Γράφει ο Νίκος Γιαννόπουλος *
Τα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα είναι υποχρεωτικώς δημόσια (ή κρατικά, επιλέξτε όποια από τις δύο λέξεις θέλετε) ελέω της σχετικής συνταγματικής επιταγής (άρθρο 16) για την οποία έχουν γραφτεί σελίδες επί σελίδων τα πολλά τελευταία χρόνια.
Το Σύνταγμα της χώρας δεν μπορεί να αλλάξει άμεσα γιατί οι διαδικασίες αλλαγής, όπως προβλέπονται, εκτείνονται σε περισσότερες από μία κοινοβουλευτικές περιόδους και καταλαμβάνουν αρκετό χώρο μέσα στο χρόνο, εξ’ ορισμού δηλαδή δεν είναι μία εύκολη υπόθεση.
Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση αναμένεται να φέρει τις επόμενες ημέρες, αρχικά προς διαβούλευση και εν συνεχεία προς ψήφιση σχέδιο νόμου που θα καθιερώνει τα μη κρατικά (ή ιδιωτικά, επιλέξτε και εδώ τον όρο που προτιμάτε) Πανεπιστήμια στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.
Το πως θα ξεπεραστεί ο σκόπελος του Συντάγματος μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστό. Ετσι και αλλιώς ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα οι απόψεις των ειδικών (Συνταγματολόγων) διίστανται ενώ το ίδιο το Υπουργείο έχει ζητήσει σχετική γνωμοδότηση ενός εκ των κορυφαίων Συνταγματολόγων της χώρας, του Φίλιππου Σπυρόπουλου.
Ακόμα όμως και ως προς την καθαρή ουσία, τα μη κρατικά Πανεπιστήμια, ξέρουμε λίγα σε ό,τι αφορά τον κυβερνητικό σχεδιασμό. Οι μέχρι στιγμής πληροφορίες που έχουμε συλλέξει βασίζονται σε επιλεκτικές διαρροές στον φιλοκυβερνητικό τύπο οι οποίες όμως δεν αποσαφηνίζουν κρίσιμες διαστάσεις του ζητήματος όπως είναι ο τρόπος εισαγωγής στα Πανεπιστήμια αυτά ή η συμμετοχή τους σε ερευνητικούς σκοπούς.
Ακόμα και έτσι όμως, κρίναμε σκόπιμο, να ανοίξουμε τη συζήτηση για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια στη χώρα θέτοντας στους συνομιλητές μας σε Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία και ΗΠΑ δύο, κατά κύριο λόγο, προβληματισμούς:
Ποιο είναι το στάτους του Πανεπιστημίου στη χώρα που εργάζονται και στο τι είδους Πανεπιστημιακά ιδρύματα αναμένεται κατά τη γνώμη τους να ιδρυθούν στην Ελλάδα εφόσον το σχετικό κυβερνητικό νομοσχέδιο γίνει νόμος του κράτους τις επόμενες ημέρες.
Οι απαντήσεις φυσικά ποικίλλουν ανάλογα με τη χώρα στην οποία δραστηριοποιείται επαγγελματικά ο καθένας και με τις προσωπικές οπτικές του για το θέμα. Εχει όμως αξία να τις διαβάσετε και να τις αναλύσετε γιατί είναι το δίχως άλλο ιδιαίτερα αποκαλυπτικές και γκρεμίζουν μία σειρά από βολικούς μύθους που σχετίζονται με τα μη κρατικά Πανεπιστήμια στη χώρα και τον τρόπο με τον οποίο τα αντιμετωπίζουμε.
Γαλλία: Κρατικό μοντέλο
H Μαρίνα Καλαρά είναι διδάκτωρ Πανεπιστημίου Παρί 1 Σορβόννης και διδάσκουσα στο ίδιο πανεπιστήμιο και ο Χρίστος Ανδριανόπουλος διδάκτωρ ιστορίας στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS).
Μάς εξηγούν ότι “η Γαλλία είναι η κατεξοχήν χώρα των δημόσιων Πανεπιστημίων. Επειδή υπάρχει μια ολόκληρη κουβέντα αναφορικά με τη διαφορά κρατικών/δημοσίων, μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι στην περίπτωση της Γαλλίας μιλάμε για κρατικά ιδρύματα. Μάλιστα ο κρατικός χαρακτήρας του πανεπιστημιακού συστήματος της χώρας είναι, όπως θα δούμε, πολυεπίπεδος”.
