Ο Δημήτρης Δαλιάνης ήταν ο πρωτογιός του Ευθυμίου Δαλιάνη από την Εύβοια και της Μαρίας Παντελή από την Κάρπαθο. Φοιτητής ήταν ακόμα όταν κλήθηκε να υπηρετήσει στο Αμερικανικό στρατό το 1942. Έκαμε επί ένα χρόνο την στρατιωτική του εκπαίδευση κάτω από σκληρές συνθήκες, που ίσως του ’δωσαν πρόγευση του πολέμου κι οπωσδήποτε έκαμαν πιο έντονη την νοσταλγία για τους γονείς και τ’ αδέλφια του.
«Δεν βρίσκω λόγια να περιγράψω πόση χαρά δοκίμασα παίρνοντας γράμμα από το σπίτι μας», γράφει στην αδελφή του που τα είχε φυλάξει ευλαβικά όλα τα γράμματά του. Μαντεύει την λαχτάρα και την αγωνία της μάνας του και προσπαθεί να την καθησυχάσει: «Μη στενοχωριέσαι μάνα για μένα, το φαγητό και το κρεβάτι μου είναι καθαρό και εδώ στο Spring Colorado το τοπίο είναι τόσο ωραίο, που πολλοί έρχονται για διακοπές». Και όταν κάποτε αρρώστησε και μπήκε στο νοσοκομείο, δεν το ’γραψε στην μητέρα του, τ’ άφησε στην κρίση της αδελφής του να το χειριστεί.
Ως πρωτογιός ενδιαφέρεται για όλη του την οικογένεια. Στενοχωριέται για τον πατέρα του που δουλεύει μόνος στο οπωροπωλείο, χωρίς την βοήθεια των παιδιών του. Χαίρεται για τον αδελφό του Νίκο που δουλεύει σε κυβερνητική υπηρεσία και απαλλάχτηκε από τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Στενοχωριέται για το μικρότερο αδελφό του Μηνά που κλήθηκε να υπηρετήσει, αλλά χαίρεται που εκπαιδεύεται με κυβερνητικά έξοδα στο Stanford University. Δείχνει ιδιαίτερη αγάπη στα παιδιά της αδελφής του (η Μαρίνα άρχισε να πηγαίνει στο σχολείο και ο πιο μικρός Βασίλης θέλει να φορέσει την στρατιωτική στολή του θείου του). Αναφέρεται με σεβασμό στον γαμπρό του. Με την ίδια αγάπη συμπαραστέκεται στον αγαπημένο γιο και η οικογένεια του με γράμματα σχεδόν καθημερινά και με μικρά δώρα.
Τελικά τον Φεβρουάριο του 1944 αποφασίστηκε ότι η 89η Μεραρχία του θα έπαιρνε μέρος στην απόβαση της Νορμανδίας και τον Απρίλιο του 1944 του δόθηκε άδεια για να δει τους δικούς του, θάταν η τελευταία φορά που τον έβλεπαν ζωντανό.
Τον Μάιο του 1944 η 89η Μεραρχία μετακινήθηκε στον Ατλαντικό με προορισμό την Ευρώπη, δεν πήρε μέρος στην απόβαση της Νορμανδίας, αλλά αναπλήρωνε με έμψυχο υλικό τις απώλειες των αμερικανικών μεραρχιών που πολεμούσαν στην Ευρώπη. Στο Fort George επικρατούσε πολεμική ατμόσφαιρα, τα γράμματα περνούσαν από λογοκρισία. Με λίγες γραμμές έπρεπε να πουν στους δικούς τους ότι «είναι καλά, τρώνε καλά και τους δίνουν και τσιγάρα δωρεάν», τίποτε για τον προορισμό τους. Το βράδυ της 6ης Ιουνίου ανακοινώθηκε η απόβαση στην Νορμανδία κι ήταν εύκολο για τους δικούς τους να μαντέψουν τον προορισμό τους. Στις 20 Ιουνίου, προτού αναχωρήσει για την Ευρώπη, ο Δημήτρης έστειλε το τελευταίο του γράμμα από την Αμερική.
