Μετά την αποχώρηση του πρώτου κατασκοπευτικού κλιμακίου από την Κάρπαθο, ο Commander Poole ανάθεσε στον πλοίαρχο Thomas την μεταφορά του δευτέρου κατασκοπευτικού κλιμακίου από τους Χριστόφορο Λιτό και Γιάννη Κρασσόπουλο με το «Άγιος Στέφανος».
Πρώτη προσπάθεια και αποτυχία – Το ξεκίνημα της αποστολής
Στις 11:30 της 3ης Οκτωβρίου 1943 το «Άγιος Στέφανος» αναχώρησε με το επιχειρησιακό προσωπικό και τα εφόδια και έφτασε στο ακρωτήριο Lona (Κύπρος) στις 09:00 της επομένης. Παρέμειναν αγκυροβολημένοι και στις 16:00 ξεκίνησαν κατ’ ευθείαν για την Κάρπαθο με πορεία 278ο.
Στις 20:50, ενώ βρισκόντουσαν σε γεωγραφικό πλάτος 35ο και μήκος 31ο-47′, δύο άγνωστα σκάφη παρατηρήθηκαν δεξιά στη πρύμνη. Λίγα λεπτά αργότερα το ένα έφυγε προς τα νότια και το άλλο προς τα πίσω εκτοξεύοντας πολλές φωτοβολίδες χωρίς σήμα αναγνώρισης. Το «Άγιος Στέφανος» διατήρησε την πορεία του.
Στις 18:00 της 5ης Οκτωβρίου εμφανίστηκε στα δεξιά της πλώρη το βουνό Καλή Λίμνη και στις 21:30, ενώ βρίσκονταν σε απόσταση πέντε μιλίων από την ακτή, έλαμψε κόκκινο φως στην ακτή. Ο Thomas ρώτησε τον Χριστόφορο Λιτό πού ακριβώς να πάμε και ακολούθησε τις οδηγίες του.
Δεν αναγνωρίζω
Αφού έφτασαν στο γεωγραφικό πλάτος 35ο-35′ και μήκος 27ο-15′, λιγότερο από ένα μίλι από την παραλία, ρώτησε τον Λιτό αν αναγνώριζε την ακτή. Η απάντηση ήταν: «Δεν αναγνωρίζω». Κάνανε βόλτα για μια ώρα και παρόλα αυτά δεν κατάφερε να αναγνωρίσει την ακτή. Εκείνη τη στιγμή το φεγγάρι είχε δύσει και ήταν δύσκολο να διακρίνει κανείς καθαρά την ακτογραμμή. Ήταν 00:30 της 6ης Οκτωβρίου και ο Thomas θεώρησε σκόπιμο να επιχειρήσει μια προσέγγιση εάν ο Λιτός αναγνώριζε τον όρμο της Αχάτας. Λόγω της σημαντικής ποσότητας εφοδίων που έπρεπε να αποβιβαστούν, θα χρειαζόταν περίπου τρεις ώρες για να ολοκληρωθεί η απόβαση.
Στη συνέχεια, ο Thomas πρότεινε να πάμε στη Σαρία και να επιστρέψουν το βράδυ 6ης για δεύτερη προσπάθεια. Η πρόταση δεν έγινε ευνοϊκά αποδεκτή από τον Λιτό, ο οποίος επιπλέον είπε ότι αν πήγαιναν στη Σαρία θα τους έπιαναν. Η άποψη του Thomas ήταν ότι ο Λιτός ήταν αναστατωμένος και ανήσυχος και ότι επηρεάστηκε το ηθικό του από το κόκκινο φως στην ακτή και τον βομβαρδισμό της Ρόδου που φαινόταν ξεκάθαρα (διεξαγόταν η Μάχη της Δωδεκανήσου μεταξύ των Συμμάχων και των Γερμανών).
