Απόψεις: Νέος Νόμος Πλαίσιο για τα ΑΕΙ…

Γράφει ο Δρ. Χαράλαμπος Βασιλειάδης *

Το γεγονός…

Την 17η Μαΐου 2013, με κυβέρνηση («εθνικής ευθύνης») συγκροτημένη από τη σύμπραξη των κομμάτων τής ΝΔ, του ΠαΣοΚ και τής ΔημΑρ και με πρωθυπουργό, τον πρόεδρο της ΝΔ, Αντώνη Σαμαρά, σε μια έντονη κοινοβουλευτική συνεδρίαση, ο προεδρεύων της συνεδρίασης και αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, κ. Ιωάννης Δραγασάκης -προερχόμενος από το χώρο τού ΣυΡιζΑ- κάλεσε, σύμφωνα με τον ισχύοντα κανονισμό της Βουλής, τον φρούραρχο του Κοινοβουλίου (για πρώτη φορά έγινε κάτι τέτοιο … από όσο γνωρίζω) για να απομακρύνει ένα βουλευτή τής Χρυσής Αυγής, τον κ. Παναγιώτη Ηλιόπουλο, για κοινοβουλευτικά ανάρμοστη υβριστική συμπεριφορά κατά τού προέδρου τής αξιωματικής αντιπολίτευσης, κ. Αλέξη Τσίπρα. Το πολιτικό κλίμα εκείνης τής εποχής ήταν ιδιαίτερα οξυμένο (και πότε άραγε δεν είναι … αναρωτιέμαι) λόγω της ουσιαστικής πτώχευσης τού ελληνικού κράτους και τής επιβολής μνημονίων.

Το ερώτημα…

Σωστά έδρασε ο προεδρεύων; Βεβαίως, πιστεύω. Καταλύθηκε η δημοκρατία; Μήπως η παρουσία φρούραρχου συρρίκνωσε τις δημοκρατικές μας ελευθερίες ή περιόρισε την ελευθερία έκφρασης λόγου; Όχι βέβαια. Το αντίθετο μάλιστα! Τότε, γιατί στα πανεπιστήμια η παρουσία φρούραρχου (πες, πανεπιστημιοφύλακα) θεωρείται αντιδημοκρατική; Το φρουραρχείο περιφρουρεί το Κοινοβούλιο για την απρόσκοπτη θεσμική του λειτουργία. Γιατί λοιπόν, με το ίδιο σκεπτικό, να μην υπάρχει φρουραρχείο και στα πανεπιστήμια;

Τα (αντ)επιχειρήματα…

Γνωρίζω ήδη τα αντεπιχειρήματα. «Άλλο το ένα, άλλο το άλλο», «Δεν είναι το ίδιο» και άλλες παρόμοιες αντιδραστικές, επιπόλαιες και ανούσιες αερολογίες. Επί της αρχής είναι αυτό και το ίδιο. Αν σε ένα χώρο, όπως τη Βουλή των Ελλήνων που είναι ο Ναός της Δημοκρατίας, για ένα επιφανή και επώνυμο ταραξία που παραβατεί υπό το βλέμμα συναδέλφων του και που μαγνητοσκοπείται από το κύκλωμα της Βουλής, καλείται ο φρούραρχος, … τότε γιατί για μια ομάδα αγνώστων, ενόπλων ή μη, φοιτητών ή μη, με καλυμμένα ή όχι τα πρόσωπα, και χωρίς ταυτοποίηση ή μαγνητοσκόπηση τους, που παραβατούν, ασκώντας ή μη ασκώντας βία, δεν πρέπει να υπάρχει φρούραρχος για άμεση σύλληψη των υπαιτίων, για καταστολή τής παραβατικότητας, για προστασία τής δημόσιας περιουσίας, κ.ο.κ.;

Μήπως απλά περισσεύουν η επιλεκτική ευαισθησία και η απύθμενη υποκρισία; Δεν πρέπει επιτέλους η ανομία, η ασυδοσία, η ατιμωρησία να σταματήσουν;

