Στο τέλος του 1942 η Γερμανία βρέθηκε με πολλά ανοικτά μέτωπα και ελλείψεις σε έμψυχο υλικό. Για να καλυφθούν τα κενά στρατολόγησε 16χρονους και 60χρονους, και στο τέλος αποφυλάκισε ποινικούς και πολιτικούς καταδίκους, με αντάλλαγμα την κατάταξή τους στον στρατό. Επειδή οι άνθρωποι αυτοί -κυρίως οι ποινικοί- δεν ήταν υποδείγματα ήθους, ο Γερμανικός στρατός δεν τους ενέταξε σε υπάρχουσες μονάδες, μη θέλοντας να αμαυρώσει την ιστορία κάποιας απ’ αυτές, αλλά δημιούργησε το Σύνταγμα 999 που αργότερα αναπτύχθηκε σε μεραρχία. Οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί ήταν εμπειροπόλεμοι και προέρχονταν από τον τακτικό στρατό.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς ορισμένα από τα τάγματα της 999 μεταφέρθηκαν στην Κρήτη ως φρουριακά τάγματα. Ένα από αυτά, το 999-VI, αποβιβάστηκε στην Κάρπαθο στις 6 Σεπτεμβρίου 1943 και κατέλαβε το νησί από τους Ιταλούς. Ακολουθούν οι προσωπογραφίες δύο Γερμανών αξιωματικών διαφορετικών χαρακτήρων, που υπηρέτησαν στην Κάρπαθο με το 999-VI.
Hans Vogeler
Ο Hans Vogeler γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου 1917 στο Cuxhaven, που βρίσκεται ανατολικά του Humburg. Μόλις τελείωσε το λύκειο, τον έστειλαν για έξι μήνες στα κέντρα υποχρεωτικής εργασίας και δυο χρόνια για στρατιωτική εκπαίδευση. Στις 30 Σεπτεμβρίου 1939 επιστρατεύθηκε και τον Ιανουάριο του 1940 έλαβε τον βαθμό του ανθυπολοχαγού.
Τον Μάιο του 1940 συμμετείχε στην επίθεση της Γερμανίας εναντίον της Γαλλίας και μετά την υποταγή της η μονάδα του πήρε θέση στα απέναντι της Αγγλίας γαλλικά παράλια για την περίπτωση που θα αποφασιζόταν η απόβαση την Αγγλία. Ενώ βρισκόταν εκεί, πήρε πενθήμερη άδεια και μετέβη στο Cuxhaven της Γερμανίας, όπου τέλεσε τους γάμους του με την Gerda Oellerich, που γνώριζε από τα μαθητικά του χρόνια.
Την 1η Μαΐου 1941, η μονάδα του μεταφέρθηκε στα Ρωσικά σύνορα, απ’ όπου στις 22 Ιουνίου επιτέθηκε εναντίον της Ρωσίας με κατεύθυνση το Leningrad. Μετά από προέλαση 600 χιλιομέτρων, τραυματίστηκε σοβαρά και στάλθηκε σε νοσοκομείο της Γερμανίας, όπου για πρώτη φορά είδε τον νεογέννητο γιό του Volker.
Μετά την ανάρρωσή του, ο Vogeler κλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία, για να συμμετάσχει με μια αεροκίνητη μεραρχία στην κατάληψη της διώρυγας του Σουέζ, μόλις ο Rommel θα έφθανε στην Αλεξάνδρεια. Μετά τη ματαίωση της επιχείρησης του Σουέζ, η ίδια μεραρχία προοριζόταν για την κατάληψη της Μάλτας, αλλά και αυτή ματαιώθηκε.
Τον Οκτώβριο του 1942 ο Vogeler στάλθηκε στην Κρήτη όπου, την 1η Ιανουαρίου 1943 προήχθη στο βαθμό του υπολοχαγού. Στην Κρήτη υπηρέτησε στο Κοζάρι, Μιζουράνια και Ιεράπετρα και στις 15 Αυγούστου έφθασε στο Έμπαρος Ηρακλείου, όπου έσωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα έξι Κρητικούς και προς τιμωρίαν του για παρακοή διαταγής αποσπάστηκε στο ανατολικό μέτωπο. Λόγω όμως της κατάστασης στα Δωδεκάνησα, αποστάλθηκε αεροπορικώς στη Ρόδο.
Λίγες μέρες μετά τα Χριστούγεννα του 1943, ο Vogeler ξεκίνησε από την Ρόδο με το καΐκι Laurana για την Κάρπαθο. Αλλά, μόλις έφτασε στην Χάλκη έπιασε τρικυμία και αναγκάστηκε να μείνει για μια εβδομάδα. Ευχαριστημένος από τις περιποιήσεις των Χαλκητών τους ρώτησε σε τι μπορούσε να τους βοηθήσει και εκείνοι του ζήτησαν να ανοίξουν τα Ελληνικά σχολεία, που άνοιξαν παρά τις αντιδράσεις των Ιταλών.
