Γράφει η Ευαγγελία Αλιβιζάτου *
Η λέξη ηχεί τρομακτική. Η μοίρα, η τύχη, η ατυχία, η κακή στιγμή, το θολωμένο μυαλό, οι παρανοϊκές συμπεριφορές… αυτά είναι λίγα απ’ όσα οδηγούν έναν άνθρωπο πίσω από τα κάγκελα.
Σ’ ένα κελί, ένα χαμηλό βρώμικο κελί μ’ ένα παράθυρο. Ίσως να έχεις την τύχη να υπάρχει ένα κάγκελο απ’ όπου μπαίνουν λίγες φωτεινές ηλιαχτίδες. Ναι, είναι ένα άσχημο δωμάτιο, με λερωμένους τοίχους, χαραγμένους με πόνο, θυμό, με τρέλα. Ένα μικρό δωμάτιο που μετράει κανείς τις ώρες, τα λεπτά, τα χρόνια μέχρι να ξαναδεί το φως του ήλιου.
Όλες οι χώρες της Ευρώπης φιλοξενούν κρατούμενους τόσο της χώρας τους όσο και άλλων εθνικοτήτων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η Ρωσία κρατάει σταθερά την πρωτιά με το σύνολο των κρατουμένων ν’ αγγίζει τις 450.000 άτομα ενώ στη γειτονική Τουρκία τις 315.000. Μεγάλο το ποσοστό και στη Μεγάλη Βρετανία αγγίζοντας τους 83.000 κρατούμενους.
Ο υπερπληθυσμός στις φυλακές είναι φαινόμενο διαδεδομένο στην Ευρώπη. Ανησυχητικός είναι ο αριθμός των κρατουμένων στο 1/3 των ευρωπαϊκών σωφρονιστικών ιδρυμάτων, όπου εξακολουθεί να υπερβαίνει τον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων. Οι φυλακές στην Ελλάδα ασφυκτιούν, με τον πληθυσμό τους να ξεπερνά τους 11.000 κρατούμενους, με τα περισσότερα καταστήματα κράτησης να παρουσιάζουν ποσοστά πληρότητας άνω του 130%.
Υπάρχουν φυλακισμένοι που ζουν άγρυπνοι και περιμένουν τη στιγμή της ελευθερίας. Η αγωνία τους κορυφώνεται καθώς σκέφτονται όταν έρθει η στιγμή πως θα είναι ο κόσμος μετά από χρόνια. Αλήθεια, πόσο χρόνο χρειάζεται να δαπανήσει κανείς για να μπορέσει να ελέγξει τα όρια της υπομονής του; Η κοινωνία, η γνώμη των άλλων, ο στιγματισμός των φυλακισμένων.
Ο κύριος Σ.Π. αναρωτιέται αν θα μπορέσει ποτέ να φτιάξει τη ζωή του από την αρχή, σε νέες βάσεις. Βασανιστικά ερωτήματα. Αποδοκιμασία από την ίδια την οικογένεια; Αμφισβήτηση; Νιώθει ανασφαλής για τα επόμενα βήματα του.
Μου μίλησε από το τηλέφωνο. Με προσέγγισε, μέσω των site που διάβαζε αυτά τα χρόνια, με το προνόμιο της χρήσης υπολογιστή στη βιβλιοθήκη της φυλακής, μαθαίνοντας τον κόσμο του διαδικτύου. Τα στοιχεία του κυρίου Σ.Π. και του αδικήματος για το οποίο φυλακίστηκε, βρίσκονται στη διάθεσή μου.
«Κύριε Σ. ζητήσατε να μιλήσουμε, προσωπικά».
«Ναι, Έχω δει ότι καταπιάνεστε με κοινωνικά ζητήματα. Ήθελα μόνο να σας πω ότι εξέτισα σχεδόν την ποινή μου και σε λίγες μέρες θα βγω από τη φυλακή. Έχω συναισθήματα φόβου και ανησυχίας για το μέλλον μου».
«Σας εύχομαι καταρχήν να είστε σύντομα ελεύθερος και υγιής. Έπειτα είμαι βέβαιη ότι θα κάνετε μια νέα αρχή και θα ξεχάσετε την άτυχη στιγμή που σας έφερε δύο χρόνια σ’ αυτή τη θέση».
«Ναι μία κακή στιγμή ήταν αρκετή, μαζί με την έλλειψη ψυχραιμίας και την απόγνωση, να με φέρουν δύο χρόνια εδώ».
«Κύριε Σ. έχετε τη δύναμη. Την έχετε στο μυαλό σας. Την έχετε μέσα σας. Θα την κουβαλάτε εφ’ όρου ζωής».
«Κυρία Ευαγγελία, αν δυσκολευτώ σε κάτι θα είστε κοντά μου ή απλά γράφετε για να γράφετε, όπως όλοι; »
«Λοιπόν κύριε Σ. όταν θ’ ανοίξει η βαριά σιδερένια πόρτα, εγώ θα είμαι εκεί και θα σας περιμένω. Εσείς θ’ αγωνιστείτε και εγώ θα σας βοηθήσω να σηκωθείτε όρθιος και ν’ αποδείξετε στον εαυτό σας αλλά και στην κοινωνία, ότι μέσα από μία άτυχη στιγμή μπορεί να γεννηθεί η ελπίδα, η ένταξη και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα».
Η κλήση τελείωσε. Ο κύριος Σ. δε με ενημέρωσε ποτέ ποια ακριβώς ημέρα αποφυλακίστηκε. Έναν μήνα μετά, θέλησε να γίνει κείμενο η δυσκολία της επανένταξης των πρώην κρατουμένων στην κοινωνία και να διαβαστεί απ’ όλο τον κόσμο.
Με την έννοια επανένταξη εννοούμε το δικαίωμα των πολιτών στην ισότητα των ευκαιριών, με την υποχρέωση του Κράτους να εξασφαλίσει συνθήκες που να επιτρέπουν την κοινωνική επανένταξη των φυλακισμένων.
Μ’ άλλα λόγια, είναι καθήκον του Κράτους να υποβοηθά τον αποφυλακισμένο, ώστε να επανέλθει στην κοινωνική ζωή. Φυσικά τα ποσοστά της υποτροπής των αποφυλακισμένων παραμένουν υψηλά. Γι’ αυτό, σημαντική για την επανένταξη είναι η συμμετοχή του κοινού στην υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων.
Τελειώνω λέγοντας ότι όλοι έχουμε δικαίωμα στη δεύτερη ευκαιρία, έχουμε δικαίωμα στο πάθημα που γίνεται δίδαγμα. Έχουμε δικαίωμα σε μία ευνομούμενη κοινωνία.
Ο κύριος Σ. κάθεται δίπλα μου, με κοιτά στα μάτια, με ελπίδα…
* Η Ευαγγελία Αλιβιζάτου ασχολείται με την δημιουργική συγγραφή – ποίηση και πεζογραφία