Δεν πρέπει επιτέλους τα κακοήθη ελώδη κατεστημένα να οξυγονωθούν, να τους δοθεί η δυνατότητα να ανασάνουν, να εξυγιανθούν … για να αποκατασταθεί η ηρεμία και η ασφάλεια, η άμιλλα και η αξιοκρατία, η πρόοδος και η προοπτική;

Δεν πρέπει επιτέλους να επικρατήσει η γνώση, η διδαχή και η έρευνα … για φοίτηση με ήθος και όραμα, με αρχές και ιδεώδη … για ανάδειξη, καταξίωση και επιβράβευση … σε ένα κοινωνικά ευπρεπές, αξιοκρατικά ανταγωνιστικό και παραγωγικά προοδευτικό … πανεπιστήμιο; Εκτός αν οι παρατηρήσεις μου είναι εκτός χώρου και χρόνου… Εκτός και αν η αξιολόγηση μου είναι εσφαλμένη ή προκατειλημμένη …

Η οργή μου…

Και ναι, «αγαπητέ μου» εκπαιδευτικέ, εκπρόσωπε της ΟΛΜΕ, οι Μανώλης Γλέζος και Λάκης (Απόστολος) Σάντας ήταν φοιτητές όταν στα τέλη Μαΐου τού 1941 κατέβασαν τη γερμανική σημαία από τον ιερό βράχο τής Ακρόπολης. Η διαφορά είναι ότι εκείνη η σημαία, με τη σβάστικα στο κέντρο, συμβόλιζε το ναζισμό, την τυραννία, την κατοχή, την εξαθλίωση. Και οι Γλέζος και Σάντας έδρασαν ηρωικά με κίνδυνο της ζωής τους, με αυτοθυσία.

Αντιστάθηκαν σε ένα τυραννικό καθεστώς, σε μια απάνθρωπη κατοχή. Γιατί άραγε ταυτίζεις (ή έστω παραλληλίζεις) αυτούς τούς δύο εθνικούς ήρωες με τους μπαχαλάκηδες των πανεπιστημιακών χώρων; Επειδή ήταν φοιτητές; Θα μπορούσε να ήταν οικοδόμοι, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, άνεργοι…

Τόσο λοιπόν στέρεψε η φαρέτρα των επιχειρημάτων σας; Ή μήπως βρίσκεστε σε τόση απόγνωση που θα χάσετε (τάχα) το πολύτιμο μετερίζι σας; Η θωριά μέσα από κομματικές ή ιδεοληπτικές παρωπίδες είναι περιορισμένη, κολοβή και ο διαφαινόμενος κόσμος παραποιημένος, διαστρεβλωμένος … διαστροφικά άμετρος.

Η διδακτική μου εμπειρία…

Έχω εμπειρία από πάμπολλα πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Από μεγάλα και γνωστά πολιτειακά πανεπιστήμια (Rutgers University, RU) και δημοτικά/αστικά πανεπιστήμια (City University of New York, CUNY) μέχρι διάσημα, παγκοσμίου εμβέλειας, ιδιωτικά (και πανάκριβα) πανεπιστήμια (Columbia University, CU, και New York University, NYU) καθώς και άλλα 4-5 μικρότερα πανεπιστήμια. Σε αυτά τα πανεπιστήμια δίδαξα και ερεύνησα αλλά -ομολογώ- δεν συμμετείχα άμεσα σε διοικητικές διαδικασίες. Άρα έχω μια ευρεία, πολύπλευρη και πολύχρονη άποψη αλλά σίγουρα όχι ολοκληρωμένη εικόνα.

Η φοιτητική μου εμπειρία…

Επιπλέον, φοίτησα και αποφοίτησα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και το Polytechnic University (τώρα NYU) και θα ομολογήσω ότι η εμπειρία μου από το ΑΠΘ ήταν εξαιρετική ως προς την γενναιοδωρία, τους χώρους και τις υποδομές που παρείχε η πολιτεία … αλλά και τραυματική (εξαιρετικά πονεμένη) ως προς τη (δυσ)λειτουργία του πανεπιστημίου και την συνολική (κακο)διαχείριση των χώρων και των υποδομών του.