Στις 6 Ιανουαρίου 1944 ο Vogeler έφτασε στην Κάρπαθο και ανέλαβε την διοίκηση του τμήματος που διοικούσε ο υπολοχαγός Stoltzmann, το οποίο άρχιζε από την Αμμωπή, κάλυπτε το ύψωμα της Αγίας Κυριακής, τα Πηγάδια και έφτανε μέχρι το Όθος. Επίσης, εκτός των στρατιωτικών του καθηκόντων, ανέλαβε χρέη πολιτικού μεσολαβητή μεταξύ των Γερμανών και Καρπαθίων. Όταν έγινε γνωστό το περιστατικό της Χάλκης από Καρπάθιους ναυτικούς που υπηρετούσαν στο Laurana, ο δάσκαλος και γραμματέας της Μητρόπολης Χριστόφορος Σακελλαρίδης προσέγγισε τον Vogeler και του ζήτησε να ανοίξουν τα Ελληνικά σχολεία. Ο Vogeler ικανοποίησε το αίτημα του.
Μεταξύ των πρώην πολιτικών κρατουμένων, υπήρχαν αρκετοί με καλλιτεχνικά προσόντα που ο Vogeler αξιοποίησε, δημιουργώντας θίασο και ορχήστρα, αποβλέποντας στην ψυχαγωγία των Γερμανών και στην δημιουργία καλών σχέσεων με τους Καρπάθιους, για τους οποίους ο θίασος έδινε παραστάσεις. Επίσης, στο σημερινό κτίριο του Λυκείου στο Απέρι, η ορχήστρα οργάνωνε μουσικές εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν και Καρπάθιοι οργανοπαίκτες με τοπικά μουσικά όργανα.
Επίσης ο Vogeler πρόσφερε ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες σε Καρπάθιους που τραυματίζονταν από δυναμίτες και συμμαχικούς βομβαρδισμούς. Μετά από πολλά χρόνια, 15/10/1969, ο Μάρκος Ζαράφτης, που τραυματίστηκε στο Βρόντη με δυναμίτες, του έγραψε: «Είμαι ο Μάρκος που στο γάμο μου στην Κάρπαθο έψαλλες τον Ελληνικό Εθνικό Ύμνο, είμαι ο ψαράς που τραυματίστηκε σοβαρά και έτρεξες γρήγορα, σωτήρα μου. Δεν μπορώ να συνεχίσω άλλο, γιατί τρέχουν τα δάκρυά μου όσο το θυμάμαι».
Στις 31 Αυγούστου 1944, οι Γερμανοί, θέλοντας να εξοικονομήσουν δυνάμεις για την άμυνα της Γερμανίας, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Αιγαίο και την ηπειρωτική Ελλάδα. Η αποχώρηση από την Κάρπαθο προέβλεπε τέσσερες αποστολές για την Ρόδο και απ’ εκεί, αν υπήρχαν τα μέσα, αεροπορικώς στην Γερμανία. Η πρώτη αποστολή άρχισε μετά από μερικές ημέρες και η τελευταία στις 4 Οκτωβρίου υπό τον Vogeler. Παρά την εντολή που είχε πάρει, ο Vogeler φεύγοντας από την Κάρπαθο δεν ανατίναξε το λιμάνι των Πηγαδίων. Πέρασε από στρατοδικείο, όπου επικαλέστηκε τεχνικά προβλήματα. Μετά από σύντομο διαδικασία το στρατοδικείο τον αθώωσε, επηρεασμένο από τη δύσκολη αποστολή που έφερε εις πέρας.
Τον Οκτώβριο του 1944, οι Σύμμαχοι κατέλαβαν την Τήλο και επειδή η πρώτη προσπάθεια ανακατάληψης του νησιού υπό τον υπολοχαγό Jenninger απέτυχε, ο στρατηγό Wagener, στις 28 Οκτωβρίου, έστειλε τον Vogeler που έφερε εις πέρας την αποστολή. Στο μεταξύ ο Jenninger, για να δικαιολογήσει την αποτυχία του, ανάφερε ότι ντόπιοι Τηλιακοί βοήθησαν τους Συμμάχους, με αποτέλεσμα ο Vogeler να πάρει διαταγή να συλλάβει 30 ομήρους και να τους εκτελέσει.
Επειδή ο Vogeler έπρεπε να υπακούσει, έκαμε αναφορά ενάντια στην εντολή για την εκτέλεση και την έστειλε στη Ρόδο μαζί με 21 ομήρους. Έδωσε δε εντολή στον λοχία που τους συνόδευε να τους παραδώσει στον στρατοδίκη μαζί με την αναφορά. Οι όμηροι αφέθηκαν ελεύθεροι και επέστρεψαν στην Τήλο.
Την 30η Νοεμβρίου 1944, και μετά την επαναφορά της Τήλου στη γερμανική κατοχή, ο Vogeler επέστρεψε στη Ρόδο, προήχθη σε λοχαγό, ανέλαβε τη διοίκηση τάγματος και του απονεμήθηκε ο «Σιδηρούς Σταυρός». Τον Μάιο του 1945, μετά την παράδοση των Γερμανών της Ρόδου, κρατήθηκε από τους Άγγλους και στάλθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Αίγυπτο, απ’ όπου απολύθηκε και επέστρεψε στη Γερμανία.
