Απ’ όλους τους Δωδεκανησίους, οι Νισύριοι εγκαταστάθηκαν ομαδικά στην Νέα Υόρκη, κι αυτός είναι ένας από τους λόγους που πρώτοι οι Νισύριοι ίδρυσαν Δωδεκανησιακούς συλλόγους, επηρεασμένοι από τον ομογενειακό τύπο που κυκλοφορούσε στην Νέα Υόρκη και την συλλογική δραστηριότητα των άλλων ομογενών. Η πρωτοπορία των Νισυρίων οφείλεται και στην παρουσία αρκετών συμπατριωτών τους, που ήλθαν από την Μικρά Ασία κι είχαν συλλογικές εμπειρίες από τους Νισυριακούς συλλόγους στην Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη.
«Όμηρος» – «Πορφυρίς»
Το 1903 ιδρύθηκε στην Νέα Υόρκη ο Νισυριακός Σύλλογος «Όμηρος» με σκοπό την δημιουργία κοινοτικού σχολείου στην Νίσυρο και το 1907 ενεργοποιήθηκε και κατόρθωσε να συγκεντρώσει σημαντικό χρηματικό ποσό με το οποίο κτίστηκε η «Ομήρειος Κοινοτική Σχολή» στο Μανδράκι. Παράλληλα, το 1906, ιδρύθηκε στην Νέα Υόρκη ο Σύλλογος «Πορφυρίς» από Νισύριους από το ίδιο χωριό, που συγκέντρωσε σεβαστό χρηματικό ποσό με το οποίο κτίστηκαν τα Δημοτικά Λουτρά της Νισύρου. Κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και οι δυο σύλλογοι πραγματοποίησαν εράνους για εθνικούς σκοπούς.
Γνωμαγόρας
Στις 5 Απριλίου 1915, από την συγχώνευση των δύο συλλόγων προήλθε ο «Γνωμαγόρας». Ο νέος σύλλογος συνέχισε την βοήθεια του προς την Νίσυρο με την αποπεράτωση του λιμανιού στο Μανδράκι και αργότερα, το 1956, με την ανακαίνιση των Λουτρών. Κατά το διάστημα της Ιταλοκρατίας, ο Σύλλογος βοήθησε τα Ελληνικά σχολεία της Νισύρου με την πληρωμή των μισθών των δασκάλων και την δωρεάν παραχώρηση βιβλίων και γραφικής ύλης. Επίσης, βοήθησε το μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιανής και άλλες εκκλησίες και εξωκλήσια.
Στο διάστημα της οικονομικής κρίσης, ο «Γνωμαγόρας» φρόντισε και για την κοινωνική περίθαλψη των μελών του. Όταν κάποιο μέλος του Συλλόγου ασθενούσε του έδινε 40 δολάρια και αν χρειαζόταν να πάει στο νοσοκομείο το ποσό αυξανόταν στα 90 δολάρια. Αν δε ο ασθενής ήταν άπορος και χρειαζόταν να πάει στην εξοχή προς ανάρρωση, ο σύλλογος μπορούσε να προσφέρει μέχρι 250 δολάρια. Όταν κάποιος πέθαινε και ήταν άπορος τότε ο Σύλλογος κάλυπτε τα έξοδα της κηδείας του.
Το 1931 άρχισε η έκδοση του μηνιαίου πολυγραφημένου Δελτίου «Γνωμαγόρας», που κράτησε μέχρι το 1940. Η έκδοση του Δελτίου επαναλήφθηκε από το 1951-56, και μεμονωμένα το 1957, 1959 και 1966. Το 1995 ο Σύλλογος επανεξέδωσε το «Δελτίο» σε επτά τόμους, που βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Το 1997 ο Σύλλογος εξέδωσε τα «Νισύρου Ιστορικά» του Ηλία Κοντοβερού, τα «Νισύρου Λαογραφικά» του Γεωργίου Καζαβή, το ιστορικό μυθιστόρημα «Καλλετές» του Ιακώβου Καζαβή και αρκετά πανηγυρικά λευκώματα με πλούσιο ιστορικό και λαογραφικό περιεχόμενο για την Νίσυρο και την Νισυριακή παροικία της Αμερικής.
