«Η ίδρυση ενός σχολικού κτηρίου κατεδαφίζει δέκα φυλακές». Με αυτή τη φράση αφιέρωσε το βιβλίο πρακτικών ο γραμματέας της ερανικής επιτροπής, Μανώλης Ν. Λάμπρος, για την οικοδόμηση σχολικού κτηρίου στα Πηγάδια.
Ήταν 10 Ιουνίου 1945 στο Aldine Restaurant στο Brooklyn, ιδιοκτησίας Κυριάκου Καραξή που, μετά από πρόσκληση των Κυριάκου Καραξή, Μανώλη Λάμπρου και Γιάννη Δρακομανώλη, βρέθηκαν οι Πηγαδιώτες της Αμερικής για να προσπαθήσουν να λύσουν ορισμένα Πηγαδιώτικα προβλήματα.
Οι συλλογικές δραστηριότητες των Πηγαδιωτών της Αμερικής άργησαν να εκδηλωθούν, επειδή οι Πηγαδιώτες στην Αμερική ήταν λίγοι και σκορπισμένοι σε διάφορες πολιτείες. Τα Πηγάδια, πρωτεύουσα της Καρπάθου και κυριότερα το λιμάνι της, συγκέντρωνε αρκετούς κατοίκους από τ’ άλλα χωριά (οι ευκαιρίες για εργασία ήταν περισσότερες στα Πηγάδια κι έτσι ευνοήθηκε η εσωτερική μετανάστευση). Οι κάτοικοι των Πηγαδίων ανήκαν σε δυο κατηγορίες: σ’ εκείνους που αισθάνονταν τα Πηγάδια δικό τους χωριό και σ’ εκείνους που ενώ διέμεναν στα Πηγάδια αλλά συναισθηματικά ανήκαν στα χωριά από τα οποία προέρχονταν. Αυτοί οι νέοι Πηγαδιώτες όταν έφθαναν στην Αμερική εγγράφονταν στους Συλλόγους του χωριού της καταγωγής τους. Επίσης η ΚΕΠΑ που δρούσε στην Αμερική και ειδικά το τμήμα «Έσπερος» της Νέας Υόρκης κάλυπτε τους Πηγαδιώτες ως προς τα συλλογικά.
Σχολείο
Η ανάγκη για μια πιο στενή συνεργασία μεταξύ των Πηγαδιωτών φάνηκε όταν τους μπήκε η ιδέα να λύσουν ένα από τα σπουδαιότερα προβλήματα του χωριού τους: την οικοδόμηση Δημοτικού Σχολείου. Απ’ αυτή την συγκέντρωση βγήκε ερανική επιτροπή: πρόεδρος Κυριάκος Κ. Καραξής, γραμματέας Μανώλης Ν. Λάμπρος, ταμίας Ιωάννης Γ. Δρακομανώλης, μέλη: Ματθαίος Γ. Δρακομανώλης, Ανδρέας Πρωτόπαπας, Μιχαήλ Τσαγκαράκης, Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης και Γεώργιος Φουντής.
Σε συνεδρίαση της 3ης Οκτωβρίου 1945 αποφασίστηκε να γίνει χοροεσπερίδα στις 10 Μαρτίου 1946 και τα κέρδη να δοθούν στην ερανική επιτροπή. Η επιτροπή συνέχισε με μεθοδικότητα τις προσπάθειες για τη συγκέντρωση χρημάτων, πάντα αρχίζοντας από τις γενναιόδωρες καταβολές των ίδιων των μελών. Στα πλαίσια των προσπαθειών της, για τον παραπάνω σκοπό, ήταν και ο έρανος που διενεργήθηκε σε σχεδόν ολόκληρη την Αμερική με απόλυτη επιτυχία. Γεγονός που απέδειξε πόσο ορθές ήταν οι αποφάσεις της επιτροπής και με πόση συνέπεια και αυταπάρνηση υλοποιούνταν.
Στις 22 Νοεμβρίου 1945 η επιτροπή αναδιοργανώθηκε: πρόεδρος Κυριάκος Κ. Καραξής, γραμματέας Μανώλης Λάμπρος, ταμίας Ιωάννης Δρακομανώλης, μέλη: Ματθαίος Δρακομανώλης, Πολυχρόνης Παπαδάκης, Γεώργιος Φουντής και Νίκος Μπρουσιανός. Τελικά συγκεντρώθηκαν $5.040 που ισοδυναμούσαν με 500 χρυσές λίρες. Τα $1,231 προήλθαν από τα έσοδα της χοροεσπερίδας και τα υπόλοιπα από γενναιόδωρες εισφορές 100 περίπου Καρπαθίων από όλα τα χωριά της Καρπάθου.