Το 1969 ο Vogeler αποφάσισε να επισκεφθεί την Ελλάδα στα μέρη που υπηρέτησε, και προτού πραγματοποιήσει το ταξίδι του ανακοίνωσε την πρόθεση του στους δημάρχους Έμπαρου-Κρήτης (Κωνσταντίνο Μαργαριτάκη), Καρπάθου (Χριστόφορο Σακελλαρίδη) και Μαλώνας-Ρόδου. Όλοι του εκφράσανε τη χαρά τους και του υποσχέθηκαν την πατροπαράδοτη ελληνική φιλοξενία. Μεταξύ άλλων ο Μαργαριτάκης του έγραψε: «Πολλοί εκ των συγχωριανών μας, σας ενθυμούνται και ασφαλώς δεν πρόκειται να λησμονήσουν την καλήν σας συμπεριφοράν». Ο δε Σακελλαρίδης του έγραψε: «Εξεδήλωσες τον ανθρωπισμό σου όταν φεύγοντας από το νησί μας δεν ανατίναξες το λιμάνι και το τηλεγραφείο και απεφεύχθη μεγάλη καταστροφή». Έκτοτε επισκέφθηκε την Ελλάδα και ιδιαίτερα την Κάρπαθο περισσότερες από 30 φορές.
Με τον Vogeler επικοινώνησα για πρώτη φορά τον Μάιο του 1985 και του ζήτησα να απαντήσει σε αρκετά ερωτήματα σχετικά με την Γερμανική κατοχή της Καρπάθου υπό την μορφή συνέντευξης. Ανταποκρίθηκε αμέσως και η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο λεύκωμα του «Ποσειδώνα» (στα Ελληνικά) και στο περιοδικό Karpathos (στα Αγγλικά). Έκτοτε και μέχρι την ημέρα του θανάτου του (1996) ανταλλάξαμε περισσότερες από 100 επιστολές για θέματα που είχαν σχέση με την γερμανική κατοχή της Καρπάθου. Μεταξύ άλλων, μου απέστειλε αρκετές φωτογραφίες και ντοκουμέντα της εποχής και όλη του την αλληλογραφία με Έλληνες. Όλα αυτά μαζί με το προσωπικό μου αρχείο βρίσκονται στο αρχείο του New York City University.
Το 1992 προσκάλεσα τον Vogeler και ήρθε στην Αμερική όπου έμεινε για δυο εβδομάδες. Στο διάστημα της παραμονής παρευρέθηκε σε διάφορες συγκεντρώσεις και ήρθε σε επαφή με την Καρπαθιακή και Δωδεκανησιακή παροικία όπου έγινε ευμενώς δεκτός. Ιδιαίτερα συγκινητική ήταν η συνάντηση που έγινε στο γεύμα που πρόσφερε προς τιμήν ο Ηλίας Ρωμαίος στο σπίτι του στην Αστόρια της Νέας Υόρκης. Ήταν συγκινητικό να βλέπεις τους δυο πρώην αντιπάλους στην Μάχη της Τήλου να πέφτει ο ένας στην αγκαλιά του άλλου.
Stolzmann
Ο Stolzmann, όπως και ο Vogeler, μόλις τελείωσε το λύκειο, πήγε στα κέντρα υποχρεωτικής εργασίας και στρατιωτικής εκπαίδευσης. Ακολούθησε η επιστράτευσή του και η απονομή του βαθμού του ανθυπολοχαγού. Έλαβε μέρος σε αρκετά πολεμικά μέτωπα και τον Σεπτέμβριο του 1943 βρίσκεται στο νομό Ηρακλείου της Κρήτης με το βαθμό του υπολοχαγού. Απ’ εκεί ξεκίνησε με το τάγμα 999-VI για την Κάρπαθο στις 6 Σεπτεμβρίου.
Μετά την παράδοση της Καρπάθου από τους Ιταλούς, ο Stolzmann ανάλαβε την διοίκηση του ανατολικού τμήματος της Καρπάθου, που άρχιζε από την Αμοωπή μέχρι το Όθος με κέντρο τα Πηγάδια. Στην δικαιοδοσία του περιήλθε η συγκέντρωση των Ιταλών κρατουμένων σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως και η αποστολή τους στην Κρήτη με τελικό προορισμό την Γερμανία. Η προσπάθειά του να συλληφθούν οι Ιταλοί δραπέτες και να επιστρέψουν στα στρατόπεδα εντός τακτής προθεσμίας είχε ως αποτέλεσμα την εκτέλεση του στρατιώτη Alessandro Orofino από τους Γερμανούς και του υπολοχαγού Alberto Patruno από τους κατασκόπους.
Στις 20 Οκτωβρίου 1943, μετά τον βομβαρδισμό των Πηγαδίων από συμμαχικά αεροπλάνα, ο Stolzmann διέταξε την εκκένωση των Πηγαδίων.
Η Καλλιόπη Καρακατσάνη με τους γιούς της Γιάννη και Μανώλη μετακόμισαν στην Βωλάδα. Διηγείται ο Γιάννης: «Μια μέρα πήραμε άδεια και μαζί με την μητέρα μου κατεβήκαμε στα Πηγάδια να πάρουμε ορισμένα πράγματα από το σπίτι μας. Βρήκαμε τις πόρτες κλειστές και τις κλειδαριές σφραγισμένες με βουλοκέρι. Πήγαμε στον Stolzmann που είχε το γραφείο του στο σπίτι του Γιώργη Αλεξιάδη (πρώην Ιταλικό Dopolavoro) και του ζητήσαμε να μας αφήσει να ανοίξουμε το σπίτι μας να πάρουμε ορισμένα πράγματα που είχαμε ανάγκη. Αυτός, όχι μόνον δεν μας επέτρεψε, αλλά μας είπε ότι έπρεπε να το ανατινάξει γιατί μέσα στο σπίτι βρήκε έγραφα που φανέρωναν πως ο πατέρας μου υπηρέτησε στην Γαλλία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο με τον Αμερικανικό στρατό εναντίον της Γερμανίας».