Συνοπτικά να θυμίσω ότι όλη η ακαδημαϊκή χρονιά 1981-82 (πρώτη χρονιά διακυβέρνησης τού ΠαΣοΚ με όποια σημασία έχει κάτι τέτοιο) χάθηκε λόγω απεργίας διαρκείας τού διδακτικού προσωπικού την πρώτη εξεταστική περίοδο αντιδρώντας στο Νόμο Πλαίσιο 1268/1982.

Τονίζω, την … πρώτη εξεταστική περίοδο, γιατί τότε οι πανεπιστημιακοί δάσκαλοί μου έκριναν ότι η απεργία τους θα ήταν πιο παρεμβατική και πειστική (πες το και πιο προκλητική μιας και θα προκαλούσε μεγαλύτερη ταλαιπωρία και εντονότερη αγανάκτηση στην πραγματικά σπουδάζουσα νεολαία) και, κατά συνέπεια, πιο αποτελεσματική κατά τη συνδικαλιστική ιδιοτελή πρακτική τους.

Και οι νόμοι πλαίσια για τα πανεπιστήμια; Μια ζωή νέοι νόμοι πλαίσια κατατίθενται και μια ζωή οι φοιτητές (ουσιαστικά ένα ελάχιστο ποσοστό) αντιδρούν.

Αν θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία, τότε η κοινωνική πρόοδος, που προϋποθέτει πραγματική εξυγίανση, απαιτεί σύγκρουση με τα κατεστημένα. Μόνο σοβατίσματα και μπογιατίσματα δεν αρκούν. Η εξυγίανση και εύρυθμη λειτουργία των πανεπιστήμιών δεν είναι μερεμέτι.

Η διαπίστωση μου…

Δεν υπήρξε ούτε ένα πανεπιστήμιο από όσα εργάστηκα στις ΗΠΑ χωρίς security. Σε άλλα, η παρουσία των φυλάκων είναι διακριτική και σε άλλα εμφανέστατη και ισχυρή. Επίσης, κάποιοι φύλακες οπλοφορούν. Επιπλέον, η εμπλοκή τής αστυνομίας ήταν άμεση όποτε οι περιστάσεις το απαιτούσαν. Θα πρέπει δε να ασκήσω την ταπεινή κριτική μου σε κάποιες διοικητικές αποφάσεις ορισμένων εκ των εν λόγω πανεπιστημίων.

Κρίνω τις διοικήσεις επιρρεπείς σε δικαιωματιστές και ενίοτε ανισοβαρείς για το σύνολο. Λαμβάνονται αποφάσεις με επιλεκτική ευαισθησία και υλοποιούνται άμεσα με ιδιαίτερη ευκολία αν και άπτονται σοβαρών κοινωνικών ζητημάτων.

Ο χώρος των πανεπιστημίων είναι εξαιρετικά φιλελεύθερος και προοδευτικός. Με όποιες επιφυλάξεις μπορεί να έχω, κρίνω απαραίτητο κάτι τέτοιο.

Το (κατά το δοκούν) δημόσιο αγαθό…

Επιστρέφω στην Ελλάδα, η οποία, παρόλα το μέγεθος της και τις οικονομικές της δυνατότητες, είναι ιδιαίτερα απλόχερη σε θέματα υγείας και εκπαίδευσης αλλά υπάρχει γενικότερα μια διαστροφή. Ναι, η υγεία και η εκπαίδευση είναι δημόσια αγαθά και θα πρέπει να παρέχονται δωρεάν από την πολιτεία. Αυτό όμως δεν μπορεί να στερεί και τη λειτουργία ιδιωτικών ιδρυμάτων.