Και προσθέτουν σχετικά: “Το ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων είναι κρατικά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και κάποια μη κρατικά. Ωστόσο τη μορφή και την διοίκηση των μη κρατικών, την έχει επιβάλλει το κράτος με τρόπους που το ελληνικό σύστημα φαντάζει πολύ φιλελεύθερο μπροστά στο Γαλλικό. Ένα παράδειγμα είναι η φημισμένη σχολή της Ανωτάτης Εμπορικής (HEC) της οποίας η μη κρατική μορφή συνίσταται στο ότι διοικείται από το αντίστοιχο επιμελητήριο. Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί ότι αυτό το μοντέλο διοίκησης της δεν θεωρείται πλέον επιτυχημένο.
Υπάρχουν, επίσης, και λίγα ιδιωτικά καθολικά Πανεπιστήμια και ινστιτούτα. Τα ιδρύματα αυτά αποκτούν έναν αναγκαστικό χαρακτήρα κοινωφελής ένωσης και αυτό, κατ’ απαίτηση της πολιτείας, διότι το κοσμικό γαλλικό κράτος δεν δικαιούνται να προσφέρει θρησκευτική εκπαίδευση. Τα μόνα πανεπιστήμια που χαρακτηρίζονται ως ιδιωτικά είναι, κατ’ ευφημισμό πανεπιστήμια καθότι είναι δευτεροβάθμια ιδρύματα που προσφέρουν μόνον σπουδές (και φυσικά όχι ερευνητική δραστηριότητα) σαν bussiness school. Όπως είναι γνωστό οι bussines school και οι σχολές managment δεν αποτελούν πανεπιστημιακές σχολές”.
Σχεδόν όλοι οι Γάλλοι πολιτικοί επαίρονται γιατί έχουν τελειώσει το κρατικό γαλλικό Πανεπιστήμιο.Μαρίνα Καλαρά-Χρίστος Ανδριανόπουλος
Τα γαλλικά Πανεπιστήμια, παρά το γεγονός ότι είναι κατά κύριο λόγο κρατικά, έχουν δίδακτρα. Τι είδους δίδακτρα όμως; “Υπάρχουν δίδακτρα τα οποία όμως είναι πολύ χαμηλά. Για τα τρία πρώτα χρόνια των προπτυχιακών προγραμμάτων οι φοιτητές καταβάλλουν ένα ποσό της τάξης των 170 ευρώ το χρόνο. Στο μάστερ το ποσό αυτό ανεβαίνει στα 240 ευρώ και στο διδακτορικό φτάνει στα 380 ευρώ. Τα χρήματα αυτά δίνονται για να συντηρούνται οι βιβλιοθήκες και άλλες σημαντικές υπηρεσίες των Πανεπιστημίων. Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να αυξηθούν τα δίδακτρα που καταβάλλουν οι ξένοι φοιτητές αλλά μέχρι στιγμής πέφτουν στο κενό.
Και εδώ πρέπει να αναφερθούμε στον δεύτερο λόγο για τον οποίο το κάθε πανεπιστήμιο στη Γαλλία (ακόμα και τα μη κρατικά που αναφέραμε πιο πριν) είναι ουσιαστικά κρατικά. Κάθε σχολή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στη Γαλλία, βρίσκεται υπό πλήρη κρατικό έλεγχο, (προσλήψεις, εξέλιξη, χρηματοδότηση, διοίκηση), καθώς και ένα αυστηρότατο πλαίσιο για τα ερευνητικά προγράμματα.
Κάθε βήμα ενός κρατικού ή μη κρατικού ιδρύματος ελέγχεται από το κράτος κατά τρόπο απόλυτο από το εθνικό ίδρυμα πανεπιστημίων (CNU). Το κράτος προφανώς χρηματοδοτεί εξίσου κρατικά και μη κρατικά. Αυτό συμβαίνει φυσικά και στο Παρί 1 της Σορβόννης όπου διδάσκει η Μαρίνα το οποίο προφανώς είναι ένα κρατικό Πανεπιστήμιο”.
Είναι σαφές ότι η κουλτούρα στη Γαλλία σε ό,τι αφορά τα Πανεπιστήμια έχει πολλές ομοιότητες σε σχέση με την αντίστοιχη στην Ελλάδα. Με τη διαφορά ότι “σχεδόν όλοι οι Γάλλοι πολιτικοί επαίρονται γιατί έχουν τελειώσει το κρατικό γαλλικό Πανεπιστήμιο, το κύρος των οποίων στην κοινωνία και τη συλλογική συνείδηση παραμένει ιδιαίτερα ισχυρό.
Πρέπει να τονίσουμε ότι το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν είναι ένα είδος πανεπιστημίου πλάι σε άλλα αλλά η μόνη πλατφόρμα στην οποία λαμβάνουν χώρα όλες οι ερευνητικές δραστηριότητες της χώρα. Είτε είναι σε σωστή κατεύθυνση είτε όχι.