Οι μαθητές προσεύχονται
Σε έκκληση της επιτροπής προς το τμήμα «Έσπερος» της ΚΕΠΑ αναφέρονταν τα παρακάτω: «Περισσότεροι από 160 μαθητές και μαθήτριες, οι οποίοι δεν είναι ξένοι αλλά συγγενείς όλων μας, διδάσκονται μέσα σε ανθυγιεινά και ετοιμόρροπα κτήρια. Την 23η Οκτωβρίου 1945, όταν άκουσαν ότι διενεργείται έρανος υπέρ του σχολικού κτιρίου, γενομένης δοξολογίας, ο μαθητικός κόσμος γονυπέτησε και εδεήθησαν υπέρ της υγείας και ευημερίας των εν Αμερική Καρπαθίων. Ας μην μας αφήσει λοιπόν ασυγκίνητους η δέησης των αθώων αυτών πλασμάτων και ας συνεισφέρουμε εις τον έρανο του οποίου ο σκοπός είναι ιερότατος. Δια πρώτη φορά, τα μαρτυρικά Πηγάδια (τα Πηγάδια είχαν υποστεί μεγάλες καταστροφές κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου) ζητούν την βοήθεια σας και ελπίζουμε να τύχει της υποστήριξης σας».
Τον Δεκέμβρη του 1945 κατά το διάστημα της Αγγλικής κατοχής, κατόπιν ενεργειών της Επιτροπής και του Δήμου Πηγαδίων, δόθηκε το κτίριο «Κονάκι» για σχολείο. Με έξοδα της επιτροπής έγιναν ορισμένες μεταρρυθμίσεις στο «Κονάκι» που λειτούργησε ως Δημοτικό Σχολείο μέχρι το 1966 που κτίστηκε το καινούργιο.
Όλες οι προσπάθειες της επιτροπής πήγαζαν από την επιθυμία, η νέα γενιά να φοιτήσει σ’ ένα κανονικό σχολείο και όχι στο παλιό «κελί» της Βαγγελίστρας. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το λόγο που έβγαλε ο Μανώλης Λάμπρος στην χοροεσπερίδα της 10ης Μαρτίου 1946: «… Δεν ξεχνώ τα σχολικά μου χρόνια, που ως σχολικό κτήριο είχαμε ένα μικρό σπιτάκι δίπλα από την εκκλησία με μια πόρτα δίχως τζάμια και με ένα παράθυρο. Όταν έβρεχε γέμιζε νερά από το δώμα και την αυλή και όταν έκανε κρύο ζαρώναμε σαν τα σκυλάκια. Όταν ήταν ζέστες υποφέραμε από ασφυξία, διότι ο δάσκαλος είχε πάντοτε την πόρτα κλειστή φοβούμενος μη του φύγουμε όταν μας έδερνε …».
«Ποσειδών»
Τον Μάρτη του 1949 μπαίνει στην επιτροπή ο νεοφερμένος Κώστας Λαμπρίδης και ένα νέο κεφάλαιο ενεργητικότητας στα συλλογικά των Πηγαδιωτών της Αμερικής αρχίζει. Ο Κώστας Λαμπρίδης έγινε η ψυχή της Πηγαδιώτικης συλλογικής δράσης στα επόμενα 18 χρόνια. Στις 2 Οκτωβρίου 1953 οι Εμμ. Λάμπρος, Ιωάννης και Ματθαίος Δρακομανώλης, Γεώργιος Χατζηπαναγιώτης, Κώστας Λαμπρίδης, Στέφανος Πρίνος, Μηνάς Σκευοφύλακας και Μιχαήλ Χιωτάκης έκαμαν αίτηση και ο Σύλλογος αναγνωρίστηκε επίσημα από την πολιτεία της Νέας Υόρκης, υπό την επωνυμία “Poseidon Benevolent Society of Karpathos”.
Στις 14 Ιανουαρίου 1954 συνέρχεται η ΓΣ στο Apollo Restaurant στο Brooklyn, ιδιοκτησία Ιωάννη Δρακομανώλη, και εξέλεξε το πρώτο ΔΣ: πρόεδρος Γεώργιος Χατζηπαναγιώτης, αντιπρόεδρος Στέφανος Πρίνος, γεν. γραμματέας Μιχαήλ Χιωτάκης, ταμίας Κώστας Λαμπρίδης, σύμβουλοι: Ιωάννης και Ματθαίος Δρακομανώλης, Εμμανουήλ Λάμπρος και Μηνάς Σκευοφύλακας.
Το 1960, με πρωτοβουλία του Κώστα Λαμπρίδη ορίζεται «Αθλητική Επιτροπή», που συγκέντρωσε το ποσό των $2.000 με το οποίο αγοράστηκε το οικόπεδο και με άλλα έξοδα του Συλλόγου αποπερατώθηκε το Δημοτικό Γυμναστήριο Καρπάθου στα Πηγάδια. Αργότερα, μέσα στο Γυμναστήριο κτίστηκε το σημερινό σχολικό συγκρότημα. Επίσης ο Σύλλογος χρηματοδότησε την κατασκευή του νέου Σιντριβανιού και της Παιδικής χαράς, που υπήρχε μέσα στον πρώην ανθόκηπο.