Στις 21 Ιουνίου, του γράφει η αδελφή του: «Διαβάζοντας το γράμμα σου, κατάλαβα ότι βρίσκεσαι στην Ανατολική Ακτή με προορισμό την Ευρώπη». Δυο μέρες αργότερα, στις 23 Ιουνίου, συνεχίζει: «Η μητέρα ήλθε και έφερε το γράμμα σου. Το διαβάσαμε και νιώσαμε μεγάλη χαρά. Πριν από τρεις εβδομάδες είδε ένα όνειρο και πιστεύει ότι σε τρεις μήνες θα τελειώσει ο πόλεμος. Ήδη κάνει σχέδια να νοικιάσει το Trianon ή το Aragon για να γιορτάσουμε την επιστροφή σου» και επανερχόμενη στην πραγματικότητα συνεχίζει: «Αγόρι μου, προσεύχομαι να σφραγιστεί η τύχη του Χίτλερ προτού φθάσεις στο μέτωπο». Στις 7 Ιουλίου γράφει η μητέρα του: «Ελπίζουμε να πάρουμε σύντομα γράμμα σου. Καταλαβαίνουμε ότι πολλές φορές είναι αδύνατο να γράψεις. Εσύ να μη στενοχωριέσαι για μας».
Στην Ευρώπη
Στις 8 Ιουλίου, μερικές μέρες μετά την άφιξη του στην Αγγλία γράφει στην μητέρα: «Μετά από αρκετές μέρες που σας έστειλα το τελευταίο μου γράμμα φεύγοντας από την Αμερική έφτασα στην Αγγλία. Η θάλασσα δεν με πείραξε, αλλά το ταξίδι ήταν μονότονο, για να περάσουμε την ώρα μας παίζαμε διάφορα παιχνίδια. Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ Αγγλίας και Αμερικής. Μιλούν με διαφορετική προφορά, αλλά δεν είναι δύσκολο να τους καταλάβεις. Στην αρχή είχα πρόβλημα με τα χρήματα, αλλά τώρα έχω εξοικειωθεί με τις πένες, τα σελίνια και τις λίρες. Θα σας γράφω τακτικά, δεν υπάρχει λόγος να στενοχωριέσαι». Τρεις μέρες αργότερα η μητέρα του γράφει: «Για αρκετό διάστημα δεν πήρα γράμμα σου. Εύχομαι να λάβω σύντομα. Σε παρακαλώ γιε μου, να μη στενοχωριέσαι, μια από τις επόμενες μέρες θα τελειώσει ο πόλεμος».
Η απόβαση στη Νορμανδία αντιμετώπισε σθεναρή αντίσταση. Mετά από σκληρούς αγώνες οι Σύμμαχοι κατόρθωσαν να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους χωρίς να διασπάσουν τον αμυντικό κλοιό των Γερμανών. Η 2η Μεραρχία για να συμπληρώσει τις απώλειες της σε έμψυχο υλικό, ενισχύεται από την Αγγλία με νεοφερμένους στρατιώτες.
Στο Μέτωπο
Αυτή ήταν η κατάσταση, όταν ο Δημήτρης μετατίθεται στη 2η Μεραρχία. Οι συνθήκες στο Μέτωπο είναι εντελώς διαφορετικές από κείνες της βασικής του εκπαίδευσης. Σε λίγες μέρες έμαθε περισσότερα απ’ όσα τον προηγούμενο ενάμισι χρόνο. Πολλοί νεοφερμένοι στρατιώτες δεν προφθάνουν να γνωρίσουν τον στρατιώτη στο διπλανό τους χαράκωμα και στην πρώτη μάχη χάνουν τη ζωή τους. Αντίθετα με αυτά που συμβαίνουν γύρω του, στις 23 Ιουλίου, γράφει στην μητέρα του: «Πως τα πηγαίνει ο πατέρας στο μαγαζί του; Ας κάμει λίγη υπομονή, φαίνεται πως σύντομα θα τελειώσει αυτή η κατάσταση και όλοι θα γυρίσουμε πίσω να τον βοηθήσουμε. Μητέρα, αισθάνομαι πως ανησυχείς για μένα, αλλά σε παρακαλώ, υποσχέσου μου πως δεν θα στενοχωριέσαι. Όλα θα πάνε καλά».