Στην αναφορά του ο συνταγματάρχης Francesco Imbriani (“Archivio dell’ Ufficio Storico dello Stato maggiore dell’ Esercito – Roma”), αποκαλεί τον Stolzmann μεγάλο κλέφτη. Έμπαινε στα σπίτια που είχαν εγκαταλείψει οι Πηγαδιώτες και έπαιρνε ότι ήθελε. Στην συνέχεια αναφέρει: «Ξαφνικά το Διοικητήριο, όπου έμενα ως πολιτικός Διοικητής, περικυκλώθηκε από ένοπλους στρατιώτες και υποχρεώθηκα να φύγω. Την επόμενη δύο φορτηγά αυτοκίνητα εμφανίστηκαν στο Διοικητήριο και λήστεψαν έπιπλα, χαλιά, σερβίτσια κλπ., τα οποία διανεμήθηκαν μεταξύ των Γερμανών αξιωματικών».
«Στις 9 Φεβρουαρίου 1944, στις δέκα η ώρα το βράδυ, ήρθε ο Stolzmann και με ενημέρωσε ότι στις 5 το πρωί θα έφευγα αεροπορικώς. Του παρέδωσα ότι είχα εκτός από τα τιμαλφή μου (1 χρυσό χρονόμετρο, 1 κάμερα, 1 χρυσό δαχτυλίδι του γάμου μου, με διαμάντια, και οικονομικούς τίτλους αξίας 300.000 λιρετών). Του επεσήμανα ότι αυτό που συνέβαινε ήταν παράνομο, επειδή τα προσωπικά είδη δεν θα μπορούσε να τα κατασχέσει. Εκείνος μου απάντησε ότι αποτελούσαν λάφυρα πολέμου».
Μετά την παράδοση της Καρπάθου στους Γερμανούς, ο ανθυπολοχαγός Michele Memola δεν παραδόθηκε και στις 21 Σεπτεμβρίου 1943 κατέφυγε στο Μεσοχώρι, όπου τον έκρυβαν και συντηρούσαν οι Μεσοχωρίτες με κίνδυνο της ζωής τους. Αλλά, μετά από πέντε μήνες κυνηγητό από τον Stoltman, παραδόθηκε στον Ιταλό σταθμάρχη του Μεσοχωρίου Brigadiere Antonio Micali ο οποίος όπως ήταν υποχρεωμένος, στις 21 Φεβρουαρίου 1944, τον παρέδωσε στον Stoltzman. Ο Stoltzman έθεσε το Memola υπό περιορισμό στο ανώγι του Νικόλα Διακονή στις Μενετές και με ενέσεις scopolamine και βασανιστήρια προσπαθούσε να πάρει πληροφορίες για τους Μισοχωρίτες που τον συντηρούσαν. Τον άφηνε νηστικό για μέρες που αναγκαζόταν να ξύνει το πάτωμα και με τα ροκανίδια να κατευνάσει την πείνα του. Τελικά στις 17 Μαΐου τον έστειλε στην Ρόδο και απ’ εκεί στην Γερμανία από όπου απελευθερώθηκε από τους Συμμάχους και επέστρεψε στο σπίτι του.
Μετά την πτώση του γερμανικού αεροπλάνου στην παραλία Αγνόντια στις 9 Οκτωβρίου 1943, ο Stoltzman ανάλαβε την διερεύνηση της υπόθεσης και με σύντομες διαδικασίες «στρατοδικείου», καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν οι Εμμανουήλ Κων. Πιπέρης της Ζαχάρας, Πάχος Βασ. Ν. Πιπέρης και Εμμανουήλ Γ. Σισαμής με την κατηγορία ότι «εσκύλευσαν τον νεκρόν, και αφαίρεσαν προσωπικά του αντικείμενα και εξαρτήματα του αεροπλάνου».
Από την δράση της συμμαχικής αεροπορίας και ναυτικού εναντίον των Γερμανών, ήταν φανερό ότι δρούσε κατασκοπευτικό κλιμάκιο στην Κάρπαθο. Έτσι, μετά την άφιξη του Vogeler στην Κάρπαθο τον Ιανουάριο του 1944, ο Stoltzman μετακόμισε στις Μενετές και ανάλαβε την ανακάλυψη και εξάρθρωση του κατασκοπευτικού κλιμακίου από τους Χριστόφορο Λιτό και Γιάννη Κρασόπουλο.
Όπως αναφέρει, ο Imbriani ενημέρωσε τον Γιαννακά, μέσω της αλυσίδας Imbriani-Penna-Διακίδη-Σακελλαρίδη-Γιαννακά, ότι θα ερχόταν από την Θεσσαλονίκη κλιμάκιο αντικατασκοπεία και ότι ο Stolzmann με μια διμοιρία θα πήγαινε να ερευνήσει την περιοχή Μεσοχωρίου για να εντοπίσει και συλλάβει τους κατασκόπους. Ο Γιαννακάς ενημέρωσε τους κατασκόπους, που για περισσότερη ασφάλεια μετακόμισαν στα Άπελλα.
