Γράφει ο Κώστας Βέργος *
Χαρακτήρισαν κάποτε το Αφγανιστάν «νεκροταφείο των αυτοκρατοριών». Μετά την στρατηγική και ηθική ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, το γεωπολιτικό Μέγα Παίγνιο (Great Game, δηλαδή ο ανταγωνισμός Αγγλίας-Ρωσίας τον 19ο αιώνα, γύρω από τα εδάφη του Αφγανιστάν) συνεχίζεται. Τώρα στην θέση της Αγγλίας έχουν προστεθεί οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, στην δε θέση της Ρωσίας έχουν προστεθεί το Πακιστάν (που φιλοξένησε τόσα χρόνια τους Ταλιμπάν – αφού πρώτα του εκπαίδευσε στα περίφημα θρησκευτικά μαντράς) και η Κίνα. Παίζουν ακόμη, σε δεύτερους ρόλους, η Ινδία, το Ιράν, το Τατζικιστάν και βέβαια, ως πανταχού παρούσα, η Τουρκία. Ποιος θα νικήσει δεν το ξέρουμε. Ποιος θα χάσει το ξέρουμε.
Πρώτο ερώτημα: Ποιος ο χαρακτήρας αυτού του παιγνίου (πολέμου); Για κάποιους θρησκευτικός, για κάποιους γεωπολιτικός, για κάποιους αυστηρά γεωστρατηγικός, για ελάχιστους οικονομικός. (Τα διεθνή συμφέροντα από τον ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν δεν είναι αυτά που μπορούν να ορίσουν τις εξελίξεις εδώ.)
Οι Ταλιμπάν, ως οι πιο γνήσιοι εκφραστές του φανατικού Ισλάμ, διεξάγουν ένα γνήσιο θρησκευτικό πόλεμο, γυρνώντας μας στον μεσαίωνα. Μισούν την Δύση, την ελευθεριότητά της και τον καταναλωτισμό της και όλα αυτά στο όνομα του πιο οπισθοδρομικού Ισλάμ (βλ. “Jihad Vs McWorld” του B. Barber, 1995).
Οι μειοψηφούντες Αφγανοί σύμμαχοι της Δύσης (κυρίως κάποιες γυναίκες) κάνουν έναν απελπισμένο πόλεμο υπεράσπισης μιας αναγκαίας για την χώρα τους νεωτερικότητας – που πάντως υπονομεύθηκε από την εκτεταμένη οικονομική διαφθορά όλου του κρατικού μηχανισμού την τελευταία εικοσαετία.
Οι Δυτικοί υπερασπίζονται την νεωτερική συνθήκη (ας μην υποτιμούμε τις ηθικές κατακτήσεις της Δύσης την ώρα που ασκούμε την οφειλόμενη κριτική μας στον ιμπεριαλισμό της Δύσης – πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα που απλώς γεννήθηκαν στον ίδιο γεωγραφικό χώρο).
Οι Δυτικοί ταυτόχρονα διεξάγουν και ένα γεωπολιτικό πόλεμο (δηλαδή, όπως σε κάθε γεωπολιτικό ανταγωνισμό, μετέχουν σε ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, δηλαδή, τα κέρδη του ενός οι ζημίες του άλλου) έναντι των αναδυομένων παγκοσμίων ή περιφερειακών δυνάμεων της Ασίας πέριξ του Αφγανιστάν.
Δεύτερο ερώτημα: Οι πανηγυρίζοντες τώρα Ταλιμπάν συνιστούν άραγε ένα ενιαίο μέτωπο, που απολαμβάνει την αποδοχή όλων των φυλών και των γενών (πατριαρχικών φαρών με ένα «πατέρα» για κάθε φάρα) της χώρας; Κατά κανένα τρόπο. Και δεν είναι μόνο η Βόρεια Συμμαχία (‘Αντίσταση του Παντζσίρ’), αδυνατισμένη πια και χωρίς την παλιά υποστήριξη της Ινδίας, κυρίαρχη σε μία μόνο επαρχία του Βορρά (από τις 34 της χώρας), που εξακολουθεί να πολεμάει τους Ταλιμπάν. Ας μη ξεχνάμε το αιματοκύλισμα των μειονοτικών σιιτών μουσουλμάνων από αλλεπάλληλες επιθέσεις αυτοκτονίας σουνιτών μουσουλμάνων στην Καμπούλ το 2018.
Στην χώρα ζουν πράγματι διαφορετικά έθνη (Παστούν, Τατζίκοι, Χαζάροι κλπ), που μιλούν διαφορετικές γλώσσες και ακολουθούν διαφορετικές παραδόσεις.
Όπως, την δεκαετία του 1980, το σύνολο των μουτζαχεντίν ανταρτών της χώρας συνασπίσθηκε για την εκδίωξη των Σοβιετικών, έτσι και τώρα οι φύλαρχοι-πολέμαρχοι της χώρας συμμάχησαν για την εκδίωξη των Αμερικανών. Και στις δύο περιπτώσεις συνεκτικός ιστός το τζιχάντ στην πιο ακραία πολεμική ερμηνεία του.
Στο Αφγανιστάν πάντα υπήρχε μια πολεμική σχέση μεταξύ των φυλών – ένα διαρκής εμφύλιος. Απλώς, τώρα ενδύθηκε τον πιο αμείλικτο, φανατικό χαρακτήρα της θρησκευτικής διαφοράς έναντι του ξένου εισβολέα (Σοβιετικού παλιά, Αμερικανού τώρα).
Τρίτο ερώτημα: Υπήρξε πάντα σκοτάδι σ’ αυτή την ορεινή, πάμφτωχη και με εκτεταμένο αναλφαβητισμό χώρα (τετραπλάσια σε πληθυσμό της χώρας μας και πενταπλάσια σε έκταση); Όχι. Υπήρξαν περίοδοι εκσυγχρονισμού και γυναικείας απελευθέρωσης στις πόλεις. Όμως, ποτέ δεν έπαψε να επιστρέφει το σκοτάδι, ολοένα και βαθύτερο. Να θυμίσουμε ότι ο ήρωας-νικητής του Τρίτου Αγγλο-Αφγανικού πολέμου (1919), εμίρης και από το 1926 βασιλιάς Αμανουλάχ Χαν, εκσυγχρονιστής, αναγκάσθηκε σε παραίτηση το 1929 (στην διάρκεια ενός ακόμη εμφυλίου) μετά από μια συνάντηση με θρησκευτικούς ηγέτες της χώρας, κατά την οποία συνάντηση η βασίλισσα τόλμησε να τραβήξει το πέπλο και να αποκαλύψει το πρόσωπό της!
Ένα είναι βέβαιο τώρα: Το Μέγα Παίγνιο συνεχίζεται. Με περισσότερους παίκτες. Με την Αμερική μειωμένη σε διεθνές κύρος. Με το φανατικό Ισλάμ ενθαρρυμένο. Και με την τόσο εύκολη επιστροφή του μεσαίωνα να μας δείχνει ότι καμία κατάκτηση, πολεμική ή ηθική, δεν είναι δεδομένη.
Ναι, τις εξελίξεις σήμερα ορίζει περισσότερο η για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου υποχώρηση της επιχείρησης γεωγραφικής, στρατιωτικής ασφυξίας της Ρωσίας και της Κίνας από πλευράς των ΗΠΑ και των περίπου 800 βάσεών τους ανά τον κόσμο.
* Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην ιστοσελίδα https://enimerosi.com/