Παράλληλα ο «Γνωμαγόρας» γιόρταζε τις Νισυριακές γιορτές για την ψυχαγωγία των μελών του και την διατήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς της Νισύρου στην Αμερική. Ο Σύλλογος χορηγεί υποτροφίες σε Νισυριακής καταγωγής φοιτητές και βραβεία στα Νισυρόπουλα που φοιτούν σε Ελληνικά σχολεία. Ο «Γνωμαγόρας» απέκτησε λέσχη σε ιδιόκτητο κτήριο στην Αστόρια.
Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος
Το 1909, οι Νισύριοι της Νέας Υόρκης από τα Νικιά, ίδρυσαν τον Σύλλογο «Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος», τιμώντας το ομώνυμο Μοναστήρι του χωριού με σκοπό την συντήρηση του και στην συνέχεια φρόντισε για την ιατρική περίθαλψη των κατοίκων των Νικιών και την πρόσληψη δασκάλων.
Στα 1922 ο Σύλλογος αποφάσισε την ίδρυση παρθεναγωγείου στα Νικιά και φρόντισε για την περίθαλψη των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής που ήλθαν από την Μικρά Ασία στην Νίσυρο. Επίσης στο διάστημα της Ιταλοκρατίας ο Σύλλογος βοήθησε χρηματικά τα Ελληνικά σχολεία των Νικιών. Το 1930 με την συνεργασία των Νισυριακών συλλόγων «Γνωμαγόρας» και «Θερμιανή» δημιούργησαν την Νισυριακή λέσχη για να εξυπηρετούν τις κοινωνικές ανάγκες των μελών τους.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Σύλλογος συνέχισε να μεριμνά για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των κατοίκων των Νικιών και να φροντίζει για την αποστολή τροφίμων και ρουχισμού. Ένα από τα σημαντικά έργα του Συλλόγου υπήρξε η ανέγερση του «Θεολόγειου Δημοτικού Σχολείου». Επίσης, με πρωτοβουλία του «Θεολόγου» και με σημαντική οικονομική εισφορά έγινε η διάνοιξη αυτοκινητόδρομου προς το Μοναστήρι. Το 1971 ίδρυσε ταμείο υποτροφιών και μαζί με τους άλλους Νισυριακούς συλλόγους ίδρυσαν Ελληνικό σχολείο. Ο «Θεολόγος», εξέδωσε αρκετά λευκώματα με πλούσιο ιστορικό και λαογραφικό περιεχόμενο και απέκτησε δική του λέσχη σε ιδιόκτητο κτήριο στην Αστόρια.
Η Παναγία η Θερμιανή
Το 1906 ιδρύθηκε στην Νέα Υόρκη ο Σύλλογος «Τέρπανδρος», αλλά η συλλογική δραστηριότητα των Νισυρίων από το Εμπορειό άρχισε το 1909 με την ίδρυση του συλλόγου «Παναγία η Θερμιανή» προς τιμή του πολιούχου του χωριού. Σκοπός του Συλλόγου ήταν η συντήρηση των σχολείων στο νησί και η διατήρηση της θρησκείας και της Ελληνικής γλώσσας στην Αμερική. Στο διάστημα της Ιταλικής κατοχής, ο Σύλλογος πλήρωνε τους μισθούς των δασκάλων των δημοτικών σχολείων του Εμπορειού και των Πάλων, κατέβαλλε τους μισθούς των ιερέων και φιλοδωρήματα στους ιεροκήρυκες. Παράλληλα η «Θερμιανή» φρόντισε για την παρουσία γιατρού και ύπαρξη φαρμακείου στο Εμπορειό, και συμμετείχε σε εράνους για τους σεισμόπληκτους και πρόσφυγες που ήλθαν από την Μικρά Ασία, βοήθησε πτωχές οικογένειες και προικοδότησε άπορες νέες.