Όπως αναφέρουν οι Κρασόπουλος και λοχαγός L. Stephen στις αναφορές τους, στις 20 Μαρτίου 48 Γερμανοί υπό τον Stolzmann, που ήταν γνωστός με το παρατσούκλι «Jerry», έκαναν έρευνα στην γύρω περιοχή. Οι κατάσκοποι ήταν περιτριγυρισμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, τους έλειπαν τα πάντα, ακόμη και το νερό. Κάποτε οι Γερμανοί πέρασαν σε απόσταση 6-7 μέτρων, αλλά ευτυχώς δεν τους ανακάλυψαν.
Επίσης σύμφωνα με αναφορές των Κρασόπουλου και ανθυπολοχαγού Eμμ. Μπερδάλη και κατόπιν ενεργειών του Stolzmann, οι Γερμανοί έφεραν ηλεκτρονικό μηχανισμό εντοπισμού ασύρματου τηλέγραφου (RDF), τον οποίο τοποθέτησαν μεταξύ Βωλάδας και Όθους. Επιπλέον έφεραν ένα αντικατάσκοπο, που προφασιζόταν τον δημοσιογράφο και παρακολουθούσε τους Σακελλαρίδη και Γιαννακά.
Χρόνια αργότερα ο πάτερ Κωνσταντίνος Χαλκιάς αναφερόμενος στον Stolzmann δημοσίευσε στον Καρπαθιακό τύπο ότι ο Stolzmann ήταν κατάσκοπος των Συμμάχων και ότι όταν ανακαλύφθηκε από τους Γερμανούς τουφεκίσθηκε στην Ρόδο. Προς εξακρίβωση της πραγματικότητας, υποβάλαμε σχετική ερώτηση στον Vogeler από τον οποίο πήραμε την απάντηση που ακολουθεί:
Κασσώτης: Υπάρχει μια διάδοση ότι ο Γερμανός αξιωματικός Stolzmann ήταν κατάσκοπος των Άγγλων. Αργότερα, όταν οι Γερμανοί το ανακάλυψαν, εκτελέστηκε στην Ρόδο. Αληθεύει;
Vogeler: Η διάδοση είναι απλώς μια διάδοση και μάλιστα μια κακή διάδοση, επειδή ο Stolzmann ήταν ένας γενναίος και έντιμος Γερμανός αξιωματικός. Στην αρχή του Σεπτέμβρη 1944 η εκκένωση της Ρόδου γινόταν με αεροπλάνα, που κατευθύνονταν στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Βελιγράδι. Είχαν δει τον Stolzmann να επιβιβάζεται σ’ ένα απ’ αυτά τα αεροπλάνα που χάθηκε καθ’ οδόν. Αυτή την εποχή πολλά αεροπλάνα βομβαρδίζονταν και χάνονταν στη θάλασσα. Όταν έφθασα στο λιμάνι της Λίνδου το πρωί της 5ης Οκτωβρίου 1944, ένας συνάδελφος αξιωματικός μου έδωσε αυτή την πληροφορία. Από τότε δεν ξανακούσαμε τίποτε γι αυτόν και πρέπει να πιστεύουμε ότι αυτός χάθηκε με αεροπλάνο μέσα στη θάλασσα.
Αργότερα ο πάτερ Χαλκιάς επανέρχεται επί του ιδίου θέματος και σε μελέτη του που δημοσιεύθηκε στα «Καρπαθιακά Χρονικά» Δ΄ γράφει: «… με την βοήθειαν του λοχαγού Stolzmann εργαζόμενου υπέρ των Συμμάχων, τουφεκισθέντος υπό Γερμανού αξιωματικού εις Ρόδον μικρόν προς της αναχωρήσεώς των, καθ’ ην στιγμήν μετέδιδε μυστικά σήματα εκ του γραφείου του εις το συμμαχικόν γραφείον του Καΐρου». Όπως δε σημειώνει, την πληροφορία αυτή έλαβε από τον πρώην Μητροπολίτη Ρόδου Απόστολο Τρύφωνος, κατά την επίσκεψη του εις το ερημητήριο του στις 30/6/1950.
Μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πόλεμο οι Γερμανία έφτιαξε δυο στρατιωτικά νεκροταφεία στην Ελλάδα, το ένα βρίσκεται στο Μάλεμε της Κρήτης, όπου είναι ενταφιασμένα τα οστά αυτών που έχασαν τη ζωή τους στην Κρήτη, και το άλλο στον Διόνυσο Αττικής όπου είναι ενταφιασμένα τα οστά αυτών που έχασαν τη ζωή τους στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Από την Κάρπαθο, το 1960, οι Γερμανοί ξέθαψαν από το Ιταλικό νεκροταφείο τα οστά δύο Γερμανών που σκοτώθηκαν στο αεροδρόμιο του Αφιάρτη στη Μάχη της Κρήτης, ενός Γερμανού στρατιώτη που σκοτώθηκε στο λιμάνι των Πηγαδίων από συμμαχικό βομβαρδισμό στις 20 Σεπτεμβρίου 1943 και του αντιναζιστή στρατιώτη Alfred Eickworth, που εκτέλεσαν οι Γερμανοί στις 28 Νοεμβρίου 1943. Επίσης ξέθαψαν και τα οστά δυο Γερμανών που ήταν θαμμένοι στην δυτική πλευρά της εκκλησίας της Αγίας Αγκάρας στο Βρόντη.