Η “φιλελευθεροποίηση”, ας το πούμε έτσι, των ιδρυμάτων γίνεται εντός του πλαισίου του κρατικού Πανεπιστημίου. Π.χ. οι μάνατζερ που έχουν εισαχθεί στα Πανεπιστήμια είναι ουσιαστικά εκπρόσωποι δημόσιων οργανισμών.
Δεν υπάρχει κάπου εκεί έξω ένας εύρωστος ιδιωτικός τομέας έτοιμος να χρηματοδοτήσει γενναία τα δημόσια η μη πανεπιστήμια. Άλλωστε η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων από ιδιώτες είναι ελάχιστη και το μεγαλύτερο της προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό και πόρους της περιφέρειας”.
Αρα;
Τι είδους Πανεπιστήμια αναμένεται να ιδρυθούν στην Ελλάδα αν και εφόσον ψηφιστεί ο σχετικός νόμος; “Ιδιωτικά Πανεπιστήμια έτσι όπως τα οραματίζονται στην Ελλάδα δεν υπάρχουν στην Ευρώπη. Η Ελλάδα είναι ένα κράτος το οποίο παραδόξως πασχίζει απομακρυνθεί από τον σκληρό πυρήνα της ευρωπαϊκής εκπαίδευσης και να πλησιάσει χώρες όπως η Τουρκία, ο Λίβανος και η Αίγυπτος οι οποίες διαθέτουν ένα ασταθές και μικτό σύστημα δημόσιων και ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Πρέπει να είναι σαφές ότι στις μεγάλες χώρες της Ευρώπης κανείς δεν μιλά για ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Άλλωστε και τα ελαχιστότατα ιδιωτικά και μη κρατικά που υπάρχουν σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο εντάσσονται πλέον σε κρατικούς πόλους εκπαίδευσης και έρευνας. Είναι απίθανο ότι μια ευρωπαϊκή χώρα σήμερα ασχολείται με τη νομική υπόσταση των ιδρυμάτων και όχι με τα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν πανευρωπαϊκά όλα τα πανεπιστημιακά ιδρύματα όπως η κατεύθυνση της έρευνας, της οργάνωσης, της ελκυστικότητας, τη σχέση πανεπιστημίου και κοινωνίας, της καινοτομίας και της απορρόφησης κονδυλίων έρευνας.
Γερμανία: Συνεργασία δημόσιου-ιδιωτικού τομέα
Ο Μιχάλης Χαλιάσος είναι Καθηγητής στην Έδρα Μακροοικονομικών και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Γκαίτε Φραγκφούρτης, Σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και Αντιπρόεδρος της ΑΜΚΕ «Κόμβος: Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού».
Μας εξηγεί με σαφήνεια ότι “τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στη Γερμανία χρηματοδοτούνται από δίδακτρα των φοιτητών και από χορηγίες από εταιρείες ή άλλους δωρητές. Τα δημόσια πανεπιστήμια λαμβάνουν χρηματοδότηση από το Δημόσιο, που κατά το 90% περίπου την καταβάλλουν οι πολιτείες της Γερμανίας. Δημόσια και ιδιωτικά πανεπιστήμια, που απονέμουν τίτλους σπουδών, υποχρεωτικά αξιολογούνται.
Για να μπορέσει ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο να απονέμει τίτλους σπουδών, πρέπει είτε να έχει αξιολογηθεί το ίδιο και το πρόγραμμα του (με περιοδική επαναξιολόγηση) είτε να συνεργάζεται με αναγνωρισμένο ξένο πανεπιστήμιο, το οποίο και απονέμει τον τίτλο”.
Επίσης, μάς πληροφορεί ότι “οι απόφοιτοι των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχουν τα ίδια δικαιώματα με αυτούς των δημοσίων. Τα καλά ιδιωτικά, βεβαίως, δεν περιορίζονται στην αναγνώριση από τις κρατικές αρχές αξιολόγησης, αλλά την επαυξάνουν, υποβάλλοντας το ίδρυμα τους σε αξιολόγηση από διεθνείς αρχές, όπως π.χ. αυτές που πιστοποιούν σχολές οικονομικών και διοίκησης επιχειρήσεων”.
Ο κ. Χαλιάσος τονίζει ακόμα ότι “οι πανεπιστημιακοί που διεξάγουν έρευνα σε ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Γερμανία δικαιούνται να υποβάλουν αίτηση χρηματοδότησης έρευνας από την DFG (Γερμανικό Σύνδεσμο Έρευνας), είτε μόνοι τους είτε σε συνεργασία με συναδέλφους τους των δημοσίων πανεπιστημίων, εφόσον τα πανεπιστήμια τους είναι μη κερδοσκοπικά (non-profit).