Την ίδια μέρα γράφει στην αδελφή του: «Ναι, πράγματι έχω και εξακολουθώ να απολαμβάνω καλή υγεία. Αφού εγώ νιώθω ασφαλής δεν βλέπω τον λόγο που εσείς πρέπει να αισθάνεστε διαφορετικά. Από τότε που αναχώρησα από την Αμερική δεν πήρα γράμμα σας, όμως είμαι βέβαιος πως όλοι σας μου γράψατε, αλλά δεν μένω στο ίδιο μέρος αρκετό διάστημα για να πάρω τα γράμματα σας, αλλά κάποτε θα με προφθάσουν. Τώρα πια έχω συνηθίσει στο περιβάλλον, η Γαλλία δεν είναι άσχημη χώρα αλλά θα προτιμούσα να βρισκόμουνα κάπου αλλού. Μη ξεχνάς να κρατάς υψηλά το ηθικό της μητέρας και του πατέρα. Είμαι βέβαιος πως μπορείς να τα καταφέρεις. Σου στέλνω ένα μικρό ενθύμιο από την Γαλλία, ένα χαρτονόμισμα των 50 φράγκων».
Την ίδια μέρα που ο Δημήτρης γράφει στην μητέρα και στην αδελφή του, του γράφει η μητέρα του: «Πήραμε το πρώτο γράμμα που μας έστειλες, αφότου αναχώρησες από την Αμερική. Δεν περιγράφεται η ανακούφιση που ένιωσα μαθαίνοντας ότι έφτασες ασφαλής στο προορισμό σου». Και, πιο πολύ, απευθυνόμενη στον εαυτό της συνεχίζει: «Έχε δύναμη και κουράγιο, μην απελπίζεσαι, η κατάσταση στην Ευρώπη θα αλλάξει πιο γρήγορα απ’ ότι νομίζουμε. Τότε, όταν θα έλθει ειρήνη και όλα τα παιδιά θα γυρίσουν στα σπίτια τους, θα γιορτάσουμε. Όπως έγραψα και προηγουμένως θα νοικιάσω το Trianon ή το Aragon και θα ’χουμε πανηγύρι».
Στο μεταξύ ο Αμερικανικός στρατός έσπασε τον Γερμανικό κλοιό, και στις 31 Ιουλίου, μέσα στην αντάρα της μάχης, ο Δημήτρης βρήκε τον καιρό να γράψει λίγες γραμμές στην μητέρα και στην αδελφή του. Ήταν τα τελευταία γράμματα που έστειλε.
Στην μητέρα του γράφει: «Δεν πήρα ακόμη γράμμα σας, αλλά μη στενοχωριέστε, θα πάρω σύντομα. Για άλλη μια φορά θέλω να σε βεβαιώσω ότι βρίσκομαι πολύ καλά στην υγεία μου, τρώμε καλά και κοιμούμαστε αρκετά». Και, αστειευόμενος, συνεχίζει: «Αισθάνομαι αργόσχολος, ξεσυνήθισα να δουλεύω και τεμπελιάζω, μετά τον πόλεμο θα είναι δύσκολο να ξαναδουλέψω». Στην αδελφή του γράφει: «Βρίσκομαι κάπου στην Γαλλία και υγιαίνω. Μη στενοχωριέστε για μένα, αλλά για κάθε ενδεχόμενο, θα τ’ αφήσω σε σένα να μιλήσεις στην μητέρα όπως καταλαβαίνεις. Θα προσπαθήσω να σας γράφω όσο πιο συχνά μπορώ».