Αποτυχία και επιστροφή
Δεδομένου ότι δεν ήταν έτοιμος να κάνει δεύτερη προσπάθεια, Thomas αποφάσισε να επιστρέψει στην Κύπρο όπως τον είχε ενημερώσει ο Stephen να μην κάνει περισσότερες από δύο προσπάθειες. Από γεωγραφικό πλάτος 35ο-30′ και μήκος 28ο-10′ το «Άγιος Στέφανος» έβαλε πορεία 112ο για Κύπρο. Ένα γερμανικό αεροπλάνο εμφανίστηκε από πάνω τους, αλλά δεν τους ενόχλησε, στις 14:15 της 8ης Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμμόχωστο.
Δεύτερη προσπάθεια και επιτυχία
Στις 14 Οκτωβρίου ο πλοίαρχος Thomas έλαβε διαταγή να κάνει δεύτερη προσπάθεια μεταφέροντας τους πράκτορες στην Βουργούντα στη δυτική ακτή της Καρπάθου, υπήρχε συνεννόηση με τοπικό πράκτορα ότι η αποστολή θα έφτανε από 15 έως 20 Οκτωβρίου.
Το «Άγιος Στέφανος» αναχώρησε από την Αμμόχωστο στις 14:00 της 15ης Οκτωβρίου και στις 01:00 της 18ης ένα υποβρύχιο εντοπίστηκε ανοιχτά του Καστελόριζου που καταδύθηκε μόλις αντίκρισε το καΐκι.
Το «Άγιος Στέφανος» έφτασε στην Απλοθήκα στις 16:00 της 18ης απ’ όπου αναχώρησε για την Αστακίδα στις 19:00. Πλησιάζοντας στην Χάλκη εμφανίστηκε ένα κόκκινο φως που έμενε αναμμένο για τρία λεπτά και στη συνέχεια έσβηνε, αυτό επαναλαμβανόταν κάθε δεκαπέντε λεπτά στο πέρασμα από τη Χάλκη.
Στην Αστακίδα έφτασαν στις 07:30 της 19ης και στις 19:30 της ίδια μέρας ανέχωρησαν για την Κάρπαθο όπου έφτασαν στις 23:00 και πλησίασαν στην ακτή.
Ο καιρός είχε επιδεινωθεί με ισχυρό κυματισμό από τα δυτικά προκαλώντας βίαιο μπότζι, και ο Thomas αποφάσισε να μη γίνει απόβαση των πρακτόρων και των εφοδίων με την dinghy (λαστιχένια βάρκα) καθώς δεν υπήρχε υπήνεμο καταφύγιο.
Συμβουλεύτηκε τον χάρτη και με την έγκριση των πρακτόρων αποφάσισε να γίνει μια προσπάθεια προσέγγισης στον όρμο της Αγίας Ειρήνης εννέα μίλια νοτιότερα.
Στις 00:30 της 20ης Οκτωβρίου έφτασαν στον όρμο της Αγίας Ειρήνης όπου βρήκαν καταφύγιο χωρίς κυματισμό και αγκυροβολήσαν. Κατέβασαν την dinghy και σε 45 λεπτά αποβίβασαν τους πράκτορες και τα εφόδια.
Στον κάθε πράκτορα δόθηκαν 10 χρυσές λίρες και 20.000 Ιταλικές λιρέτες για προσωπικά τους έξοδα και 100 χρυσές λίρες και 100.000 λιρέτες για έξοδα της αποστολής.
Στις 01:25 το καΐκι έφυγε για την Αστακίδα όπου έφτασε στις 06:15 και απ’ εκεί, στις 15:00 της 20ης, αναχώρησε για το ακρωτήριο Κριό όπου έφτασε στις 06:00 της 21ης, η θαλασσοταραχή είχε σταματήσει. Μεταξύ 16:00 και 17:00, παρατηρήθηκαν είκοσι πέντε εχθρικά αεροσκάφη που πετούσαν βόρεια σε τρεις ομάδες.
