Γράφει η Ευαγγελία Αλιβιζάτου *
H χώρα μας με την πλούσια ναυτική παράδοση, διαθέτει τον μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ανέρχεται σχεδόν στο 20% του συνόλου, (κάτι λιγότερο 15.000 σκάφη), με το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτά να αποτελείται από τα μικρότερα καΐκια. Ωστόσο τα προβλήματα από την οικονομική κρίση και την αυστηροποίηση των ευρωπαϊκών κανονισμών για την αντιμετώπιση της υπεραλίευσης, απειλούν με συρρίκνωση τον κλάδο.
Όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι το επάγγελμα των ψαράδων και τον αγώνα που δίνουν, προπαντός στη νησιωτική Ελλάδα. Με κίνδυνο πολλές φορές και την ίδια τους την ζωή, ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους.
Στο Αιγαίο, τα προβλήματά τους παρουσιάζονται μεγαλύτερα, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν τόσο την εξ Ανατολών έντονη αλιευτική παρουσία, που δεν υπόκειται σε τήρηση των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, όσο και την υπεραλίευση από τα μεγαλύτερου μεγέθους αλιευτικά σκάφη, δημιουργώντας ένα άκρως ανταγωνιστικό και απαιτητικό περιβάλλον για τα μικρά καΐκια της παράκτιας αλιείας.
Τα τελευταία χρόνια το μορφωτικό επίπεδο των ψαράδων είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένο. Πολλοί νέοι, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους, αποφασίζουν να ασχοληθούν με το επάγγελμα αυτό, συνεχίζοντας σε πολλές περιπτώσεις την οικογενειακή παράδοση, αλλάζοντας το στερεότυπο των ηλικιωμένων ψαράδων και περνώντας έτσι το μήνυμα ότι η αλιεία ως επάγγελμα είναι επιλογή και όχι μόνο ανάγκη βιοπορισμού.
Η Πολιτεία οφείλει να σταθεί αρωγός σε αυτόν τον τόσο ευαίσθητο κοινωνικοοικονομικό πυλώνα, διασφαλίζοντας έτσι παράλληλα την διατήρηση της μακραίωνης ναυτικής μας παράδοσης.
Στο πανέμορφο νησί της Ιθάκης, στο Ιόνιο πέλαγος, συναντάμε τον υπέροχο άνθρωπο και ψαρά, Διονύση Δάλεση, με την γνωστή καλοσύνη και φιλοξενία που διακατέχει, τόσο αυτόν όσο και τους υπόλοιπους Θιακούς. Συνομιλώντας μαζί μας για την αλιεία, επιβεβαιώσαμε ότι η δύναμη της ψυχής του είναι αυτή που εντυπωσιάζει.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Διονύση καλησπέρα και από κοντά. Βλέπω η ψαριά πήγε καλά σήμερα! Κατ΄αρχάς θα ήθελα να μας μιλήσεις για σένα και τον δεσμό σου με την αλιεία.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ευχαριστώ για την πρόσκληση, τόσο εσάς όσο και το site της Ομογένειας www.anamniseis.net, που θα φιλοξενήσει την συζήτηση μας. Χάρη στο κάλεσμα αυτό φτάνει η φωνή της Ιθάκης και των ψαράδων της τόσο μακρυά. Τα τελευταία δέκα χρόνια εξασκώ αμιγώς το επάγγελμα του ψαρά. Είναι ξεκάθαρα από επιλογή μου, και όχι μόνο από βιοπορισμό.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Μίλησε μας για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε. Πόσο απαιτητικό είναι το επάγγελμα του ψαρά σήμερα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Είναι μια δύσκολη δουλειά. Το αλίευμα έχει μειωθεί αρκετά, κάτι που μας δυσκολεύει θα έλεγα. Χωρίς να ακουστώ υπερβολικός, έχοντας ευαισθησία για κάθε είδους οργανισμό, ακόμα και στο βυθό της θάλασσας υπερισχύει ο νόμος του Δυνατού, όπου το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό.