Επίσης, από ένα χωράφι που βρίσκεται στην αριστερά μεριά του δρόμου από τα Πηγάδια προς τις Μενετές, λίγο προτού αρχίσει η διακλάδωση για το αεροδρόμιο, ξέθαψαν τα οστά 30 περίπου Γερμανών. Όταν οι Γερμανοί άρχισαν να εγκαταλείπουν την Κάρπαθο, τα βρετανικά αντιτορπιλικά Terpsichore και Termagant συνάντησαν, στις 24 Σεπτεμβρίου 1944, την τρίτη Γερμανική αποστολή στην περιοχή Κατώδιο και την βύθισαν. Οι Γερμανοί συνέλεξαν τα πτώματα όσων μπόρεσαν και τα έθαψαν στο προαναφερθέν χωράφι.
Έχοντας υπ’ όψη ταύτα απευθυνθήκαμε στην Διοίκηση του Γερμανικού νεκροταφείου στον Διόνυσο, υποβάλλοντας τα ονόματα των Stolzmann και Alfred Eickworth ζητώντας σχετικές πληροφορίες. Στο κατάλογο των ενταφιασμένων και των επικήδειων πλακών βρίσκεται το όνομα του Eickworth δεν υπάρχει όμως το όνομα του Stolzmann. Τελικά, τα ντοκουμέντα και η έρευνα απέδειξε ότι ο Stolzmann όχι μόνο δεν συνεργαζόταν με τους Συμμάχους, αλλά αντίθετα προσπαθούσε να εξαρθρώσει το συμμαχικό κλιμάκιο που δρούσε στην Κάρπαθο.
Vogeler and Stolzmann – Two German officers in Karpathos during WWII
By Manolis Cassotis
At the end of 1942, Germany found itself with many open fronts and shortages of manpower. To fill the gaps, it recruited 16-year-olds and 60-year-olds, and eventually released criminal and political convicts, in exchange for their enlistment in the army. Because these people – mainly criminals – were not models of morality, the German army did not integrate them into existing units, not wanting to tarnish the history of any of them, but created the 999th Regiment, which later developed into a division. The officers and non-commissioned officers were experienced combatants and came from the regular army.
After the occupation of Crete by the Germans, some of the battalions of the 999th were transferred to Crete as garrison battalions. One of them, the 999-VI, landed on Karpathos on September 6th 1943 and occupied the island from the Italians. The following are portraits of two German officers of different characters, who served on Karpathos with the 999-VI.
Hans Vogeler
Hans Vogeler was born on June 17, 1917, in Cuxhaven, east of Hamburg. After finishing high school, he was sent to a forced labor camp for six months and two years of military training. He was drafted on September 30, 1939, and in January 1940 he was commissioned as a second lieutenant.
In May 1940 he participated in the German attack on France and after its surrender his unit took up position on the French coast opposite England in case the decision was made to invade England. While there, he took five days leave and went to Cuxhaven, Germany, where he married Gerda Oellerich, whom he had known since his school days.
On May 1, 1941, his unit was transferred to the Russian border, from where it attacked Russia towards Leningrad on June 22. After an advance of 600 kilometers, he was seriously wounded and sent to a hospital in Germany, where he saw his newborn son Volker for the first time.
After his recovery, Vogeler was called to active duty, to participate with an air-transfer division to capture the Suez Canal, as soon as Rommel reached Alexandria. After the failure of the Suez operation, the same division was intended for the capture of Malta, but that too was cancelled.
In October 1942 Vogeler was sent to Crete where, on 1 January 1943, he was promoted to first lieutenant. In Crete, he served in Kozari, Mizourania and Ierapetra and on 15 August he arrived in Embaros, Heraklion, where he saved six Cretans from the firing squad and as punishment for disobeying an order, he was detached to the eastern front. However, due to the situation in the Dodecanese, he was sent by air to Rhodes.
A few days after Christmas 1943, Vogeler set off from Rhodes on the Laurana boat for Karpathos. But, as soon as he arrived in Halki, a storm started and was forced to stay for a week. Pleased with the care of the Halkians, he asked them how he could help them, and they asked him to open the Greek schools, which he did despite the Italians’ reactions.
On January 6, 1944, Vogeler arrived in Karpathos and took over the command of the section commanded by Lieutenant Stolzmann, which started from Ammopi, covered the hill of Saint Sunday, Pigadia and reached Othos. Also, in addition to his military duties, he assumed the duties of a political mediator between the Germans and the Karpathians. When the incident of Halki became known from Karpathian sailors serving on the Laurana, the teacher and secretary of the Metropolis Christophoros Sakellaridis approached Vogeler and asked him to open the Greek schools. Vogeler granted his request.
Among the former political prisoners, there were several with artistic qualifications that Vogeler utilized, creating a troupe and orchestra, aiming to entertain the Germans and to create good relations with the Karpathians, for whom the troupe gave performances. Also, in the current building of the Lyceum in Aperi, the orchestra organized musical events in which Karpathian instrumentalists participated with local musical instruments.
