Απόψεις: Περί της νεανικής βίας τότε και τώρα

Γράφει ο Κώστας Βέργος*, **,

Η βία είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Τι ίδιο και η ειρηνική συμβίωση. Βία, βίος, συμβίωση. Στην ιστορία υπάρχουν πολεμικές περίοδοι αύξησης της βίας όπως και ειρηνικές περίοδοι μείωσης της βίας. Πού οφείλονται, λοιπόν, τα φαινόμενα αυξημένης βίας των νέων όταν δεν έχουμε πόλεμο; (Ή μήπως έχουμε;)

Σύγκριση εποχών: οι νεο-συντηρητικοί αναπολούν την «παλιά καλή εποχή», όπου όλα τα ’σκιαζε η φοβέρα. Ομως, βία υπήρχε και παλιά. Σε μικρότερο βαθμό; Ναι. Αλλά και πολλά περισσότερα αποκρύπτονταν τότε, είτε από ντροπή, είτε από φόβο και έλλειψη κουλτούρας και δομών δικαιωμάτων («δικαιωματισμού», όπως λένε κάποιοι απαξιωτικά), είτε από την ανυπαρξία μέσων επικοινωνίας. Ας μην εξιδανικεύουμε το παρελθόν.

Ποια (ψυχο-)αναπτυξιακή συνθήκη υπάρχει σήμερα και δεν υπήρχε τότε; Υπάρχει μια μεταβολή που δεν αμφισβητείται (όσο και αν κάποιοι την αποδίδουν σε μέτρηση που υποτιμάτο παλιά): αύξηση νευρολογικών διαταραχών, που εκδηλώνονται με διάφορες μορφές διάσπασης της πνευματικής συγκέντρωσης. Η υπερέκθεση στα δισεκ. GB ψηφιακών πληροφοριών που δέχεται το παιδί από την τρυφερή ηλικία είναι, λένε οι ειδικοί, μια από τις αιτίες. Πέραν όμως της διαπιστωμένης παθολογίας, υπάρχει, με ίδια μάλλον αιτία, ένα μεγάλο φάσμα προβληματικών συμπεριφορών που δεν κρίνονται ως παθολογικές σε ατομικό επίπεδο. Πρόκειται για μια παθολογία των σχέσεων. Κι αν αυτό δεν είναι θέμα νευρολόγου, είναι κοινωνιολόγου.

Δίπλα στα μετρήσιμα μεγέθη, υπάρχουν βέβαια και τα μη μετρήσιμα, εξ ίσου σημαντικά, όπως η ενσυναίσθηση. Υπήρχε έλλειψη ενσυναίσθησης και παλιά. (Το ότι δεν τη μετρούσαμε δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε.) Και κακομεταχείριση ζώων ή των αδύνατων παιδιών ή των ομοφυλόφιλων και μαχαίρια και σουγιάδες υπήρχαν. Ομως, αν τότε τέτοια φαινόμενα ήταν περιθωριακά, σήμερα είναι οργανωμένα και επί της κεντρικής σκηνής διαδραματιζόμενα.

Ζούμε σε μια εποχή όπου η εικόνα γίνεται η πραγματικότητα. Ζούμε μέσα από την εικόνα. Κάποιοι/ες κάνουν μέχρι και πλαστικές εγχειρήσεις για να μοιάσουν στην εικόνα. Οχι για τον εαυτό τους, αλλά για την εικόνα. Η ενσυναίσθηση αντικαθίσταται από τον ναρκισσισμό της εικόνας. Ο νάρκισσος παρατηρεί, δεν συμμετέχει.

Το θύμα της κακοποίησης είναι μια εικόνα και τίποτα άλλο. Ο θύτης είναι παρατηρητής της εικόνας. Είτε χτυπώντας μαζί με άλλους δέκα, που κανιβαλίζουν και λιντσάρουν τον ένα ή τη μία που είναι χάμω, εικόνα που δεν πονάει, είτε με το κινητό ψηλά για να καταγράψει την εικόνα. Η αφορμή της βίας μπορεί να είναι ότι το θύμα ανήκει στην «άλλη» ομάδα. Αλλά η αφορμή δεν έχει καμία σημασία αν θέλουμε να λύσουμε το πρόβλημα του νέου που εκπαιδεύεται ως παρατηρητής και θεατής κινουμένων εικόνων που δεν πονάνε.