Έτσι η εμφάνιση λεοντόψαρων και λαγοκέφαλων και άλλων ειδών που δεν είναι της Μεσογείου, έχει δημιουργήσει προβλήματα τόσο με την επιθετική τους συμπεριφορά όσο και στις ζημιές στα δίχτυα και στα εργαλεία δουλειάς γενικότερα.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Είστε σε θέση να εργάζεστε καθημερινά η περιστασιακά;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αντιμετωπίζουμε τις καιρικές συνθήκες, ανέμους, καταιγίδες, και φυσικά αυτό κάνει την εργασία μας πιο δυσχερή. Όμως το μεράκι για το επάγγελμα αλλά και οι ανάγκες που έχουν αυξηθεί, μας οδηγούν καθημερινά στη θάλασσα.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Είναι αλήθεια ότι ο κλάδος σας δοκιμάστηκε με τη πολυετή οικονομική κρίση και μετέπειτα με την πανδημία του Covid-19. Σήμερα τα έσοδα σας αντισταθμίζουν τα έξοδα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ακούστε. Το επάγγελμα αυτό θεωρείται από τα ακριβότερα στον τομέα των εξόδων. Η αυξανόμενη φορολογία σίγουρα δεν βοηθά. Τα λειτουργικά κόστη από τις ζημιές στα εργαλεία και τα υλικά συνεχώς ανεβαίνουν ενώ και τα καύσιμα κοστίζουν πλέον υπέρογκα ποσά, ακόμη και για τα μικρότερα καΐκια.
Ταυτόχρονα, η συντήρηση των σκαφών έχει και αυτή το κόστος της. Όλα αυτά μας δημιουργούν πρόβλημα στις πωλήσεις των αλιευμάτων μας. Προπαντός σε ένα μικρό νησί όπως η Ιθάκη, που η οικονομία της στηρίζεται σημαντικά στον τουρισμό και στην αλιεία.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Να υποθέσω ότι υπάρχουν μήνες που έχετε πολύ φόρτο εργασίας. Είναι αλήθεια ότι τους χειμερινούς μήνες η αλίευση είναι μικρότερη;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι, αυτό είναι αλήθεια. Δόξα τω Θεώ, υπάρχει η άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο. Ειδικά το καλοκαίρι, οι ψαριές έχουν φτάσει να είναι λιγότερες από την ζήτηση. Εμείς προσπαθούμε να ανταποκριθούμε, διατηρώντας τις παραδοσιακές πρακτικές, που βοηθούν στη διατήρηση του πληθυσμού των ψαριών.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Μίλησε μας για τη δική σου σχέση με την θάλασσα και το ψάρεμα.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ως ψαράς, το πιο σπουδαίο κομμάτι που υπάρχει στη ζωή μου, είναι η φράση «αν δεν την αγαπάς αυτή τη δουλειά, μην την κάνεις ποτέ». Οι στιγμές που χαράζει και μπαίνω στο καΐκι μου, η ηρεμία και η γαλήνη που μου προσφέρει η εικόνα αυτή, παραμένουν ανεξίτηλες στο μυαλό και στην καρδιά. Νιώθω ευτυχισμένος άνθρωπος. Το επάγγελμα του ψαρά μου δίνει την υπέρτατη αίσθηση ελευθερίας.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Διονύση, φαίνεσαι πραγματικά ευτυχισμένος και εύχομαι να παραμείνεις όπως είσαι τώρα. Δυνατός, περήφανος, ηθικός, με πάθος και καλοσύνη. Σε ευχαριστώ για την όμορφη συνέντευξη, και τις εικόνες σου, που μας ταξίδεψαν, τόσο εμένα όσο και τους αναγνώστες του άρθρου.
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Εγώ ευχαριστώ που με επιλέξατε, με τιμήσατε. Σας περιμένουμε ξανά στο υπέροχο νησί μας να σας φιλοξενήσουμε με χαρά και φρέσκο ψάρι.
Κλείνοντας την συνέντευξη νιώθω την ανάγκη να σας θυμίσω το ποίημα του Κώστα Καβάφη, «Ιθάκη», που γράφτηκε το 1910 και πρωτοδημοσιεύτηκε στο Αλεξανδρινό περιοδικό «Γράμματα» του Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 1911.
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τί ευχαρίστηση, με τί χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοϊδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κι έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου να ’χεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξίδι διόλου.
Καλύτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξίδι.
Χωρίς αυτήν δεν θα ’βγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τί σημαίνουν.
* Η Ευαγγελία Αλιβιζάτου ασχολείται με την δημιουργική συγγραφή – ποίηση και πεζογραφία