Vogeler also offered medical services to Karpathians injured by dynamite and allied bombing. Many years later, on 15/10/1969, Markos Zaraftis, who was injured in Vronti by dynamite, wrote to him: “I am Markos, who at my wedding in Karpathos sang the Greek National Anthem, I am the fisherman who was seriously injured, and you ran quickly, my savior. I can’t go on any longer, because my tears are flowing as I remember it.”
On August 31, 1944, the Germans, wanting to save forces for the defense of Germany, decided to abandon the Aegean and mainland Greece. The withdrawal from Karpathos envisaged four missions to Rhodes and from there, if the means were available, by air to Germany. The first mission began a few days later and the last on October 4 under Vogeler. Despite the order he had received, Vogeler, when leaving Karpathos, did not blow up the port of Pigadia. He went through a military court, where he cited technical problems. After a short procedure, the military court acquitted him, influenced by the difficult mission he had carried out.
In October 1944, the Allies occupied Tilos and because the first attempt to retake the island under Lieutenant Jenninger failed, General Wagener, on October 28, sent Vogeler who carried out the mission. In the meantime, Jenninger, to justify his failure, reported that local Tilians helped the Allies, because of which Vogeler received an order to capture 30 hostages and execute them.
Because Vogeler had to obey, he filed a report against the order for execution and sent it to Rhodes along with 21 hostages. He ordered the sergeant who accompanied them to hand them over to the military court along with the report. The hostages were released and returned to Tilos.
On November 30, 1944, after the return of Tilos to German occupation, Vogeler returned to Rhodes, was promoted to captain, took command of a battalion and was awarded the “Iron Cross”. In May 1945, after the surrender of the Germans of Rhodes, he was captured by the British and sent to a prisoner of war camp in Egypt, from where he was discharged and returned to Germany.
In 1969 Vogeler decided to visit Greece in the places where he served, and before making his trip he announced his intention to the mayors of Embaros-Crete (Konstantinos Margaritakis), Karpathos (Christophoros Sakellaridis) and Malona-Rhodes. They all expressed their joy and promised him the traditional Greek hospitality. Among other things, Margaritakis wrote to him: “Many of our fellow villagers remember you and certainly will not forget your good behavior”. Sakellaridis wrote to him: “You demonstrated your humanity when leaving our island, you did not blow up the port and the telegraph office and a great disaster was avoided”. Since then, he has visited Greece, and especially Karpathos, more than 30 times.
I first contacted Vogeler in May 1985 and asked him to answer several questions about the German occupation of Karpathos in the form of an interview. He responded immediately and the interview was published in “Poseidon’s” album (in Greek) and in Karpathos magazine (in English). From then until the day of his death (1996) we exchanged more than 100 letters on issues related to the German occupation of Karpathos. Among other things, he sent me several photographs and documents from the time and all his correspondence with Greeks. All of this, together with my personal archive, is in the archives of the New York City University.
In 1992 I invited Vogeler, and he came to America where he stayed for two weeks. During his stay he attended various gatherings and met the Karpathian and Dodecanese community where he was warmly welcomed. Particularly moving was the meeting that took place at the luncheon offered in his honor by Elias Romaios at his home in Astoria, New York. It was moving to see the two former adversaries in the Battle of Tilos fall into each other’s arms.
Stolzmann
Stolzmann, like Vogeler, immediately after graduating from high school, went to the centers of compulsory labor and military training. He was then drafted and awarded the rank of second lieutenant. He took part in several war fronts and in September 1943 he was in the prefecture of Heraklion, Crete, with the rank of first lieutenant. From there he set off with the 999-VI battalion for Karpathos on September 6.
After the Italians surrender Karpathos, Stolzmann assumed command of the eastern part of Karpathos, which extended from Amoopi to Othos and centered in Pigadia. He was responsible for the concentration of the Italian prisoners in concentration camps and their shipment to Crete, with a destination in Germany. His attempt to capture the Italian escapees and return them to the camps within the prescribed time limit resulted in the execution of Private Alessandro Orofino by the Germans and Lieutenant Alberto Patruno by the spies.
On October 20, 1943, after the bombing of Pigadia by Allied planes, Stolzmann ordered the evacuation of Pigadia.
Kalliopi Karakatsani and her sons John and Manolis moved to Volada. John recounts: “One day we got permission and with my mother we went to Pigadia to get some things from our house. We found the doors closed and the locks sealed with sealing wax. We went to Stolzmann who had his office in the house of George Alexiadis (former Italian Dopolavoro) and we asked him to let us open our house to get some things we needed. He not only did not allow us to get to our house, but he told us that he should had blown it up because inside the house he found documents that revealed that my father served in France in WWII with the American army against Germany.”
In his report, Colonel Francesco Imbriani (“Archivio dell’ Ufficio Storico dello Stato maggiore dell’ Esercito – Roma”), calls Stolzmann a great thief. He entered the houses that had been abandoned by the Pigadiotans and took whatever he wanted. He then states: “Suddenly the Administration building, where I was staying as a political Commander, was surrounded by armed soldiers and I was forced to flee. The next day two trucks appeared at the Administration building and robbed furniture, carpets, crockery, etc., which were distributed among the German officers.”
“On February 9, 1944, at ten o’clock in the evening, Stolzmann came and informed me that at 5 in the morning I would be leaving by plane. I gave him everything I had except my valuables (1 gold chronometer, 1 camera, 1 gold wedding ring with diamonds, and financial securities worth 300,000 lire). I pointed out to him that what was happening was illegal, because he could not confiscate personal belongings. He replied that they were war booty.”