Ιδιαίτερη αξία έχουν κατά την ταπεινή μας άποψη οι σημαντικές παρατηρήσεις του κ. Χαλιάσου στο ερώτημα τι είδους μη κρατικά ή ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα ιδρυθούν στην Ελλάδα.
“Με ουσιαστική αξιολόγηση πανεπιστημίων και ακαδημαϊκών προγραμμάτων, που διασφαλίζει ικανοποιητικό επίπεδο σπουδών, αναμένω να ενδιαφερθούν κυρίως μεσαία πανεπιστήμια του εξωτερικού, που ήδη δραστηριοποιούνται στον διεθνή στίβο, με οικονομικά κίνητρα αλλά και με σεβασμό στην εκπαιδευτική αποστολή τους. Αυτά μπορούν να επιτελέσουν αξιόλογο διδακτικό έργο στο προπτυχιακό επίπεδο, αλλά συνήθως όχι υψηλού επιπέδου έρευνα, που μπορεί να εμπνεύσει τους υψηλού επιπέδου φοιτητές και να συμβάλει στην ανάδειξη της χώρας μας σε ερευνητικό κόμβο” υπογραμμίζει αρχικά για να συνεχίσει:
“Τα εξαιρετικά πανεπιστήμια με διεθνή παραρτήματα θα ενδιαφερθούν για την Ελλάδα αν εκτιμήσουν ότι παρέχονται όχι μόνον δυνατότητες προσέλκυσης ικανοποιητικού αριθμού φοιτητών αλλά και προοπτικές να προωθήσουν την έρευνα τους και την διεθνή τους παρουσία στην ευρύτερη περιοχή μας.
Ας προσέξουμε όμως. Αν αντιμετωπίσουμε την ιδιωτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση με προκατάληψη, προστατευτισμό και αντιπαλότητα, θα καταλήξουμε να προσελκύσουμε μέτρια πανεπιστήμια, μη ερευνητικά προσανατολισμένους πανεπιστημιακούς και φοιτητές χωρίς προοπτικές.Μιχάλης Χαλιάσος
Για να προσελκύσουμε τέτοια ερευνητικά πανεπιστήμια, που μπορούν να συμβάλουν στην εξύψωση της ερευνητικής δραστηριότητας στην Ελλάδα και στην προώθηση της εικόνας της χώρας μας ως κέντρου γνώσης, πρέπει να διασφαλίσουμε και να διευκολύνουμε την διεξαγωγή έρευνας στα ιδιωτικά πανεπιστήμια και την συνεργασία τους με ερευνητές των δημοσίων πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων. Με τον νόμο και τις διαδικασίες αξιολόγησης πρέπει να δελεάσουμε το υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκό προσωπικό, που θα φέρει και τις διοικήσεις”.
“Με τον τρόπο αυτό” συμπληρώνει ο κ. Χαλιάσος “θα ενθαρρύνουμε υψηλού επιπέδου Έλληνες πανεπιστημιακούς του εξωτερικού να μεταφερθούν στα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα και να συμβάλουν στην χώρα. Ας μην σκεπτόμαστε τα ξένα ιδιωτικά πανεπιστήμια ως εργοδότες μόνον ξένων πανεπιστημιακών αλλά και ως δυνητικούς μαγνήτες για Έλληνες ερευνητές του εξωτερικού.
Αυτό επεκτείνεται και στα παιδιά των Ελλήνων του εξωτερικού: αν γνωρίζουν ότι θα έχουν εξαιρετικού επιπέδου παιδεία στην Ελλάδα, πολλά παιδιά Ελλήνων που μεγαλώνουν στο εξωτερικό (και οι γονείς τους) θα θελήσουν να γνωρίσουν την χώρα τους στα πανεπιστημιακά τους χρόνια. Και εδώ δεν μιλώ για συνάλλαγμα διδάκτρων μόνον, αλλά για πρόσβαση σε δυναμικό του Ελληνισμού χαμένο για την σημερινή Ελλάδα”.
Και η τοποθέτησή του κλείνει ως εξής: “Ας προσέξουμε όμως. Αν αντιμετωπίσουμε την ιδιωτική πανεπιστημιακή εκπαίδευση με προκατάληψη, προστατευτισμό και αντιπαλότητα, θα καταλήξουμε να προσελκύσουμε μέτρια πανεπιστήμια, μη ερευνητικά προσανατολισμένους πανεπιστημιακούς και φοιτητές χωρίς προοπτικές, που απλώς θα επιβεβαιώσουν την προκατάληψη μας. Πρέπει να ξεφύγουμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο”.
ΗΠΑ: Δημοσίου δικαίου ακόμη και μη κερδοσκοπικά
H Nένη Πανουργιά είναι καθηγήτρια στο Columbia University στη Νέα Υόρκη. Οσα αναφέρει για το σύστημα διάρθρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικά.
