Το πρώτο μεταναστευτικό ρεύμα των Δωδεκανησίων στην Αμερική στράφηκε στη Νέα Υόρκη όπου αρκετοί έμειναν εκεί. Άλλοι πήγαν στα ανθρακωρυχεία και χαλυβουργία στην Pennsylvania, West Virginia και Ohio και άλλοι στους σφουγγαρότοπους του Tarpon Springs.
Διαφορετική πορεία ακολούθησαν οι Πάτμιοι. Οι περισσότεροι πήγαν στην βόρεια Florida και απ’ εκεί πηγαίνοντας δυτικά, κατά μήκος του κόλπου του Μεξικού, πέρασαν από Alabama, Mississippi και οι περισσότεροι κατέληξαν στο Texas. Εκεί, στο Huston, ίδρυσαν την «Πατμιακή Αδελφότητα», τον πρώτο Πατμιακό σύλλογο στην Αμερική.
Η Αδελφότητα απέβλεπε στην διατήρηση και σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των Πατμίων του Texas με την οργάνωση χοροεσπερίδων, εκδρομών και άλλων εκδηλώσεων, τα κέρδη των οποίων ο Σύλλογος έστελνε στην Πάτμο για την εκτέλεση κοινωφελών έργων και παροχή βοήθειας σε απόρους.
Παράλληλα οι Πάτμιοι που έμεναν στην ανατολική Pennsylvania ίδρυσαν την «Αποκάλυψη Ιωάννου του Θεολόγου» στο Ambridge και αυτοί που έμεναν στο Mississippi ίδρυσαν τον «Ευαγγελισμό» στο Jackson. Το 1924, οι Πάτμιοι που έμεναν στο Martins Ferry OH οργάνωσαν επιτροπή η οποία ενίσχυσε οικονομικά την Μονή της Ζωοδόχου Πηγής στην Πάτμο.
Με την αλλαγή του αμερικανικού μεταναστευτικού νόμου το 1965, αρκετοί Πάτμιοι που μετανάστευσαν στην Αμερική εγκαταστάθηκαν στην Νέα Υόρκη, όπου στις 26 Φεβρουαρίου 1972 ιδρύθηκε ο σύλλογος των Πατμίων Αμερικής «Ξάνθος ο Φιλικός», από τους Θεολόγο Τηλιακό, Μιχάλη Μιαούλη και Εμμανουήλ Καραλή. Μια εβδομάδα αργότερα, στις 5 Μαρτίου 1972, έγιναν αρχαιρεσίες και εξελέγη το πρώτο ΔΣ: Πρόεδρος Θεολόγος Τηλιακός, Αντιπρόεδρος Ιωάννης Μπουρνής, Γενικός Γραμματέας Μαργαρίτα Κουτσανέλου, Ειδικός Γραμματέας Μιχαήλ Μιαούλης, Ταμίας Χριστόδουλος Θέμελης και Συμβούλοι: Εμμανουήλ Καραλής, Κοσμάς Παπαδέλιας, Ιωάννης Θέμελης, Γεώργιος Μπενέτος και Νικόλαος Μαγουλάς.
Αμέσως μετά την ίδρυση του, ο Σύλλογος έστρεψε το ενδιαφέρον του στην Πάτμο με εκτέλεση κοινωφελών και φιλανθρωπικών έργων όπως: Δημιουργία παιδικής χαράς, παροχή βοήθειας στο γηροκομείο της Πάτμου και σε απόρους του νησιού (συντηρούσε Πάτμιο ασθενή μέχρι του θανάτου του στο λεπροκομείο της Σάμου) και στην Αμερική προσέφερε δώρα στα νεογέννητα παιδιά των Πατμίων της Νέας Υόρκης. Τα τελευταία χρόνια ο Σύλλογος επικεντρώνει τις προσπάθειες του στην διατήρηση των εθίμων και της πολιτισμικής κληρονομιάς της Πάτμου μεταξύ των νέων.
Αμέσως μετά την ίδρυση του, ο Σύλλογος έγινε μέλος της Δωδεκανησιακής Ομοσπονδίας και μαζί με τους άλλους Δωδεκανησιακούς συλλόγους εργάζεται για την πραγματοποίηση των σκοπών της. Συμμετέχει κάθε χρόνο στην Εορτή της Ενσωμάτωσης, στην Εθνική παρέλαση και σ’ άλλες εκδηλώσεις της Ομοσπονδίας και της Ομογένειας. Ο Σύλλογος βοήθησε τα θύματα της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και ενίσχυσε οικονομικά νοσοκομεία και την έδρα Ελληνικών Σπουδών στο Columbia University.
