ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ. Άκρως διδακτική είναι η ποιητική συλλογή «Δειλινή Αναλαμπή» του Βορειοηπειρώτη λογοτέχνη Νικόλα Δήμου που κυκλοφόρησε πρόσφατα και η οποία απέσπασε και την ευμενή κριτική του πληθωρικού και καταξιωμένου συγγραφέα και μεταφραστή Νίκου Κατσαλίδα.
Πρόκειται για την τέταρτη κατά σειρά ποιητική συλλογή του λογοτέχνη, αντάξια των τριών προηγουμένων – «Φεγγάρι του Αυγούστου», «Αθώα Ποίηση» και «Με τα Μάτια της Ψυχής» – και η οποία σε καθηλώνει και σε βάζει σε σκέψεις. Κάθε ποίημα της ανά χείρας συλλογής έχει το δικό της νόημα και μήνυμα για τις νεότερες γενιές των Βορειοηπειρωτών.
Ο Νικόλας Δήμος κατάγεται από το Κλεισάρι, ένα από τα ορεινά χωριά της Άνω Δρόπολης του νομού Αργυροκάστρου της Βορείου Ηπείρου που έχει συνδεθεί με την ξενιτιά. Εξ άλλου ο παππούς και ο πατέρας του λογοτέχνη έζησαν πολλά χρόνια στην ξενιτιά με τον διακαή πόθο της επιστροφής στο χωριό και στην οικογένειά τους.
Ήταν τα δύσκολα εκείνα προπολεμικά χρόνια που οι Βορειοηπειρώτες παντρεύονταν και λίγες ημέρες μετά τον γάμο έπαιρναν το ταξίδι προς το άγνωστο. Κι αυτό διότι ο πάνσοφος λαός έλεγε ή «μικρός – μικρός παντρέψου», ή «μικρός καλογερέψου», ή «μικρός ξενιτέψου».
Γεννιόνταν και μεγάλωναν τα παιδιά χωρίς να γνωρίσουν το χάδι του πατέρα τους και οι πιο τυχεροί επέστρεφαν μετά από μια δεκαετία – οι πιο πολλοί καζαντισμένοι – για να φτιάξουν τα πέτρινα σπίτια να γνωρίσουν τα παιδιά και να περάσουν κάποιες ευχάριστες στιγμές με τις μαυροφορεμένες συζύγους τους και τους λοιπούς συγγενείς.
Μετά από δύο το πολύ τρεις μήνες αναχωρούσαν και πάλι για την Αμερική σιγοτραγουδώντας «την ξενιτία, την ορφανιά, την πίκρα, την αγάπη, τα τέσσερα τα ζύγισαν βαρύτερα είναι τα ξένα».
Για τους Βορειοηπειρώτες τα ξένα ήταν ακόμη πιο βαριά εφ ενός μεν διότι μετά την εγκαθίδρυση του κομμουνιστικού καθεστώτος του Εμβέρ Χότζια η χώρα μετατράπηκε σε ένα απέραντο στρατόπεδο περιτριγυρισμένο με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα με συνέπεια πολλοί να πεθάνουν στην ξενιτιά χωρίς να έχουν κάποιον στο πλευρό τους να τους κλείσει τα μάτια στο νεκρικό κρεβάτι.
Και σαν να μην έφτανε ο αποκλεισμός αυτός καθ’ εαυτός, οι οικογένειες των ξενιτεμένων και κυρίως των πιο τολμηρών που κατάφεραν να ξεπεράσουν τα ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα αναζητώντας τον ήλιο της ελευθερίας στην Ελλάδα και στην Αμερική υπέστησαν τα πιο απάνθρωπα δεινά.
Άλλοι οδηγήθηκαν στα κάτεργα τα ανήλια με την κατηγορία του προδότη και του «Πράκτορα του Έλληνα», άλλοι οδηγήθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα και άλλοι στις εξορίες και στα καταναγκαστικά στρατόπεδα. Αρκετοί εξ αυτών άφησαν τα κόκκαλά τους στα κάτεργα χωρίς ποτέ οι οικογένειές τους να γνωρίζουν ούτε πώς και ούτε πού ετάφησαν.
Αυτά και πολλά άλλα θέματα κατέγραψε με ποιητικό του νταμάρι ο Νικόλας Δήμος.
Αναμφίβολα οι ποιητικές συλλογές του αποτελούν πολύτιμα πετραδάκια της Βορειοηπειρωτικής Γραμματείας.