“Kαταρχάς θα πρέπει να πούμε ότι όσοι υποστηρίζουν ότι στις ΗΠΑ τα Πανεπιστήμια είναι μόνο ιδιωτικά είτε δεν γνωρίζουν την αμερικανική πραγματικότητα, είτε ψεύδονται. Σίγουρα όμως σε όλους τους τύπους των Πανεπιστημίων οι φοιτητές πληρώνουν δίδακτρα το ύψος των οποίων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες”.
Να εξηγήσουμε λοιπόν ότι στις ΗΠΑ υπάρχουν τρεις κύριες κατηγορίες Πανεπιστημίων:
H πρώτη περιλαμβάνει τα επτά Ivy League πανεπιστήμια (“the ivies”). Αυτά είναι πανεπιστήμια ή και κολλέγια (όπως το Dartmouth) που έχουν αρχικά χρηματοδοτηθεί με κληροδοτήματα ή διαπιστεύματα, είναι μη κερδοσκοπικά, διοικούνται από Διοικητικό Συμβούλιο και έχουν δίδακτρα. Τα χρήματα των διδάκτρων των προπτυχιακών στηρίζουν τις υποτροφίες που παίρνουν τα παιδιά που αποδεικνύουν ότι έχουν πολύ χαμηλό οικογενειακό εισόδημα. Τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών (Master’s) με τη σειρά τους υποστηρίζουν τα διδακτορικά που είναι (σχεδόν παντού, αλλά και με εξαιρέσεις) δωρεάν.
Η δεύτερη κατηγορία αφορά κρατικά Πανεπιστήμια, πολιτειακά για την ακρίβεια, στα οποία οι φοιτητές πληρώνουν δίδακτρα, πολύ πιο φθηνά όμως σε σχέση με τα ivies.
Η τρίτη περιλαμβάνει τα land grant Πανεπιστήμια των οποίων το οικόπεδο στο οποίο χτίστηκε το πανεπιστήμιο έχει δωρηθεί από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τα οποία λειτουργούν σε πολιτειακό επίπεδο. Χρηματοδοτούνται από δωρεές της ομοσπονδιακής και της πολιτειακής κυβέρνησης και έχουν δίδακτρα.
Λειτουργούν επίσης στις ΗΠΑ, κολλέγια (εκτός των ivies) τα οποία μπορεί, ενίοτε, να βρίσκονται στο ακαδημαϊκό επίπεδο των υπόλοιπων Πανεπιστημίων (για παράδειγμα το Antioch) αλλά δεν διαθέτουν μεταπτυχιακά πρόγραμμα σπουδών.
Υπάρχουν τέλος και ιδιωτικά Πανεπιστήμια, απολύτως κερδοσκοπικά, επιχειρήσεις με λίγα λόγια. Μερικά από αυτά επιτρέπουν σε εγκλείστους/ες στις αμερικανικές φυλακές να παρακολουθούν μαθήματα δεδομένου ότι προσφέρουν φοίτηση εξ αποστάσεως (π.χ. University of Phoenix)”.
Η Νένη Πανουργιά έχει σαφέστατη άποψη για το τι είδους σχολές πρόκειται να λειτουργήσουν στην Ελλάδα σε περίπτωση υπερψήφισης του σχετικού κυβερνητικού νομοσχεδίου. “Ακούμε συχνά και εμείς εδώ στις ΗΠΑ τη συζήτηση που γίνεται στην Ελλάδα, ότι ένα Πανεπιστήμιο του επιπέδου του Columbia μπορεί να ιδρύσει παράρτημα στην Αθήνα. Αρχικά πρέπει να επισημάνουμε και να ενημερώσουμε ότι τα δίδακτρα για το προπτυχιακό πρόγραμμα του Columbia εφέτος κυμαίνονται στις 85.000 δολάρια το χρόνο. Πόσες ελληνικές οικογένειες έχουν να διαθέσουν αυτά τα ποσά για τις σπουδές των παιδιών τους; Νομίζω ότι ο αριθμός αυτών των οικογενειών είναι μάλλον περιορισμένος.
Το δικό μας Πανεπιστήμιο έχει συνεργασία με ελληνικές Πανεπιστημιακές σχολές, αλλά δεν υπάρχει παράρτημα και δεν νομίζω ότι πρόκειται να ανοίξει παράρτημα. Κανένα από τα ivies δεν έχει ανοίξει πουθενά στον κόσμο παράρτημα. Βέβαια θα έπρεπε εδώ να ξέραμε, ήδη, τι έχει στο νου της η κυβέρνηση σχετικά με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα και πως εννοεί το «παράρτημα»”.