Έτσι, σωστά, παράλληλα με τα ιατρεία, κέντρα, κλινικές και νοσοκομεία δημοσίου χαρακτήρα, λειτουργούν και ιδιωτικά. Ορθότατο και απαραίτητο. Στην εκπαίδευση όμως ισχύει κάτι παράδοξο, έως και εξωφρενικό. Παράλληλα λοιπόν με τα δημόσια νηπιαγωγεία, δημοτικά σχολεία, γυμνάσια και λύκεια, λειτουργούν και ιδιωτικά. Ορθότατο.

Ωστόσο, για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ), η λειτουργία ιδιωτικών ιδρυμάτων κρίνεται αντισυνταγματική. Αυτό το καλοδιατηρημένο και πολυ-προστατευόμενο τέλμα, ειδικά από αυτο-ανακηρυσσόμενες ως «προοδευτικές» δυνάμεις για διατήρηση ενός κατεστημένου, είναι προκλητική.

Η αφιέρωση μου…

Αφιερώνω το παρόν κείμενο σε εσένα, νέε και νέα (ακόμη και σε εσένα, ωριμότερε ή ωριμότερη), που συμμετέχεις στις πανελλήνιες εξετάσεις. Συμμετέχεις σε μια επίπονη, αγχώδη, απαιτητική μα και απαραίτητη διαδικασία (όχι κατ’ ανάγκη πάντα αξιόπιστη και ακριβοδίκαιη) αξιολόγησής σου για το αύριό σου, για την επιστημονική σου κατάρτιση, για την επαγγελματική σου σταδιοδρομία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μια πιθανή «αποτυχία» σου θα σού στερήσει την προοπτική, την ελπίδα, το φως, το αύριο.

Αντίθετα, με όσες θαλάσσιες τερατόμορφες Σκύλλες και Χάρυβδες και αν συναντήσεις στην πορεία σου, η Ιθάκη δεν θα χαθεί ποτέ εκτός αν, εσύ ο ίδιος, τη σβήσεις από τον χάρτη τού προσανατολισμού σου, από τον κατάλογο των προτεραιοτήτων σου.

Και πέρα από την Ιθάκη και την Πηνελόπη που καρτερικά σε προσμένουν, δεν πρέπει να επιτρέψεις σε καμιά θαλάσσια, δαιμονισμένη και δαιμονίζουσα, Σειρήνα να σε συνεπάρει. Να μη φοβηθείς … κανένα ανθρωποφάγο γίγαντα Λαιστρυγόνα μη σε βυθίσει, … κανένα τερατόμορφο Κύκλωπα μη σε εξοντώσει, … κανέναν άνθρωπο ή ανθρωποειδές, «θεό» ή δαίμονα, λογικό ή άλογο ον, μη πνίξει τα όνειρα σου.

Οι δε Συμπληγάδες Πέτρες φύτρωσαν όχι για να κάνουν αδύνατο το ασφαλές πέρασμα σου, μήτε για να χαράξουν την αγωνία στο πρόσωπο σου ή το φόβο στη ψυχή σου. Αντίθετα αποτελούν πρόκληση για υπέρβαση «πάση δυνάμει». Οι πρίγκηπες της Αργούς, με καπετάνιο τον Ιάσωνα, το έπραξαν έλλογα και με θάρρος. Οι Αργοναύτες πέρασαν.

Η σειρά σου τώρα. Και προς Θεού, όχι παρωπίδες … παντός καιρού και εδάφους. Ορθάνοιχτα πρέπει να είναι πάντα τα όμματα τής διανοίας. Ορθάνοιχτα! Πίστεψε με … όσο κάποιος θέτει κάποια υψηλά ιδανικά ως στόχους και εργάζεται, σταδιακά και μεθοδικά, με επιμονή αλλά και υπομονή, για την υλοποίηση τους, η ευόδωση των προσπαθειών του, δηλαδή η επιτυχία, είναι δεδομένη.

Άρα, άκουσε με, πίστεψε με, είσαι «καταδικασμένος» να πετύχεις…

• Ο Δρ. Χαράλαμπος Βασιλειάδης είναι καθηγητής και συνάμα πρόεδρος του Ιερού Ιδρύματος Παναγία Σουμελά Ποντίων Αμερικής και Καναδά.