Κατά διαστήματα η «Θερμιανή» έστειλε πολλές χιλιάδες δολάρια για κοινωφελή έργα που έγιναν στους Πάλους. Συνέβαλε στην ανοικοδόμηση του Ιερού ναού των Αγίων Αποστόλων και στην αγορά του οικοπέδου που κτίστηκε το Δημοτικό σχολείο. Βοήθησε οικονομικά στον εξωραϊσμό της Ιεράς Μονής της Κυράς, στο κτίσιμο βοηθητικών χώρων, στον ηλεκτροφωτισμό και στην διάνοιξη και τσιμεντόστρωση του δρόμου προς αυτήν και προχώρησε στην αξιοποίηση οικοπέδου του Συλλόγου για να κτιστεί ξενοδοχείο. Το 1994 ο Σύλλογος ίδρυσε ταμείο υποτροφιών για τα παιδιά των μελών του που φοιτούν σε κολλέγια και πανεπιστήμια και παράλληλα βοηθά οικονομικά εκκλησίες και ελληνικά σχολεία στην Αμερική. Η «Θερμιανή», εξέδωσε αρκετά λευκώματα με πλούσιο περιεχόμενο και απέκτησε δική της λέσχη σε ιδιόκτητο κτήριο στην Αστόρια.
Χαραυγή
Εκτός από τους τρεις ανδρικούς συλλόγους, το 1934 ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη ο γυναικείος σύλλογος «Χαραυγή» με σκοπό την αλληλοβοήθεια μεταξύ των Νισυρίων και τη διατήρηση της πολιτισμικής τους κληρονομιάς. Επίσης, το 1941, ιδρύθηκε η Νισυριακή Νεολαία για να συνδράμει την Δωδεκανησιακά Νεολαία στο έργο της. Αργότερα εκτός από τα εθνικά θέματα, έστρεψε το ενδιαφέρον της και σε πολιτιστικά δρώμενα. Το 1974, οι Νισυριές από το Μανδράκι ίδρυσαν στην Νέα Υόρκη την «Παναγία η Σπηλιανή».
Florida
Στις 2 Φεβρουαρίου 1998, στο σπίτι του Μάνου και Αθανασίας Κουλιανίδη, μετά από πρόσκληση τους βρέθηκαν οι Νισύριοι π. Τάσος Διακοβασίλης, Μανώλης και Μαρία Παπαεμμανουήλ, Τάκης και Λορέτα Φραντζή, Ηρακλής και Βούλα Φραντζής, Νικόλαος Κωστίδης, Άννα Φραντζή, Νικόλαος και Ζωή Ιντζέ, Δημήτριος και Πόπη Δημητρίου και το ζεύγος Πήτερ Κορωνέος. Στη συνάντηση αυτή αποφασίστηκε να ιδρυθεί Νισυριακός σύλλογος στην περιφέρεια Clearwater-Tampa της Φλώριδας.
Πράγματι, στις 25 Απριλίου, στο εστιατόριο του Νίκου Ιντζέ στο Clearwater, συνήλθαν οι Νισύριοι της περιοχής και ίδρυσαν σύλλογον με την ονομασία «Nisyros Society of Florida» και ακολούθησε η εκλογή του ΔΣ: πρόεδρος Νίκος Ιντζές, αντιπρόεδρος Εμμ. Κουλιανίδης, γραμματέας Άννα Φραντζή, ταμίας Εμμ. Παπαεμμανουήλ, βοηθός ταμία Γιάννης Κουλιανός, σύμβουλοι Νίκος Κωστίδης, Δημήτριος Δημητρίου, Τάκης Φραντζής. Έκτοτε ο Σύλλογος συνεχίζει την πολιτιστική του δράση με χοροεσπερίδα, Χριστουγεννιάτικο πάρτι και εκδρομές. Επίσης κάθε χρόνο ο Σύλλογος γιορτάζει την Παναγία τη Σπηλιανή, την Παναγία τη Κυρά και τον Άγιο Νικήτα τον Νισύριο.