Για αρκετό διάστημα την Διοίκηση του «Ξάνθος ο Φιλικός» είχαν αναλάβει αρκετά από τα ιδρυτικά και παλαιά μέλη του Συλλόγου με το ακόλουθο ΔΣ: πρόεδρος Βασίλειος Κωνσταντάς, αντιπρόεδρος Χριστόφορος Δρίτσας, γενικός γραμματέας Μανώλης Δρίτσας, ειδικός γραμματέας Γεωργία Νικολέτα Κωσταντά, ταμίας Πέτρος Θέμελης και σύμβουλοι: Μανώλης Καραλής, Θεόδωρος Μπουρνής, Άννα Φέγγαρου, Νικόλας Θέμελης και Χρίστος Θέμελης. Επίτιμος πρόεδρος του συλλόγου ανακηρύχθηκε ο τότε αρχιμανδρίτης και σημερινός Μητροπολίτης New Jersey Απόστολος Κουφαλάκης.
Με το πέρασμα του χρόνου ήρθε η σειρά της νέας γενεάς να αναλάβει την διοίκηση του Συλλόγου με την εκλογή νέου ΔΣ: Πρόεδρος Έφη Ντάμας, αντιπρόεδρος Γιάννης Θέμελης, γραμματέας Ανθή Παπαδόπουλου, ταμίας Χρήστος Θέμελης, βοηθός ταμία Χριστίνα Ροζέα, μέλη: Ειρήνη Φέγγαρου, Χριστίνα Γιάνναρου, Δημητρούλα Γκούστα, Βίβιαν Μαυρομούστακου, Δάφνη Παπαδόπουλου, Μαρία Θέμελη και Γρηγόρης Θέμελης. Το νέο ΔΣ παρέλαβε στο ταμείο του Συλλόγου $60,000.
Την ίδια πορεία συνεχίζει ο «Ξάνθος ο Φιλικός» με το παρόν ΔΣ συμβούλιο: Πρόεδρος Δημητρούλα Γκούστα, Αντιπρόεδρος Ιωάννης Θέμελης, Γραμματέας Εμμανουήλ Δρίτσας, Βοηθός Γραμματέας Πέρος Καμίτσης, Ταμίας Χρίστος Θέμελης, μέλη: Έφη Ντάνα, Βίβιαν Μαυρομούστακος, Μαρία Θέμελη, Γρηγόρης Θέμελης, Βασίλειος Κωνσταντάς, Γεωργία Κωνσταντά.
Εξ αρχής ο Σύλλογος έστρεψε το ενδιαφέρον του σε πολιτιστικά και ηθογραφικά θέματα. Το 1984 ο Σύλλογος εξέδωσε πανηγυρικό λεύκωμα, με πλούσιο ιστορικό και λαογραφικό περιεχόμενο. Επίσης σε ειδική τελετή τίμησε τον Αντώνη Διαματάρη, εκδότη της ημερήσιας ομογενειακής εφημερίδας «Εθνικός Κήρυξ» της Νέας Υόρκης για την προσφορά του στον απόδημο Ελληνισμό.
Μια από τις καθιερωμένες εκδηλώσεις του «Ξάνθος ο Φιλικός», με Παν-Δωδεκανησιακό χαρακτήρα που τελεί τον Οκτώβριο με αρχιερατική λειτουργία στο ναό της Αγίας Αικατερίνης στης Αστόρια, είναι η γιορτή του Οσίου Χριστόδουλου με την περιφορά των εικόνων των Αγίων Χριστοδούλου και Αμφιλόχιου. Αρκετές φορές την Αρχιερατική λειτουργία τελεί ο Μητροπολίτης Απόστολος με άλλους Δωδεκανησίους κληρικούς, όπως ο Δωδεκανησιακής καταγωγής ιερέας Αναστάσιος Κουράκης.
Μετά την Θεία λειτουργία, περιφορά των εικόνων και αρτοκλασία, ακολουθεί δεξίωση στο χολ της εκκλησίας όπου ο Σύλλογος προσφέρει πρόγευμα σε όλο το εκκλησίασμα με παραδοσιακά Δωδεκανησιακά εδέσματα.