Την 1η Αυγούστου, η μητέρα του γράφει: «Μόλις πήρα το γράμμα σου από την Αγγλία, εγώ και ο πατέρας σου είμαστε πολλοί στενοχωρημένοι, αλλά τι να κάμουμε, συνεχίζουμε να ελπίζουμε. Κάθε Κυριακή πηγαίνω στην εκκλησία και προσεύχομαι για όλα τα παιδιά που υπηρετούν. Εσύ να μη στενοχωριέσαι, έχω την αίσθηση ότι ο πόλεμος θα τελειώσει γρήγορα και όλα τα παιδιά θα γυρίσουν στα σπίτια τους». Και δυο μέρες αργότερα, στις 3 Αυγούστου, του ξαναγράφει: «Σήμερα το πρωί πήρα το αγαπημένο γράμμα σου που μας γέμισε χαρά. Πήρα το σουβενίρ που μου έστειλες, αλλά λυπήθηκα που δεν πήρες ακόμη γράμμα μας. Εμείς σου στέλνουμε οκτώ γράμματα την εβδομάδα. Είμαστε τόσο χαρούμενοι που μας γράφεις, κάθε φορά που παίρνουμε γράμμα σου, νιώθουμε σαν παιδιά από την χαρά μας. Εύχομαι να τελειώσει γρήγορα ο πόλεμος όπως λες. Μερικές φορές θέλω να πάω στο μέτωπο να σκοτώσω όλους τους Ναζί και όλα τα παιδιά να γυρίσουν στα σπίτια τους. Μόνο τότε θα είναι όλος ο κόσμος χαρούμενος και ευτυχισμένος».
Αγνοούμενος
Στις 4 Αυγούστου, μετά από σκληρές μάχες, ο Δημήτρης σκοτώθηκε. Το σώμα του δεν βρέθηκε κι ούτε στην Μονάδα του επέστρεψε, άρα αγνοούμενος (Missing in action). Έτσι απλά, για την Υπηρεσία του όμως: Οι γονείς και τ’ αδέλφια του που τον λαχταρούν και τον περιμένουν εξακολουθούν να του γράφουν: «Διαβάζω όλες τις εφημερίδες και δεν βρίσκω καμιά αναφορά στην Μεραρχία σου. Αποφάσισα να πηγαίνω σε όλους τους κινηματογράφους να βλέπω τα επίκαιρα από το μέτωπο. Σκέψου τι χαρά θα νιώσω αν σε δω. Σ’ επιθύμησα, εμείς εδώ πιστεύουμε ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα είσαι σπίτι μας. Κουράγιο αγόρι μου, το ίδιο κάνουμε κι εμείς. Αυτοί οι ελεεινοί οι Γερμανοί δεν μπορούν να κρατήσουν για πολύ. Στην μητέρα γράφε τακτικά. Από την δικιά μας μεριά, προσπαθώ να βλέπει τα νέα από την καλή τους μεριά. ‘Μήτρο’ πρόσεχε, κάμε υπομονή και έλα γρήγορα πίσω στο σπίτι μας».
Μετά από μερικές μέρες, η οικογένεια του Δημήτρη ενημερώθηκε, από την αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία, για την τύχη του: «αγνοείται σε πολεμική επιχείρηση», και Στις 26 Σεπτεμβρίου, έρχεται το μοιραίο τηλεγράφημα από το Υπουργείο των Στρατιωτικών: «Ο Υπουργός των Στρατιωτικών εκφράζει την μεγάλη του λύπη για την απώλεια του υιού σας Δημήτρη Δαλιάνη, για τον οποίο προηγουμένως είχε ανακοινωθεί ότι ‘αγνοείτο η τύχη του σε πολεμική επιχείρηση’, νεότερη ανακοίνωση αναφέρει ότι στις 4 Αυγούστου σκοτώθηκε σε πολεμική επιχείρηση στη Γαλλία». Όσοι κι αν υπήρχαν κεραυνοί, πάνω τους έπεσαν.
Η μάνα ελπίζει
Η μάνα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την αλήθεια, θέλει να πιαστεί από κάπου και πιστεύει ότι έγινε κάποιο λάθος και ο Δημήτρης είναι ζωντανός. Έρχεται σε επαφή με τον στρατιώτη Pearl Ferer, που είδε τον Δημήτρη για τελευταία φορά και προσπαθώντας να της δώσει κάποια ελπίδα της γράφει: «… Όπως και εσύ, έτσι και εγώ πιστεύω ότι είναι ζωντανός και δεν μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μας. Πιστεύω ότι είναι αιχμάλωτος…».
Τελικά, στις 17 Ιανουαρίου 1945, η αρμόδια στρατιωτική υπηρεσία με επίσημο γράμμα ενημέρωσε την οικογένεια: «ο Δημήτριος Δαλιάνης σκοτώθηκε στις 4 Αυγούστου 1944». Χάθηκε και η τελευταία ελπίδα.