Οι ποιητής διάγει την ένατη δεκαετία της ζωής του. Ο νους και ψυχή του βρίσκονται στη Νέα Υόρκη όπου διαμένουν η κόρη του Βιολέτα Δήμου – Κάγιου με τον σύζυγό της, τα παιδιά και τα εγγόνια της.
Θέλω να πιστεύω ότι όσα προαναφέραμε σε συνδυασμό με τον πρόλογο του Νίκου Κατσαλίδα θα δώσουν το έναυσμα στην ηγεσία του ιστορικού Συλλόγου Βορειοηπειρωτών «Πύρρος» να διοργανώσει μια ποιητική βραδιά αφιερωμένη στην ποίηση όχι μόνο του Νικόλα Δήμου, αλλά και άλλων Βορειοηπειρωτών Λογοτεχνών.
Βιωματική ποίηση
Παραθέτουμε το πλήρες κείμενο του προλόγου του Νίκου Κατσαλίδα με τίτλο «Βιωματική Ποίηση»:
Όταν ο Νικόλας Δήμος μου πρότεινε με την χαρακτηριστική ευγένεια της ηλικίας του να διαβάσω, να προσέξω και να εκφράσω την γνώμη μου για τα καινούργια ποιήματά του, το πρώτο πράγμα που σκέφθηκα να μάθω με ανυπομονησία, ήταν αν θα έβρισκα κάτι βιωματικό, προσωπικό που θα είχε σχέση με το γενεαλογικό του δέντρο, γνωρίζοντας το τραγικό τέλος και την μοίρα του παππού του, μέσα στην θύελλα του πολέμου, ένας πατριώτης γνωστός και με κύρος στο χωριό του, το Κλεισάρι, που πάνω του παίχτηκε το σαδιστικό δράμα από το παρτιζάνικο Αρχηγείο του Θεολόγου.
Αφού τον περιέπαιξαν, τα διαβολικά τους μυαλά τελικά του δώσανε ένα γράμμα κλειστό να γύριζε στο χωριό και να το παρέδιδε στους εκεί παρτιζάνους,
Το γράμμα έγραφε εκτέλεση με την κατηγορία ως φιλογερμανός και αυτός εκτελέστηκε από το απόσπασμα μπροστά στους συγχωριανούς του.
Αυτά τα οικογενειακά βιώματα φέρνουν μια ελεγειακή ποίηση αφιερωμένη στον παππού του που έστω αυτό και μόνο, αυτό το ποίημα να είχε γράψει ο εγγονός του, τώρα πια παππούς και αυτός, θα είχε κάνει το καθήκον του ως δημιουργός, που παλεύει μέχρι τα γηρατειά του με τη λέξη.
Στην ποίησή του, βρίσκεις γνωστούς τόπους και ανθρώπους, σκιαγραφήματα και πορτραίτα γνωστών και φίλων, όλα αυτά με αγάπη, με εύκολη έκφραση και σωστή απεικόνιση των χαρακτηριστικών των ομοεθνών του.
Το δράμα αυτού του κόσμου και όλα τα γεγονότα που πέρασε αυτός ο τόπος με το βάρος του σκότους, τον έκαμε ευαίσθητο, πράγμα που το βλέπουμε και στην ποίησή του.
Και αν θα μιλήσουμε κάτι για το ποιητικό του ύφος και την ιδιαιτερότητα της ποίησής του, δίχως άλλο η δημοτική ποίηση είναι το πρώτο υλικό ως την μετρική και την στιχουργική, όπως και στο περιεχόμενο με τους ξενιτεμένους άντρες, τις γυναίκες με τα παιδιά που περιμένουν σαν η Πηνελόπη τον Οδυσσέα.
Ο Νικόλας Δήμος δεν βαραίνει και δεν φορτώνει τον στίχο του.
Αυτός χειρίζεται την απλή γλώσσα αψηφώντας πολλές φορές και το βάθος των ποιητικών μηνυμάτων και προσπαθεί με γνωστά ραψωδικά μέσα να φτιάξει την αρχιτεκτονική του, την δομή του, δίνοντας προτεραιότητα στο δίστιχο παλεύοντας με την ομοιοκαταληξία.
Εκεί που πετυχαίνει, δηλαδή το νόημα με τη μορφή ψάχνοντας και φιλοσοφώντας ο αγχωμένος ποιητής πάνω στα φαινόμενα του κόσμου, έχουμε δείγματα γραφής που μας εντυπωσιάζουν.
Εύχομαι στον Νικόλα Δήμο να μας εντυπωσιάζει συνέχεια με απλούς και πονεμένους βαθιά, ευαίσθητους στίχους.
Νίκος Κατσαλίδας.