Την επομένη ο Λιτός έφυγε για το Μεσοχώρι να συναντήσει τους Εμμ. Χαροκόπο, Βασίλειο Πέρρο και Νικόλαο Λύκο που του προτάθηκαν από την υπηρεσία. Στο δρόμο ο Λιτός συνάντησε μια γυναίκα η οποία βλέποντας το πιστόλι του λιποθύμησε και ο Λιτός αναγκάστηκε να της ταυτοποιηθεί για να την κατευνάσει. Έξω από το Μεσοχώρι συνάντησε τους αδελφούς Ανδρεάδη (Ιωάννη, Ανδρέα και Νικολή) και τους ζήτησε να επικοινωνήσουν με τους προαναφερθέντες με τους οποίους ο Λιτός συνομίλησε (και με τον ιατρό Φραγκίσκο Οικονομίδη). Ο Λιτός επέστρεψε και τοποθέτησαν τα εφόδια τους σε προσωρινό καταφύγιο. Όμως τους είδε ο βοσκός Γρινάς και ένας ψαράς, και από εκείνη την ημέρα η αποστολή δεν ήταν πια μυστική.
Στις 23 Οκτωβρίου οι κατάσκοποι μετακόμισαν στο Βροΐση και από το νέο τους κρυψώνα ξεκινήσαν την αποστολή τους. Έστειλαν τον Χαροκόπο στον Γιανναγά (ιατρό Ιωάννη Οικονομίδη) για να τον ειδοποιήσουν για την άφιξή τους και να εξασφαλίσουν τη συνεργασία του.
Μετά την επιστροφή του, ο Χαροκόπος ενημέρωσε τους κατασκόπους με τις πληροφορίες που έλαβε από τον Γιανναγά και τον δάσκαλο Χριστόφορο Σακελλαρίδη, και ότι μπορούσαν να προσεγγίσουν τον συνταγματάρχη Francesco Imbriani. Μετά από λίγες μέρες λάβανε από τον Imbriani χάρτες και στρατιωτικές πληροφορίες τις οποίες έστειλαν στο Κάιρο με το «Άγιος Ιωάννης».
Στο Βροΐση ο βοσκός Ντελλής έφερε στον κρυψώνα τον Ιταλό σταθμάρχη του Μεσοχωρίου (Brigadiere Michele), ο Michele γνώριζε ανεπίσημα την αποστολή τους.
Τη νύχτα της 1ης Νοεμβρίου, η αποστολή κινήθηκε 7-8 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το Βροΐση όπου ήταν άγνωστη αποκτώντας μεγαλύτερη ασφάλεια. Ωστόσο στις 4 Νοεμβρίου ο Χαροκόπος έστειλε ένα σημείωμα μέσω του Λύκου και ένα Ιταλό ανθυπολοχαγό (Alberto Patruno) που καταδιωκόταν από τους Γερμανούς και ζητούσε να τον κρατήσουν μέχρι να βρουν τρόπο να τον στείλουν στο Κάιρο. Αναγκάστηκαν να τον κρατήσουν, διαφορετικά θα ήταν υποχρεωμένοι να φύγουν αμέσως.
Στις 25 Νοεμβρίου οι Γερμανοί συνέλαβαν 40 ομήρους (πρόκειται για 10, τους Κωνσταντίνο Γ. Πάχο, Θεοχάρη Γ. Δήμαρχο, Εμμανουήλ Κ. Ταλαράντα, Κωνσταντίνο Β. Τσαμπουνιέρη και Γεώργιο Η. Βασιλαρά από τα Σπόα, και τους Εμμανουήλ Ν. Πρωτοψάλτη, ιατρό Μηνά Νικ. Σακέλλη, Μιχαήλ Γ. Νουαράκη, Εμμανουήλ Πολυχρόνη Σταματιάδη και Εμμανουήλ Νικ. Μάλτα, από το Μεσοχώρι), που επρόκειτο να εκτελεστούν αν δεν ομολογούσαν το μέρος που κρυβόταν ο Ιταλός αξιωματικός. Κατά συνέπεια οι κατάσκοποι αναγκάστηκαν να συνεννοηθούν με τους συνεργάτες τους ακόμα και με τον Imbriani, να εκτελέσουν τον Ιταλό υπολοχαγό και να τοποθετήσουν το πτώμα του εκεί που θα περνούσαν οι Γερμανοί.
