίρονται να συμβάλλουν στην επιτυχία κάθε νέου Έλληνα στην Αμερική και περήφανα να λένε «Μπράβο αυτός είναι Έλληνας!» Ξέρω ποσό είχαν χαρεί τις επιτυχίες του Ιαν και του Αλέξανδρου σαν να ήταν δικά τους παιδιά! Ο Θεός να τον αναπαύσει και έτσι να τον θυμόμαστε πάντα Γλυκά!», καταλήξει το μήνυμα.
Τα αδέλφια Κωσταλά υποδέχτηκαν σα δικά τους παιδιά του συμπατριώτες μας που έρχονταν για σπουδές στην Αμερική, τους προσέφεραν έναν ασφαλή χώρο εργασίας για να καλύψουν τα έξοδά τους και το πιο σημαντικό τα ενεθάρρυναν να ασχοληθούν με τον αθλητισμό. Με τις γνωριμίες και τις φιλίες τους προωθούσαν στις ομάδες των πανεπιστημίων και των κολεγίων και φοιτούσαν δωρεάν. Μερικοί εξ αυτών διέπρεψαν στον αθλητισμό και επαγγελματικά και ευγνωμονούν τους αδελφούς Κωσταλά.
Το φυλακτό
Ο Πάνος Κωσταλάς με τη ζωή και το έργο του έχει αφήσει τα δικά του ίχνη στην ιστορία της ομογένειας των έξι τελευταίων δεκαετιών και στην οικογένειά του μια μεγάλη παρακαταθήκη.
Τα παιδιά του την ώρα του τελευταίου ασπασμού μίλησαν με δέος για τον πατέρα και μέντορά τους και μεταξύ άλλων τόνισαν: «Μπαμπά θα κρατούμε σα φυλαχτό την αγάπη σου για τους συνανθρώπους και αυτό που πάντα μου έλεγες, ότι τίποτα δεν είναι αδύνατον στη ζωή, αρκεί να το θέλουμε και να αγωνιζόμαστε χωρίς φόβο, με τόλμη και πείσμα για να κάνουμε πράξη τα όνειρά μας».
Το ταξίδι της καταξίωσης
Ο Παναγιώτης Κωσταλάς γεννήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1934 στις Καρυές. Οι αείμνηστοι γονείς του Ευστράτιος και Παρασκευή Κωσταλά, έφεραν στον κόσμο πέντε αγόρια, το Γιώργο, τον Τέλη, τον Παναγιώτη, τo Γιάννη και το Δήμο και τα γαλούχησαν με τις καλύτερες αρετές της φυλής μας.
Το 1951 ήρθε για μια καλύτερη τύχη στην Αμερική και αρχικά εγκαταστάθηκε στο Henderson, North Carolina, όπου διέμενε η πολυαγαπημένη του θεία, Πηνελόπη. Μετά από έξι μήνες αντιλήφθηκε ότι η Νέα Υόρκη προσέφερε μεγαλύτερες ευκαιρίες για την εκπλήρωση του αμερικανικού ονείρου και μετακόμισε στο Μπρονξ.
Η επταμελής οικογένεια ενοικίασε ένα διαμέρισμα στο Μπρονξ και με τη σκληρή εργασία κατάφερε να αποκτήσει τα δικά της εστιατόρια και να επενδύσει στην αγορά ακινήτων.
Ο Παναγιώτης όπως και τα άλλα αδέλφια του ήταν εργασιομανής. Ήταν η κινητήρια δύναμη και ο οραματιστής όλων των επιτευγμάτων της οικογένειας Κωσταλά που τα πρώτα χρόνια αξιώθηκε να «κατακτήσει» το Μπρόνξ και μετέπειτα το Μανχάταν.
Τα εστιατόρια «Munchtime USA», «Socrates Pizza», «Huckleberry Finn Donut Shop», «Arachova Coffee Shop», «Essex I», «Essex II», «Essex III», «Vivia’s Deli», «Steve’s Pizza», «The Essex World» και «Bridge Deli» των αδελφών Κωσταλά παρείχαν τη δυνατότητα σε πολλούς Ελληνες μετανάστες να βρουν ένα ασφαλές περιβάλλον για να εργαστούν.
Παράλληλα λειτουργούσαν και ως σχολεία διότι παρείχαν τη δυνατότητα στους Έλληνες να μάθουν τα μυστικά του επαγγέλματος και με την πάροδο του χρόνου να αποκτήσουν τα δικά τους εστιατόρια.
Τα εστιατόρια και τα σπίτια της οικογένειας Κωσταλά είχαν ανοικτές τις πόρτες τους για τους Έλληνες που έρχονταν για περαιτέρω νοσηλεία στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center και άλλα αντικαρκινικά νοσοκομεία της Νέας Υόρκης, καθώς επίσης και για τους φοιτητές.
Ο αείμνηστος ήταν άριστος αθλητής και προσέφερε τα μέγιστα στον ποδοσφαιρικό σύλλογο Greek American Soccer Club και έχει βραβευτεί για την προσφορά του.
Οικογένεια
Ο Παναγιώτης γνώριζε καλύτερα από κάθε άλλον τη σημασία της λαϊκής ρήσης «παπούτσι από τον τόπο σου κι ας είναι και μπαλωμένο. Το 1972 επέστρεψε στη γενέτειρα για να παντρευτεί την Λίτσα Φλώρη, που όχι μόνο καταγόταν από το ίδιο χωριό, αλλά οι οικογένειές τους και κυρίως οι πατεράδες τους ήταν φίλοι, διότι τους συνέδεε η αγάπη για το κυνήγι.
Ο γάμος τους έγινε στον Άγιο Λουκά στα Πατήσια και ο Παναγιώτης και η Λίτσα τήρησαν όσο ελάχιστοι τον όρκο της αιώνιας αγάπης.
Οι νεόνυμφοι επέστρεψαν στο Μανχάταν όπου απέκτησαν τα δύο τους παιδιά, τον Ευστράτιο (Στράτο) και την Παρασκευή (Vivia) και τα γαλούχησαν με τις καλύτερες αρετές της φυλής μας.
Τους δίδαξαν την ελληνική γλώσσα και τα δύο τους τέκνα ομιλούν άπταιστα την ελληνική γλώσσα. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε η αγάπη του Παναγιώτη και της Λίτσας για τη γενέτειρα. Αν και ο Παναγιώτης λόγω της ενασχόλησής του με τα εστιατόρια δεν είχε την πολυτέλεια να περάσει όλα του τα καλοκαίρια στην Ελλάδα, εν τούτοις η σύζυγος και τα παιδιά του περνούσαν σχεδόν όλο το καλοκαίρι στη γενέθλια γη.
Ο Παναγιώτης αν και δεν είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει διότι ήρθε στην Αμερική σε ηλικία δέκα έξι περίπου ετών εντούτοις διακρινόταν για τη φιλομάθειά του. Ωστόσο μερίμνησε για τα δύο μικρότερα αδέλφια του, το Γιάννη και το Δήμο να σπουδάσουν, διότι είχε βαθιά πίστη στην παιδεία και συχνά έλεγε «άνθρωπος αγράμματος ξύλο απελέκητο.
Ο αείμνηστος ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος διότι παρείχε τη δυνατότητα στα παιδιά του, τον Στράτο και την Παρασκευή να σπουδάσουν στα καλύτερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ και της Γαλλίας.