After the Italians surrender Karpathos to the Germans, Second Lieutenant Michele Memola did not surrender and on September 21, 1943 he fled to Mesohori, where the Mesohoritans hid and supported him at the risk of their lives. But, after five months of being hunted by Stoltzman, he surrender to the Italian station-marshal of Mesohori, Brigadiere Antonio Micali, who, as he was obliged to do, on February 21, 1944, handed him over to Stoltzman. Stoltzman confined Memola in the upper floor of Nikolas Diakonis house in Menetes and tried to obtain information about the Mesohoritans who supported him with scopolamine injections and torture. He left him hungry for days, forcing him to scrape the floor to satisfy his hunger with wood shavings. Finally, on May 17, he sent him to Rhodes and from there to Germany, where he was liberated by the Allies and returned home.
After the German plane crashed on Agnondia beach on October 9, 1943, Stoltzman took over the investigation of the case and through brief “court martial” procedures, Emmanuel Kon. Piperis of Zahara, Pachos Vas. N. Piperis and Emmanuel G. Sisamis were convicted and executed on the charge of “disrespecting the body of the deceased and removing his personal belongings and parts of the plane”.
From the action of the Allied air force and navy against the Germans, it was obvious that a spy cell was operating in Karpathos. Thus, after Vogeler’s arrival in Karpathos in January 1944, Stoltzman moved to Menetes and took on the task of discovering and subduing the spy cell from Christoforos Litos and John Krasopoulos.
As Imbriani reports, he informed Giannakas, through the chain Imbriani-Penna-Diakides-Sakellaridis-Giannakas, that a counterintelligence team would be coming from Thessaloniki and that Stolzmann with a platoon would go to investigate the area around Mesohori to locate and arrest the spies. Giannakas informed the spies, who for greater security moved to Apella.
As Krasopoulos and Captain L. Stephen report, on March 20, 48 Germans under Stolzmann, who was known by the nickname “Jerry”, conducted a search of the surrounding area. The spies were surrounded for a long time, they lacked everything, even water. Once the Germans passed within 6-7 meters, but fortunately they were not discovered.
Also, according to reports by Krasopoulos and Second Lieutenant Emm. Berdalis and following actions by Stolzmann, the Germans brought an electronic wireless telegraph detection device (RDF), which they placed between Volada and Othos. In addition, they brought a counterspy, who pretended to be a journalist and spied on Sakellaridis and Giannakas.
Years later, Father Konstantinos Halkias, referring to Stolzmann, published in the Karpathian press that Stolzmann was a spy for the Allies and that when he was discovered by the Germans he was shot in Rhodes. To verify the reality, we submitted a relevant question to Vogeler from whom we received the following answer:
Cassotis: There is a rumor that the German officer Stolzmann was a spy for the British. Later, when the Germans discovered it, he was executed in Rhodes. Is it true?
Vogeler: The rumor is just a rumor, and a bad rumor, because Stolzmann was a brave and honest German officer. At the beginning of September 1944, the evacuation of Rhodes was carried out by planes, which were headed for Athens, Thessaloniki and Belgrade. Stolzmann had been seen boarding one of these planes, which was lost on the way. At that time, many planes were being bombed and lost at sea. When I arrived at the port of Lindos on the morning of October 5, 1944, a fellow officer gave me this information. Since then, we have not heard anything about him, and we must believe that he was lost by plane in the sea.
Later, Father Halkias returns to the same subject and in a study published in the “Karpathian Chronicles” IV he writes: “… with the help of Captain Stolzmann, working for the Allies, who was shot by a German officer in Rhodes prior to their departure, at the moment he was transmitting secret signals to the Allied office in Cairo.” As he notes, he received this information from the former Metropolitan of Rhodes, Apostle Tryphon, during his visit to his hermitage on 30/6/1950.
After the end of WWII, Germany established two military cemeteries in Greece, one located in Maleme, Crete, where the bones of those who lost their lives in Crete are buried, and the other in Dionysos, Attica, where the bones of those who lost their lives in the rest of Greece are buried.
From Karpathos, in 1960, the Germans exhumed from the Italian cemetery the bones of two Germans who were killed at the Afiarti airport in the Battle of Crete, a German soldier who was killed in the port of Pigadia by Allied bombing on September 20, 1943, and the anti-Nazi soldier Alfred Eickworth, who was executed by the Germans on November 28, 1943. They also exhumed the bones of two Germans who were buried on the west side of the church of Saint Agara in Vronti.
Also, from a field located on the left side of the road from Pigadia to Menetes, just before the fork to the airport, the bones of about 30 Germans were dug up. When the Germans began to abandon Karpathos, the British destroyers Terpsichore and Termagant encountered, on September 24, 1944, the third German expedition in the Katodio area and sank it. The Germans collected the bodies of those they could and buried them in this field.
With this in mind, we approached the Administration of the German cemetery in Dionysos, submitting the names of Stolzmann and Alfred Eickworth, requesting relevant information. In the list of the buried and the funeral plaques, the name of Eickworth is found, but the name of Stolzmann is not. Ultimately, the documents and the investigation proved that Stolzmann not only did not cooperate with the Allies, but on the contrary was trying to dismantle the Allied spy cell operating in Karpathos.