Η απόφαση επιτεύχθηκε, αλλά να παραμείνουν στο ίδιο μέρος τους εξέθετε σε πολλούς κινδύνους, και την επόμενη μετακόμισαν στα Άπελλα όπου συνέχισαν την αποστολή τους συνεργαζόμενοι με τους Γιάνναγα, Χριστόφορο Σακελλαρίδη και Ibriani, με μεταφορέα τον Ιωάννη Λιτό.
Σε κάθε χωριό υπήρχε συνεργάτης των κατασκόπων που παρακολουθούσε τις κινήσεις των χωρικών και γνωστοποιούσε το βράδυ της ίδιας μέρας. Επιπλέον, ένα ωραίο κορίτσι (η Ιταλίδα δασκάλα Maria Teresa) που είχε ερωτική σχέση με τον Γερμανό στρατιωτικό Διοικητή έπαιρνε τις καλύτερες πληροφορίες για τους κατασκόπους (Οι σχέσεις της δεν ήταν με τον λοχαγό Bethege, αλλά με ένα υπολοχαγό, που υπηρετούσε στις Μενετές).
Η οργάνωση ήταν τέλεια με τα ακόλουθα αποτελέσματα:
29/11/1943, δυο καΐκια βυθίστηκαν στα Πηγάδια.
11/12/1943, βυθίστηκε ένα καΐκι.
12/1/1944, δύο καΐκια βυθίστηκαν στο Κάστελλο.
19/1/1944, βυθίστηκαν δυο καΐκια.
Στις 5 Φεβρουαρίου 1944 βυθίστηκε ένα καΐκι 60 τόνων και ένα δεύτερο 200 τόνων υπέστη ζημιές. Οι Γερμανοί έβαλαν έναν Έλληνα μηχανικό να το επισκευάσει, αλλά αυτός ξεκάρφωσε ένα μαδέρι και το καΐκι βυθίστηκε. Ένα άλλο καΐκι 100 τόνων βυθίστηκε.
Στις 8 Φεβρουαρίου 1944, 3.000 αντιφασίστες Ιταλοί αναχώρησαν από την Κάρπαθο με τέσσερα καΐκια συνοδευόμενα από τορπιλοβόλο και με προορισμό την Κρήτη (μέχρι τότε όλοι σχεδόν οι Ιταλοί είχαν φύγει από την Κάρπαθο). Εκτός από ένα όλα βυθίστηκαν.
Στις 14 Φεβρουαρίου 1944, ομάδα Ελλήνων προδοτών (μόνο ένας Καρπάθιος και ένας Ροδίτης συνεργάζονταν με τους Γερμανούς) έψαχνε σε απόσταση 3 μέτρων από τους κατασκόπους, αλλά ήταν αδύνατο να τους ανακαλύψουν λόγω του εξαιρετικού καταφύγιου.
21/2/1944, βυθίστηκε ένα καΐκι.
28/2/1944, βυθίστηκε ένα καΐκι 90 τόνων.
29/2/1944, οι κατάσκοποι μετακόμισαν ξανά.
Στις 6 Μαρτίου 1944, τέσσερα υδροπλάνα καταστράφηκαν (στην παραλία του Άμμου στα Πηγάδια) και 5 καΐκια βυθίστηκαν σε διάφορα σημεία του νησιού.
Γερμανοί της Gestapo προσγειώθηκαν με αλεξίπτωτο και με RDF (μηχανισμός εντοπισμού ασύρματου). Στις 20 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί έκαναν μια μεγάλη έρευνα προς εξεύρεση των κατασκόπων. Ήταν περιτριγυρισμένοι από 48 Γερμανούς για μεγάλο χρονικό διάστημα, τους έλειπαν τα πάντα, ακόμη και νερό. Κάποτε πέρασαν σε απόσταση 6-7 μέτρων αλλά ευτυχώς δεν τους ανακάλυψαν.
Έστειλαν σήμα στο Κάιρο και τους διέταξαν να πάνε στην Βανάντα για να τους αποσπάσουν. Μετά από πολλές ταλαιπωρίες και κινδύνους έφτασαν στο προσδιορισμένο σημείο, αλλά ο κινητήρας φόρτισης καταστράφηκε και οι συσσωρευτές ήταν άδειοι. Αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα Άπελλα, από όπου θα έφευγαν στις 23 Απριλίου 1944.