Συνεχίζοντας στο ίδιο πνεύμα υπογραμμίζει ότι “δεν ξέρω αν το κυβερνητικό σχέδιο βασίζεται στο μοντέλο που ακολουθούν οι αραβικές χώρες, παράδειγμα η Σαουδική Αραβία, αλλά εγώ αυτή την εικόνα βλέπω. Να πηγαίνουν δηλαδή καθηγητές για ένα ή δύο εξάμηνα, σε κτίρια που δεν έχουν καν campus, δεν υπάρχουν κεντρικοί χώροι συνάντησης και συνεύρεσης του φοιτητικού σώματος. Αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί Πανεπιστήμιο, το να μην υπάρχουν δηλαδή χώροι συγχρωτισμού.
Και ούτε καθιστά πανεπιστήμιο το να έρχονται διδάσκοντες για ένα ή δύο εξάμηνα και να μην υπάρχει εκπαιδευτική συνοχή στη διάρκεια των σπουδών. Αλλά εδώ προκύπτει κι ένα άλλο ερώτημα: σε μία χώρα με περιορισμένο οικονομικά ορίζοντα, γιατί να ανοίξει παράρτημα ένα πανεπιστήμιο του οποίου τα δίδακτρα είναι 85.000 δολάρια; Τι έχει να αποκομίσει; Γι’ αυτό ισχυρίζομαι ότι μου φαίνεται δύσκολο να ανοίξουν παραρτήματα στην Ελλάδα τα καλά Αμερικανικά Πανεπιστήμια, δηλαδή πανεπιστήμια των οποίων τα πτυχία θα έχουν πραγματικό και ουσιαστικό αντίκρισμα στο εξωτερικό”.
Για το τέλος μερικά βασικά συμπεράσματα της Ελληνίδας καθηγήτριας: “Όλα τα μη-κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια στις ΗΠΑ είναι ιδρύματα δημοσίου δικαίου και όλα χρηματοδοτούνται και από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση της χώρας. Ξέρετε πολλές φορές, η συζήτηση που ανοίγει συχνά-πυκνά στην Ελλάδα περί ιδιωτικών Πανεπιστημίων μου θυμίζει κάποια από τα έωλα επιχειρήματα που ακούγονταν πριν γίνει η χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ΕΟΚ εκείνη την εποχή, το 1979.
Έλεγαν λοιπόν ότι με την είσοδό μας θα γεμίσει η Ελλάδα με Ευρωπαίους επαγγελματίες: γιατρούς, δικηγόρους, μηχανικούς, αρχιτέκτονες. Είδατε κανέναν Ευρωπαίο γιατρό να έρχεται στην Ελλάδα τότε; Καμμιά αρχιτεκτόνισσα; Αντ’ αυτών, ήρθαν άνθρωποι που αναζητούσαν οικονομική ανακούφιση από περιβάλλοντα πλήρους εξαθλίωσης, ας πούμε, Πολωνοί εργάτες.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε δει ακόμη ένα αντίστροφο brain drain, δηλαδή τη μετανάστευση μεγάλων αριθμών πανεπιστημιακών και διανοουμένων από προηγμένες χώρες που αναζητούν μια καλύτερη τύχη.Nένη Πανουργιά
Ακούω επίσης τώρα το επιχείρημα ότι η φοίτηση στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα στοιχίζει περίπου όσο στοιχίζει η ζωή ενός φοιτητή που σπουδάζει μακριά από το σπίτι του. Ας μην κοροϊδευόμαστε, αυτό δεν ισχύει, δεν θα είναι αυτό το κόστος. Όσο ψηλά κι αν είναι τα ενοίκια στην Λάρισα ή τον Βόλο ή την Μυτιλήνη δεν φτάνουν ούτε στο απειροελάχιστο τα δίδακτρα ενός ευπρεπούς πανεπιστημίου.
Πρέπει να θυμίσω, τέλος, στους αναγνώστες σας ότι εμείς εδώ που εργαζόμαστε στις ΗΠΑ είμαστε μετανάστες, όπως από μετανάστες απαρτίζεται και η γενιά της μεγάλης φυγής του 2010. Στην Ελλάδα δεν έχουμε δει ακόμη ένα αντίστροφο brain drain, δηλαδή τη μετανάστευση μεγάλων αριθμών πανεπιστημιακών και διανοουμένων από προηγμένες χώρες που αναζητούν μια καλύτερη τύχη, μια μεγαλύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα, καλύτερες βιβλιοθήκες, καλύτερες συνθήκες εργασίας, απρόσκοπτη πρόσβαση στο διαδίκτυο”.