Την Κυριακή στις 16 Ιουλίου του 1945, η οικογένεια του Δημήτρη, έκαμε το μνημόσυνο του στην εκκλησιά του Αγίου Ανδρέα κι όχι, όπως λογάριαζε, γλέντι στο Trianon για την επιστροφή του.
Δύστυχη Μάνα που νοιαζόσουν αν κοιμάται σε καθαρό κρεβάτι ο ακριβός σου.
The fate of Dimitris Dalianis is unknown, in the Normandy landing
By Manolis Cassotis
Dimitris Dalianis was the firstborn son of Efthymios Dalianis from Evia and Maria Pantelis from Karpathos. He was still a student when he was called to serve in the American army in 1942. He did his military training for a year under harsh conditions, which perhaps gave him a foretaste of the war and made the nostalgia for his parents and siblings more intense.
“I can’t find words to describe how much joy I felt receiving a letter from our home,” he writes to his sister who had reverently kept all his letters. He divines his mother’s longing and anxiety and tries to reassure her: “Don’t worry about me mother, my food and bed are clean and here in Spring Colorado the scenery is so beautiful that many people come for vacations.” And when he once fell ill and entered the hospital, he did not write to his mother, he left it up to his sister to handle it.
As the firstborn, he is interested in his whole family. He feels sad for his father who works alone in the fruit shop, without the help of his children. He is happy for his brother Nikos who works in government service and was released from his military obligations. He is upset about his younger brother Mina being called up to serve, but he is happy that he is being educated at Stanford University at government expense. He shows special love to his sister’s children (Marina has started going to school and the youngest Vassilis who wants to wear his uncle’s military uniform). He refers to his son-in-law with respect. With the same love his family supports her beloved son with almost daily letters and small gifts.
Finally in February 1944 it was decided that his 89th Division would take part in the Normandy landings and in April 1944 he was given leave to see his family, the last time they would see him alive. In May 1944 the 89th Division moved to Atlantic to go to Europe, it did not take part in the Normandy landings, but made up for the losses of American divisions fighting in Europe. At Fort George there was a martial atmosphere, letters were censored. With a few lines they had to tell their people that “they are fine, they eat well, and they also give them cigarettes for free”, nothing about their destination. On the evening of June 6, the landing in Normandy was announced and it was easy for their people to guess their destination. On June 20, before leaving for Europe, Dimitris sent his last letter from America.
On June 21, his sister writes to him: “Reading your letter, I understand that you are on the East Coast bound for Europe.” Two days later, on June 23, she continues: “Mother came and brought your letter. We read it and felt great joy. Three weeks ago she had a dream and he believes that in three months the war would be over. He’s already making plans to rent the Trianon or the Aragon to celebrate your return,” and coming back to reality she continues, “My boy, I pray Hitler’s fate is sealed before you reach the front.” On July 7, his mother writes: “We hope to receive a letter from you soon. We understand that many times it is impossible to write. Don’t worry about us.”
In Europe
On July 8, a few days after his arrival in England, he writes to his mother: “After several days since I sent you my last letter on leaving America I arrived in England. I didn’t mind the sea, but the journey was monotonous, to pass the time we played various games. There is not much difference between England and America. They speak with a different accent, but it’s not hard to understand them. At first, I had trouble with money, but now I am familiar with pence, shillings and pounds. I will write to you regularly, there is no reason for you to be upset.’ Three days later his mother writes: “For quite some time I did not receive a letter from you. I hope to receive soon. Please my son, don’t worry, one of the next few days the war will end.
The Normandy landings met with stiff resistance. After hard fighting the Allies managed to stabilize their positions without breaking the German defense line. The 2nd Division to make up for its losses in manpower, is being reinforced from England with newly arrived troops.
In the Front
This was the situation when Dimitris was transferred to the 2nd Division. The conditions at the Front are completely different from those of his basic training. In a few days he learned more than in the previous year and a half. Many newly arrived soldiers do not get to know the soldier in the trench next to them and in the first battle they lose their lives. Contrary to what is happening around him, on July 23, he writes to his mother: “How is father doing in his shop? Let’s just be patient, it looks like this situation will soon be over and we’ll all be back to help him. Mother, I feel that you are worried about me, but please, promise me that you will not be upset. Everything will be fine”.