WWII – Second mission of spies to Karpathos – 3rd
By Manolis Cassotis
After the departure of the first spy mission from Karpathos, Commander Poole D.S.O. assigned to Captain P.L.P. Thomas the transfer of the second spy mission by Christoforos Litos and John Krassopoulos with “Saint Stefanos”.
First attempt and failure
Mission Starts
At 11:30 on October 3, 1943, “Saint Stefanos” departed with operational personnel and supplies and arrived at Cape Lona (Cyprus) at 09:00 the following day. They remained anchored and at 16:00 they started directly for Karpathos with a course of 278° maintained its course.
At 20:50, while in latitude 35° and longitude 31°-47′, two unidentified vessels were sighted to starboard. A few minutes later one left for the south and the other turned back firing several flares with no identification signal. “Saint Stefanos” maintained its course.
At 18:00 on October 5th Kali Limni mountain appeared on the starboard bow. At 9:30 p.m., while within five miles of the coast, a red light flashed on the shore. Thomas asked the Litos where to go and followed his instructions.
I don’t recognize
After they reached latitude 35°-35′ and longitude 27°-15′, less than a mile from the beach, he asked Litos if he recognized the coast. The answer was: “I do not recognize.” They travelled for an hour and still he failed to recognize the shore. By this time the moon had set, and it was difficult to see the coastline clearly. It was 00:30 on October 6th and Thomas saw fit to attempt an approach if Litos recognized Ahata Cove. Because of the significant number of supplies to be landed, it would take about three hours to complete the landing.
Thomas suggested that they go to Saria and return on the night of the 6th for a second attempt. The proposal was not favorably received by Litos who further said that if they went to Saria they would be caught. Thomas’ view was that Litos was nervous and anxious and that his morale was affected by the red light on the coast and the bombardment of Rhodes which was clearly visible (the Battle of the Dodecanese was being fought between the Allies and the Germans).
Failure and return
Since he was not ready to make a second attempt, Thomas decided to return to Cyprus as Stephen had informed him not to make more than two attempts. From latitude 35°-30′ and longitude 28°-10′, “Saint Stefanos” set course 112° for Cyprus. A German plane appeared above but did not disturb them, at 14:15 on the 8th they reached Famagusta.
Second attempt and success
On October 14th Captain Thomas was ordered to make a second attempt by taking the agents to Burgunda on the west coast of Karpathos, it was agreed with a local agent that the mission would arrive between October 15th and 20th.
“Saint Stefanos” left Famagusta at 14:00 on October 5th and at 01:00 on the 18th a submarine was spotted off Kastellorizo which immediately dived when it saw the boat.
“Saint Stefanos” arrived in Aplotheka at 16:00 on the 18th from where it departed for Astakida at 19:00. Approaching Halki a red light appeared which stayed on for three minutes and then went out. This was repeated every fifteen minutes on their passage from Halki.
They arrived at Astakida at 07:30 on the 19th and at 19:30 of the same day they left for Karpathos where they arrived at 23:00 and approached the coast.
The weather had worsened with a strong swell from the west causing violent ripple, and Thomas decided against landing the agents and supplies by dinghy as there was no leeward shelter. He consulted the chart and with the approval of the agents decided to make an approach to Saint Irene’s Cove nine miles to the south.
At 00:30 on October 20th they reached St. Irene’s Cove where they found shelter without waves and anchored. They lowered the dinghy and in 45 minutes landed the agents and supplies. Each agent was given 10 gold British pounds and 20,000 Italian lire for personal expenses and 100 gold British pounds and 100,000 Italian lire for the mission’s expenses.
At 01:25 the boat left for Astakida where it arrived at 06:15 and from there, at 15:00 on the 20th, left for Cape Krio where it arrived at 06:00 on the 21st, the rough seas having calmed. Between 16:00 and 17:00 25 enemy aircraft were observed flying north in three groups.