Dodecanese societies in America – Patmos
By Manolis Cassotis
The first emigration stream of Dodecanese in America came to New York where many stayed. Others went to the coal mines and steel mills in Pennsylvania, West Virginia and Ohio, and others to the sponge yards of Tarpon Springs. The Patmians followed a different path. Most went to northern Florida and from there going west, along the Gulf of Mexico, passed through Alabama, Mississippi and most ended up in Texas. There, in Houston, they founded the “Patmian Brotherhood,” the first Patmian society in America.
The Brotherhood aimed to maintain and strengthen relations between the Patmians of Texas by organizing dances, excursions and other events, the profits of which the Association sent to Patmos to carry out community projects and aid the needy. At the same time, the Patmians who lived in eastern Pennsylvania founded the “Revelation of John the Theologian” in Ambridge and those who lived in Mississippi founded “Evangelism” in Jackson. In 1924, the Patmians living in Martins Ferry OH organized a committee which financially supported the Monastery of Zoodochos Pigi in Patmos.
With the change of the American immigration law in 1965, several Patmians who immigrated to America settled in New York, where on February 26, 1972 the association of the Patmians of America “Xanthos o Filikos” was founded by Theologos Tiliakos, Michalis Miaoulis and Emmanuel Karalis. A week later, on March 5, 1972, elections were held, and the first Board of Directors was elected: President Theologos Tiliakos, Vice President John Bournis, General Secretary Margarita Koutsanelou, Special Secretary Michael Miaoulis, Treasurer Christodoulos Themelis and members: Emmanuel Karalis, Kosmas Papadelias, John Themelis, George Benetos and Nicholas Magoulas.
Immediately after its establishment, the Association turned its interest to Patmos by carrying out public benefit and charity projects such as: Creating a playground, aiding the old people’s home of Patmos and the needy of the island (cared for a Patmian until his death in the leper home of Samos) and in America the Association offered gifts to the newborn children of Patmians in New York. In recent years the Association has been focusing its efforts on preserving the customs and cultural heritage of Patmos among young people.
Immediately after its establishment, the Association became a member of the Dodecanese Federation and, together with the other Dodecanese associations, works to realize its goals. It participates every year in the celebration of the unification of the Dodecanese to Greece, the National parade and other events of the Federation and the Greek American Community. The Association helped the victims of the Turkish invasion of Cyprus and financially supported hospitals and the chair of Greek Studies at Columbia University.
For quite some time the Administration of “Xanthos o Filikos” was taken over by several of the founding and former members of the Association with the following Board of Directors: president Vasilios Konstantas, vice president Christoforos Dritsas, general secretary Manolis Dritsas, special secretary Georgia Nicoleta Kostantas, treasurer Petros Themelis and advisors: Manolis Karalis, Theodoros Bournis, Anna Feggarou, Nicholas Themelis and Christos Themelis. The then archimandrite and currently New Jersey Metropolitan Apostolos Koufalakis was declared honorary president of the association.
With the passage of time, it was the turn of the new generation to take over the administration of the Association with the election of a new Board of Directors: President Efi Damas, vice president John Themelis, secretary Anthi Papadopoulos, treasurer Christos Themelis, assistant treasurer Christina Rozea, members: Irini Fengarou, Christina Giannarou, Dimitroula Gusta, Vivian Mavromoustakou, Dafni Papadopoulos, Maria Themeli and Grigoris Themelis. The new Board received $60,000 in the Association’s treasury.
“Xanthos o Filikos” continues the same course with the present Board of Directors: President Dimitrula Gousta, Vice President John Themelis, Secretary Emmanuel Dritsas, Assistant Secretary Peros Kamitsis, Treasurer Christ Themelis, members: Effie Danas, Vivian Mavromoustakos, Maria Themelis, Gregory Themelis, Vasilios Konstantas, Georgia Konstantas.
From the beginning the Association focused its interest on cultural and ethnographic issues. In 1984, the Association published a celebratory album, with rich historical and folklore content. Also, in a special ceremony honored Anthony Diamataris, editor of the daily Greek newspaper “National Herald” of New York, for his contribution to Hellenism in diaspora.
One of the established events of “Xanthos of Filikos”, with a Pan-Dodecanese character that takes place in October with a high priestly service in the church of Saint Catherine in Astoria, is the feast of Saint Christodoulos with the procession of the icons of Saints Christodoulos and Amfilochios. Several times the High Priestly service is performed by Metropolitan Apostolos with other Dodecanese clergymen, such as the Dodecanese priest Anastasios Kourakis.
After the Divine Liturgy, procession of the icons and the blessing of holy bread, a reception follows in the church hall where the Association offers breakfast to the entire congregation with traditional Dodecanese dishes.