Νισυριακός Σύλλογος Νέας Υόρκης
Από την δεκαετία του 1930 έγιναν προσπάθειες ένωσης του συλλογικού δυναμισμού των Νισυρίων με την οργάνωση κοινών χοροεσπερίδων, που το 1948 κατέληξαν στην ίδρυση της Ομοσπονδίας των Νισυριακών Συλλόγων που έδρασε για μερικά χρόνια. Το 1990 άρχισε μια άλλη προσπάθεια συνένωσης του Νισυριακού δυναμικού της Νέας Υόρκης, που δέκα χρόνια αργότερα έφερε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα: Τον Φεβρουάριο του 2003 οι Νισυριακοί σύλλογοι «Γνωμαγόρας», «Θερμιανή» και «Θεολόγος», μετά από γόνιμη δράση ενός αιώνα, ένωσαν τις δυνάμεις τους υπό την επωνυμία «Νισυριακός Σύλλογος Νέας Υόρκης». Με τον νέο σύλλογο συνεργάζονται η «Νισυριακή Νεολαία», η «Χαραυγή» και η «Σπηλιανή». Ο νέος Σύλλογος κληρονόμησε σεβαστή κτηματική περιουσία, τα τρία ιδιόκτητα κτίρια των ενωθέντων συλλόγων στην Αστόρια.
Dodecanese societies in America – 12th Nisyros
By Manolis Cassotis
Of all the Dodecanese, the Nisyrians settled in New York en masse, and this is one of the reasons why the Nisyrians were the first to establish Dodecanese societies in Ameeica, influenced by the Greek American press circulating in New York and the activities of other Greek Americans societies. This is also due to the presence of several Nisyrians who came from Asia Minor and had experiences from the Nisyrian societies in Constantinople and Smyrna.
“Homer” – “Porphyris”
In 1903 the Nisyrian Association “Homer” was founded in New York with the aim of creating a community school in Nisyros and in 1907 it was activated and managed to collect a significant amount of money with which the “Homeric Community School” was built in Mandraki. At the same time, in 1906, “Porphyris” was founded in New York by Nisyrians from the same village, which collected a respectable amount of money with which the Municipal Baths of Nisyros were built. During the Balkan wars both societies organized fundraisers for national causes.
“Gnomagoras”
On April 5, 1915, “Gnomagoras” came from the merger of the two societies. The new association continued the assistance to Nisyros with the completion of the port in Mandraki and later, in 1956, with the renovation of the Baths. During the Italian occupation, the Association helped the Greek schools of Nisyros by paying teachers’ salaries and providing free books and stationery. It also helped the monastery of Panagia Speliani and other churches and chapels.
During the economic crisis, “Gnomagoras” took social care of its members. When a member of the Association fell ill, it was given 40 dollars, and if he needed to go to the hospital, the amount increased to 90 dollars. And if the patient was indigent and needed to go to countryside to recover, the society offer him up to $250. When someone died and was destitute, the Association covered his funeral expenses.
In 1931 “Gnomagoras” started the publication of its monthly bulletin which lasted until 1940, and restarted from 1951-56, and individually in 1957, 1959 and 1966. In 1995 the Association reissued the “Bulletin” in seven volumes and given an award by the Academy of Athens. In 1997, the Association published “Nisyros Historical” by Elias Kontoveros, the “Nisyros Folklore” by George Kazavis, the historical novel “Calletes” by Jacob Kazavis and several albums with rich historical and folkloric content about Nisyros and the Nisyrian community in America.
At the same time, “Gnomagoras” celebrated Nisyrian holidays for the entertainment of its members and the preservation of the cultural heritage of Nisyros in America. Also, the Association grants scholarships to students of Nisyrian origin and offers awards to Nisyrian students who attend Greek schools. “Gnomagoras” acquired a privately owned building in Astoria.
“Saint John the Theologian”
In 1909, the Nisyrians of New York from Nikia, founded the Association “Saint John the Theologian”, honoring the homonymous Monastery of their village with the purpose of its maintenance and then took care of the medical treatment of the residents of Nikia and the hiring of teachers.
In 1922 the Association decided to establish a girls’ school in Nikia and took care of the of the refugees of the Asia Minor catastrophe who came to Nisyros. Also, during the Italian occupation, the Association financially helped the Greek schools of Nikia. In 1930, with the cooperation of the Nisyrian “Gnomagoras” and “Thermiani”, they created the Nisyrian society to serve the social needs of their members.