The next day Litos left for Mesochori to meet Em. Harokopos, Vasilis Perros and Nicholas Lykos recommended by the service. On the way Litos met a woman who upon seeing his pistol fainted and Litos had to identify himself to her to appease her. Outside Mesochori he met Andreadis’ brothers (John, Andreas and Nicholas) and asked them to contact the aforementioned, with whom Litos spoke (including Doctor Frank Economides). Litos returned and they placed their supplies in a temporary shelter. But the shepherd Grinas and a fisherman saw them and from that day the mission was not secret anymore.
On the 23rd the spies moved to Vroisi and from the new hiding place began their mission. They sent Harokopos to Giannagas (Doctor John Economides) to notify him of their arrival and to secure his cooperation.
Upon his return Harokopos informed the spies about the information he received from Giannagas and the teacher Christoforos Sakellaridis and that they could approach Colonel Francesco Imbriani. After a few days they received from Imbriani maps and military information which they sent to Cairo with “Saint John”.
In Vroisi the shepherd Dellis brought to their hideout the Italian police master at Mesochori (Brigadiere Michele) who was unofficially aware of their mission.
On the night of November 1st, the expedition moved 7-8 kilometers southwest of Vroisis, where they were unknown and gained greater security. However, on November 4th Harokopos sent a note with Lykos and an Italian lieutenant (Alberto Patruno) who was being pursued by the Germans, asking to be held until they could find a way to send him to Cairo. They were forced to hold him, or they would have been obliged to leave at once.
On November 25th the Germans captured 40 hostages (were 10, Konstantine G. Pahos, Theoharis G. Dimarchos, Emanuel K. Talarandas, Konstantine V. Tsabounieris and George H. Vassilaras from Spoa, and Emanuel N. Protopsaltis, Doctor Minas Nik. Sakellis, Michael G. Nuarakis, Emanuel Polychroni Stamatiadis, from Mesochori), who were to be executed if they did not confess where the Italian officer was hiding. Consequently, the spies were forced to conspire with their associates, even with Imbriani, to execute the Italian lieutenant and place his body where the Germans would pass.
The decision was carried out, but to remain in the same place exposed them to many dangers, and the next day they moved to Apella from where they continued their mission in collaboration with Giannagas, Christoforos Sakellaridis and Ibriani, with John Litos as carrier.
In each village was a partner of the spies who watched the movements and notified them in the evening of the same day. In addition, a beautiful girl (the Italian teacher Maria Teresa) who had an affair with the German military Commander was getting the best information for the spies (Her relation was not with Captain Bethege, but with a lieutenant who served in Menetes).
The organization was perfect with the following results:
11/29/1943, two boats sank in Pigadia.
12/11/1943, a boat sank.
1/12/1944, two boats sank in Kastello.
1/19/1944, two boats sank.
On February 5, 1944, one 60-ton boat was sunk, and a second 200-ton boat was damaged. The Germans got a Greek engineer to repair it, but he dislodged a plank, and the boat sank. Another boat 100-ton boat sank.
On February 8th, 1944, 3,000 anti-fascist Italians left Karpathos in four boats accompanied by a torpedo boat bound for Crete (by then almost all Italians had left Karpathos), all but one sank.
On February 14, 1944, a group of Greek traitors (only one Karpathian and one Rhodian cooperated with the Germans) searched within 3 meters of the spies, but it was impossible to discover them, due to the excellent shelter.
2/21/1944, a boat sank.
2/28/1944, a 90-ton boat was sunk.
2/29/1944, the spies relocate again.
On March 6, 1944, four seaplanes were destroyed (on the beach Ammos in Pigadia) and 5 boats were sunk in various parts of the island.
German Gestapo landed by parachute with an RDF (radio tracking device). On March 20, 1944, the Germans launched a major search for the spies. They were surrounded by 48 Germans for a long time, and they lacked everything, even water. Once the Germans passed within 6-7 meters from the spies, but fortunately were not discovered. The spies sent a signal to Cairo and were ordered to go to Vanada to be detached. After much trouble and danger, they reached the appointed point, but the charging generator was destroyed, and the batteries were empty. They were forced to return to Apella from where they would leave on April 23, 1944.