On the same day he writes to his sister: “Yes, indeed I have and still enjoy good health. Since I feel safe, I see no reason why you should feel otherwise. I have not had a letter from you since I left America, yet I am sure you have all written to me, but I do not stay in the same place long enough to receive your letters, but they will catch up with me sometime. Now I am used to the environment, France is not a bad country, but I would prefer to be somewhere else. Don’t forget to keep the morale of mother and father high. I’m sure you can do it. I am sending you a small souvenir from France, a 50-franc note.”
On the same day that Dimitris writes to his mother and sister, his mother writes to him: “We received the first letter you sent us, after you left America. The relief I felt when I learned that you arrived safely at your destination is indescribable.” And, moreover, addressing herself, she continues: “Have strength and courage, do not despair, the situation in Europe will change faster than we think. Then, when peace comes and all the children go home, we will celebrate. As I wrote before, I will rent Trianon or Aragon and we will have a festival”.
In the meantime, the American army broke through the German cordon, and on July 31, in the midst of the battle, Dimitris found the time to write a few lines to his mother and sister. They were the last letters he sent.
To his mother he writes: “I haven’t received your letter yet, but don’t worry, I will soon. Once again I want to assure you that I am in very good health, we eat well and sleep enough.” And, jokingly, he continues: “I feel lazy, I got used to work and I’m lazy, after the war it will be difficult to work again.” He writes to his sister: “I am somewhere in France and in good health. Don’t worry about me, but just in case, I’ll leave it to you to talk to mother as you understand. I will try to write to you as often as I can.”
On August 1, his mother writes: “I have just received your letter from England, me and your father are very distressed, but what can we do, we continue to hope. Every Sunday I go to church and pray for all the children who serve. Don’t worry, I have a feeling that the war will end soon, and all the children will go home.” And two days later, on August 3, she writes to him again: “This morning I received your favorite letter which filled us with joy. I got the souvenir you sent me, but I was sorry you didn’t get our letter yet. We send you eight letters a week. We are so happy that you write to us, every time we receive your letter, we feel like children with our joy. I wish the war ends quickly as you say. Sometimes I want to go to the front and kill all the Nazis and all the children go home. Only then will the whole world be happy and blissful.”
Missing in Action
On August 4, after fierce fighting, Dimitris was killed. His body was not found, and he was not returned to his Unit, so he is missing (Missing in action). So simply, about his Service: His parents and siblings who long for him and are waiting for him still write to him: “I read all the newspapers and can’t find any mention of your Division. I decided to go to all the cinemas to see the current affairs from the front. Think how happy I will feel if I see you. I miss you; we here believe that by Christmas you will be at our house. Cheer up boy, so do we. Those poor Germans can’t last long. Write to our mother regularly. From our side, I try to see the news from their good side. ‘Mitro’ take care, be patient and come quickly back to our house”.
After a few days Dimitris’ family was informed, by the relevant military service, of his fate: “he is missing in a military operation”, and on September 26, the fateful telegram from the Ministry of the Military arrives: “The Minister of the Military expresses his great sorrow for the loss of your son Dimitris Dalianis, for whom it was previously announced that his fate in a military operation was unknown, a newer announcement states that on August 4 he was killed in a military operation in France”. Whatever lightnings there were, they fell upon them.
Mother hopes
The mother can’t face the truth, she wants to be caught somewhere and believes that some mistake was made and Dimitris is alive. She gets in touch with the soldier Pearl Ferer, who saw Dimitris for the last time and trying to give her some hope he writes to her: “… Like you, I also believe that he is alive and cannot communicate with us. I believe he is a prisoner…”.
Finally, on January 17, 1945, the competent military service informed the family with an official letter: “Dimitrios Dalianis was killed on August 4, 1944.” The last hope was lost.
On Sunday, July 16, 1945, Dimitris’ family held his memorial service in the church of Agios Andreas and not, as they had thought, a celebration in Trianon for his return.
Unfortunate Mother who cared if your precious one sleeps in a clean bed.