Η ενσυναίσθηση δεν επιβάλλεται. Προκύπτει από την αγωγή και το περιβάλλον που αναδεικνύει κάτι που είναι ανθρώπινη φύση. Η ενσυναίσθηση είναι βαθιά ανθρώπινη φύση. Ενίοτε κρυμμένη ή φοβισμένη. Ζητούμενο είναι το να κάνουμε τον παρατηρητή να πάψει να είναι παρατηρητής και να γίνει συμμέτοχος. Πώς; Είναι εύκολο να πει κανείς ότι και τα μέλη μιας εγκληματικής οργάνωσης συμμέτοχοι είναι. Συμμετέχουν κάπου. Πρόκειται όμως για την απόλυτη διαστροφή: αφού δεν μετέχω στο παιχνίδι, στον αθλητισμό, στις τέχνες, στην παιδεία, μετέχω στο έγκλημα, δηλαδή στον απόλυτο εκμηδενισμό της ενσυναίσθησης.

Αρχαία συνταγή: ο μαθητής, εγγραφόμενος, πρέπει να γνωρίζει τον προσωπικό του μέντορα καθηγητή. (όχι τον υπεύθυνο τάξης που απλώς μετράει απουσίες). Ο μέντορας θα λειτουργήσει ως τέτοιος όλη την χρονιά. Ψυχή θέλει! Και ψυχόμετρο υπάρχει. Το έχουν οι μαθητές. Μαζί στα μαθήματα μαζί και στα παθήματα.

ΥΓ.1: Παρεμπιπτόντως, ο αστυνομικός της δολοφονημένης Κυριακής, ακολουθώντας πιστά το πρωτόκολλο των ερωτήσεων στο θύμα, θα αξιολογούνταν ως άριστος. Ψυχή δεν είχε!

ΥΓ.2: Η κυβέρνηση στο νέο κύμα νεανικής βίας αντέδρασε με τον εύκολο τρόπο. Ποινικά. Ομως το πρόβλημα δεν είναι ποινικό αλλά κοινωνικό. Το να μετατρέπεται ένα σχολείο σε ανακριτικό γραφείο εκφεύγει του σκοπού μιας σύγχρονης παιδείας. Θα βρεθεί δε σίγουρα και σύντομα σε διοικητικά και λειτουργικά αδιέξοδα. (Παρεμπιπτόντως, στο 15ο Λύκειο Αθηνών αποβλήθηκαν μαθητές γιατί την 25η Μαρτίου 2024 τραγούδησαν ένα τραγούδι για τα Τέμπη! «Θα ήμουν πολύ περήφανη μητέρα σας» έγραψε η κυρία Μαρία Καρυστιανού.)

ΥΓ.3: Τα παιδιά, μετά τα Τέμπη, έσπευσαν κατά χιλιάδες στα κέντρα αιμοδοσίας. Από την άλλη, με τόσους πολέμους γύρω μας, πού είναι, αλήθεια, εκείνο το παλιό νεανικό διεθνές αντιπολεμικό κίνημα – με τα τραγούδια διαμαρτυρίας του Μπομπ Ντίλαν, της Τζόαν Μπαέζ ή του Μίκη Θεοδωράκη;

ΥΓ.4: Τα 30 χρόνια της εκπαιδευτικής μου πορείας (με τα 13 ως διευθυντής ΕΠΑΛ) μου επιτρέπουν να έχω κάποια γνώμη επί του θέματος. Εχω ερωτηθεί αρμοδίως; Ποτέ. Στην Ελλάδα ζούμε!

*Οικονομολόγος, διεθνολόγος (PhD)

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιστοσελίδα https://www.efsyn.gr/ και αναδημοσιεύεται με την συγκατάθεση του αρθρογράφου.

-Advertisement / Διαφήμιση-