After WWII, the Association continued to provide medical care for the residents of Nikia and to send food and clothing. One of the important projects of the Association was the construction of the “Theological Primary School”. Also, on the initiative of the Association and with a significant financial contribution, a road was opened to the Monastery. In 1971 the Association established a scholarship fund and together with the other Nisyrian societies founded a Greek school. Also, “Saint John the Theologian” published several albums with rich historical and folkloric content and acquired its own privately owned building in Astoria.
“Panagia Thermiani”
In 1906, the “Terpandros” Association was founded in New York, but the collective activity of Nisyrians from Emporio began in 1909 with the founding of the association “Panagia Thermiani” in honor of the patron saint of the village. The purpose of the Association was the maintenance of schools on the island and the preservation of religion and the Greek language in America. During the Italian occupation, the Association paid the salaries of the teachers at the elementary schools of Emporio and Palos and the priests’ salaries and paid gratuities to preachers. At the same time, “Panagia Thermiani” saw for the presence of a doctor and the existence of a pharmacy in Emporio, and participated in fundraisers for earthquake victims and refugees who came from Asia Minor to Nisyros, helped poor families and gave dowries to needy young women.
From time to time “Panagia Thermiani” sent many thousands of dollars for public benefit projects carried out in Palos. It contributed to the rebuilding of the Holy Apostles Church and to purchase a plot on which the Primary school was built. It helped in the beautification of the Holy Monastery “Kyra”, in the acquisition of an auxiliary plot, in the electric lighting and in the paving of the road going to the Holy Monastery and proceeded to utilize the plot purchased by the Association to build a hotel. In 1994, the Association established a scholarship fund for the children of its members attending colleges and universities, and at the same time financially helps churches and Greek schools in America. “Panagia Thermiani” published several albums with rich content and acquired its privately owned building in Astoria.
“Haravgi”
In addition to the three men’s societies, in 1934 the women’s society “Haravgi” was founded in New York with the aim of mutual assistance among the Nisyrians and the preservation of their cultural heritage. Also, in 1941, the “Nisyrian Youth” was founded to assist the Dodecanese Youth in its work. Later, in addition to national issues, the “Nisyrian Youth” turned its interest to cultural events. In 1974, the Nisyrians from Mandraki founded “Panagia Spiliani”.
Florida
On February 2, 1998, at the house of Manos and Athanasias Koulianidis, following their invitation, the Nisyrians Fr. Tasos Diakovasilis, Manolis and Maria Papaemmanouel, Takis and Loretta Frantzis, Heraklis and Voula Frantzis, Nikolaos Kostidis, Anna Frantzis, Nikolaos and Zoe Indze, Dimitrios and Popi Dimitriou and the couple Peter Koroneos were present. At this meeting it was decided to establish a Nisyrian society in the Clearwater-Tampa area of Florida.
Indeed, on April 25, at the restaurant of Nikos Inzes in Clearwater, the Nisyrians of the area met and founded the association “Nisyros Society of Florida”, and the election of the Board of Directors followed: president Nikos Inzes, vice president Em. Koulianidis, secretary Anna Frantzis, treasurer Em. Papaemmanuel, assistant treasurer Yiannis Koulianos, members Nikos Kostidis, Dim. Dimitriou, Takis Frantzis. Since then, the Association continues its cultural activity with a dance party, Christmas party and excursions. Also, every year the Association celebrates Panagia Spiliani, Panagia Kyra and Saint Nikitas the Nisyrian.
Pan Nisyrian Society of New York
From the 1930s, efforts were made to unite the Nisyrians with the organization of joint activities, which in 1948 resulted in the establishment of the Federation of the Nisyrian societies, which operated for a few years. In 1990, another attempt began to unify the Nisyrian of New York, which ten years later brought the desired results: In February 2003, the Nisyrian associations “Gnomagoras”, “Panagia Thermiani” and “Saint John the Theologian”, after a century of fruitful activity, united their forces under the name “Nisyrian Association of New York”. With the new society the “Nisyrian Youth”, “Haravgi” and “Panagia Spiliani” are also cooperating. The new Association inherited respectable real estate, the three privately owned buildings of the merged societies in Astoria.