Ελλάδα: Πώς θα επηρεάσει τα δημόσια πανεπιστήμια η ίδρυση ιδιωτικών
Η Ιφιγένεια Καμτσίδου είναι αναπληρώτρια Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στην Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και Mέλος της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT 2019- σήμερα). Κατέθεσε την άποψή της αρχικά για τη επικείμενη μεταρρύθμιση και εν συνεχεία, πιο ειδικά, για το πως αναμένεται να επηρεαστούν απ’ αυτήν τα δημόσια Πανεπιστήμια στην Ελλάδα.
Υπογράμμισε, αρχικά, ότι “η εξαγγελθείσα μεταρρύθμιση για την ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων θα ανοίξει τον δρόμο στα «Πανεπιστήμια-επιχειρήσεις». Μεγάλες οικονομικές μονάδες θα προσφέρουν υπηρεσίες τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον τομέα που ήδη δραστηριοποιούνται, για παράδειγμα ιατρικοί όμιλοι θα αναπτύξουν πλάι στην κύρια επιχειρηματική δραστηριότητά τους και εκπαιδευτικές δράσεις, που βέβαια θα είναι αμειβόμενες και θα αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση των στόχων του ομίλου.
Η αλλαγή παραδείγματος θα είναι δραστική. Πρώτα από όλα, η καταβολή διδάκτρων για την απόκτηση του πτυχίου εξουθενώνει την αρχή της ισότητας. Στο εξής θα υπάρχουν δύο κατηγορίες μαθητών και μαθητριών που θα διεκδικούν πρόσβαση στην πανεπιστημιακή μόρφωση: Όσοι θα προετοιμάζονται για τις δύσκολες, αλλά δίκαιες εξετάσεις που καθορίζουν την εισαγωγή στα δημόσια πανεπιστήμια και αυτοί που κατάγονται από οικονομικά ισχυρές οικογένειες και θα φοιτούν σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο χωρίς να έχουν υποστεί οποιαδήποτε δοκιμασία και χωρίς να έχει αξιολογηθεί η ικανότητά τους να παρακολουθήσουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση.
Επιπλέον, τα δίδακτρα δεν εξασφαλίζουν υψηλό επίπεδο σπουδών, μάλλον το αντίθετο. Τούτο επειδή η επιστημονική εκπαίδευση στηρίζεται στην έρευνα, που δύσκολα θα αναπτυχθεί στο πανεπιστήμιο- επιχείρηση. Είναι αμφίβολο αν ο ιδιώτης- ιδιοκτήτης θα είναι πρόθυμος να αναλάβει το βαρύ κόστος ερευνητικών δραστηριοτήτων, όταν μάλιστα αυτές δεν εξυπηρετούν ή έστω δεν στοιχίζονται με τα συμφέροντα του”.
Συνέχισε επισημαίνοντας τα εξής: “Έτσι, τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα προσφέρουν κατάρτιση και όχι επιστημονική γνώση με ότι αυτό συνεπάγεται για την προστασία των σημαντικότερων κοινωνικών αγαθών: της υγείας, της παιδείας, της ασφάλειας και της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας . Ίσως, μάλιστα, να πρόκειται για μία “πανεπιστημοποίηση” των κολλεγίων που ήδη λειτουργούν στην χώρα, τα περισσότερα με χαμηλό επίπεδο σπουδών.
Τα κολλέγια μπορούν να προσφέρουν μία μορφή μεταλυκειακής εκπαίδευσης σε ορισμένες ειδικότητες, αλλά δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως Πανεπιστήμια. Το Πανεπιστήμιο χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι εξασφαλίζει την καλλιέργεια της γνώσης σε περισσότερες επιστήμες, ότι στηρίζει το εκπαιδευτικό του έργο σε μια κοινότητα κριτικής προσέγγισης των επιστημονικών διδαγμάτων και δογμάτων, ότι δεν αναπαράγει απλώς, αλλά ανανεώνει και βελτιώνει ερευνητικά την γνωσιακή σκευή με την οποία εξοπλίζονται οι νέοι επιστήμονες.
Ιδιαίτερη σημασία έχει, λοιπόν, το γεγονός ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία σ’ αυτά τα «ιδρύματα» θα είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Οι διδάσκοντες θα επιλέγονται ελεύθερα από τον ιδιοκτήτη του “Πανεπιστημίου”, χωρίς διαδικασίες αξιολόγησή τους και θα απολύονται επίσης με τον ίδιο τρόπο. Εξάλλου, δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι τα ελάχιστα προσόντα με βάση τα οποία θα επιλέγονται. Στο πλαίσιο της ιδιωτικού δικαίου εργασιακής τους σχέσης, ο διδακτικός προσανατολισμός τους, ακόμη και οι ερευνητικοί τους στόχοι θα καθορίζονται από τον ιδιοκτήτη, ενώ η δυνατότητά τους να εκφέρουν ελεύθερα και απροκατάληπτα την γνώμη τους θα περιορίζεται από την εργασιακή τους συνθήκη και την ανασφάλεια που την χαρακτηρίζει”.
Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα προσφέρουν κατάρτιση και όχι επιστημονική γνώση με ότι αυτό συνεπάγεται για την προστασία των σημαντικότερων κοινωνικών αγαθών: της υγείας, της παιδείας, της ασφάλειας και της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας.Ιφιγένεια Καμτσίδου
Σε ότι αφορά τις συνέπειες της επικείμενης μεταρρύθμισης στα ελληνικά δημόσια Πανεπιστήμια, η κα Καμτσίδου είναι εξίσου ξεκάθαρη: “Για το δημόσιο Πανεπιστήμιο πιθανή ίδρυση ιδιωτικών μονάδων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα σημάνει αυτομάτως την περαιτέρω υποβάθμισή του. Τα τελευταία χρόνια η προσπάθεια απαξίωσης της δημόσιας και δωρεάν πανεπιστημιακής εκπαίδευσης εντείνεται με ποικίλους τρόπους. Καταρχάς με την σοβαρή υποχρηματοδότηση.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ο νόμος επιβάλλει στο κράτος να χρηματοδοτεί με 10.000 ευρώ τον χρόνο τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών που δεν εισπράττουν δίδακτρα, ώστε να καλύπτουν τις βασικές λειτουργικές ανάγκες τους. Από το 2019, οι κυβερνήσεις δεν έχουν καταβάλλει ούτε ένα ευρώ, καταδικάζοντας τα δωρεάν μεταπτυχιακά σε ασφυξία.
Η ακολουθούμενη πολιτική της υποστελέχωσης θα ενισχυθεί, με το πρόσχημα της μείωσης του φοιτητικού πληθυσμού, που ένα μέρος του θα κατευθύνεται στις ιδιωτικές δομές. Και το κυριότερο: Η ολοένα και μειούμενη κρατική χρηματοδότηση θα μοιράζεται πλέον και στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, δεδομένου ότι το Σύνταγμα προβλέπει ότι η παιδεία γενικά αποτελεί μια από τις βασικές αποστολές του κράτους και δεν απαγορεύει καταρχάς την οικονομική ενίσχυση και της ιδιωτικής εκπαίδευσης”.
Αρα, σύμφωνα με το σκεπτικό της Ελληνίδας καθηγήτριας, “οι παραπάνω συνθήκες θα αναγκάσουν τα δημόσια Πανεπιστήμια να αναζητήσουν πόρους με όρους αγοράς, καθώς η απόσυρση της κρατικής υποστήριξης θα θέσει σε κίνδυνο την λειτουργία τους. Με άλλα λόγια, οι διδάσκοντες και οι διοικήσεις των Α.Ε.Ι θα προσφέρουν υπηρεσίες με αμοιβή για να εξασφαλίσουν τους αναγκαίους πόρους επιβίωσης των ιδρυμάτων τους, υποτάσσοντας κυρίως την έρευνα στους στόχους του χρηματοδότη τους.
Η διάτρηση του Συντάγματος που επιχειρείται με την παράκαμψη της επιταγής τα πανεπιστήμια να οργανώνονται σε ν.π.δ.δ. και οι καθηγητές τους να υπηρετούν ως δημόσιοι λειτουργοί, μπορεί να επεκταθεί και στην απαγόρευση επιβολής διδάκτρων για τα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Ο δωρεάν χαρακτήρας της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης θα τεθεί σε διακινδύνευση, σε μια περίοδο, μάλιστα, που η πανεπιστημιακή έρευνα ακολουθεί ήδη μια πορεία ιδιωτικοποίησης.
Η αποτροπή των παραπάνω εξελίξεων είναι θέμα που αφορά όλη την κοινωνία: η υποταγή των επιστημονικών εξελίξεων σε ιδιωτικά συμφέροντα σημαίνει, ότι η προστασία της ζωής και της κοινωνικής αξιοπρέπειας όλων μας δεν θα εξαρτάται από τα πορίσματα της ελεύθερης επιστημονικής πράξης, αλλά από τις επιδιώξεις των μεγάλων επιχειρήσεων και των ιδιοκτητών τους”.
Τα συμπεράσματα, όπως πάντα, ανήκουν στον αναγνώστη. Θεωρούμε ότι παραπάνω καταγράφηκαν, ιδιαίτερα αναλυτικά όλες οι απόψεις και οι οπτικές για το ζήτημα ενώ μεταφέρθηκαν ιδιαίτερα σημαντικές πληροφορίες για το τι ακριβώς ισχύει σε μεγάλες χώρες του κόσμου με παράδοση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Γερμανία. Έτσι και αλλιώς η συζήτηση έχει μόλις ανοίξει…
Πηγή: https://www.news247.gr/