Εκκλησίες
Το 1970 ο οδοντίατρος Κωνσταντίνος Λειβαδιώτης ήρθε στην Αμερική και έκαμε έρανο μεταξύ των Πηγαδιωτών συγκεντρώνοντας $8.000, με σκοπό την οικοδόμηση του υπόστεγου της Βαγγελίστρας. Για τον ίδιο σκοπό ο Σύλλογος πρόσφερε άλλες $21.000 για την ολοκλήρωση του έργου.
Το 1986 ο Σύλλογος ανέλαβε την χρηματοδότηση του Τέμπλου της νέας Βαγγελίστρας με το ποσό των $42.000 και διεξήγαγε έρανο, – για το κτίσιμο της νέας εκκλησίας – που απέδωσε $150.000. Επίσης συνέβαλε στην αγορά του οικοπέδου που κτίστηκαν οι Άγιοι Απόστολοι και με χιλιάδες δολάρια βοήθησε για την αγιογράφηση και για άλλες ανάγκες της εκκλησίας. Ο Σύλλογος πρόσφερε $5.000 στο έρανο του Μητροπολίτη Νεκταρίου και βοήθησε με το ποσό των $10.000 για την κεράμωση του Αγίου Νικολάου και του Πανορμίτη.
Παράλληλα ο Σύλλογος έστρεψε το ενδιαφέρον του στα Παν-Καρπαθιακά και εθνικά θέματα. Με δική του πρωτοβουλία και με την συνεργασία των άλλων Καρπαθιακών συλλόγων ιδρύθηκε η Καρπαθιακή Ομοσπονδίας. Ο «Ποσειδών» ήταν ο πρώτος Καρπαθιακός σύλλογος που πρόσφερε $10.000 και έγινε μέλος του Παγκαρπαθιακού Ιδρύματος, στην συνέχεια η προσφορά του έφτασε σε $22,500 για το «Καρπάθικο Σπίτι». Το 1974, μετά την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, ο «Ποσειδών» βοήθησε τους δεινοπαθούντες αδελφούς Κυπρίους με το ποσό των $2.000, χρηματοδότησε λεωφορεία για την μεταφορά διαδηλωτών στην Αμερικανική πρωτεύουσα και έστειλε εκατοντάδες τηλεγραφήματα διαμαρτυρίας σε Αμερικανούς γερουσιαστές και βουλευτές. Επίσης υπήρξε από τα πρώτα Δωδεκανησιακά σωματεία που έγινε μέλος στο αναδιοργανωθέν Εθνικό Δωδεκανησιακό Συμβούλιο Αμερικής το 1975.
Πολιτισμός
Ο «Ποσειδώνας» ενδιαφέρθηκε για πολιτισμικά και μορφωτικά θέματα, βοήθησε οικονομικά την «Εταιρεία Καρπαθιακών Μελετών» και την έκδοση «Προϊστορική Κάρπαθος» του αρχαιολόγου καθηγητή Μανώλη Μελά. Το 1991 εξέδωσε το μνημειώδες λεύκωμα «Potideion Heritage» που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Χορήγησε υποτροφίες και συνέβαλε στην μόρφωση δυο ορφανών παιδιών στην Ελλάδα. Το 1985 ο «Ποσειδών» ξεκίνησε το πρόγραμμα υποτροφιών στην Αμερική, το οποίο παρεχώρησε στην Καρπαθιακή Ομοσπονδία που το συνεχίζει το Παγκαρπαθιακό Ίδρυμα.
Το 1971 ο «Ποσειδώνας» απένειμε το «Ποσειδώνιο Χρυσό Μετάλλιο» στους Κυριάκο Καραξή, Εμμανουήλ Λάμπρο και Ιωάννη Δρακομανώλη, δείχνοντας την ευγνωμοσύνη των Πηγαδιωτών σ’ αυτούς που έβαλαν τα θεμέλια της Πηγαδιώτικης συλλογικής δράσης στην Αμερική. Το 1980 τιμήθηκαν οι παλαίμαχοι Ματθαίος Δρακομανώλης και Κώστας Λαμπρίδης, με αναμνηστική πλακέτα, σε αναγνώριση της πολύχρονης υπηρεσίας τους στον Σύλλογο. Επίσης το 1995, όταν ο Σύλλογος γιόρταζε 50 χρόνια από την ίδρυση της Ερανικής Επιτροπής τίμησε τους Μανώλη Κασσώτη και Χαράλαμπο Μαλαξό και τον ίδιο χρόνο πραγματοποίησε προσκύνημα στην Κάρπαθο στην γιορτή της Βαγγελίστρας.
Karpathian Societies in America – Pigadia
By Manolis Cassotis
“Establishing a school building demolishes ten prisons.” With this sentence, the secretary of the fundraising committee, Manolis N. Lambros, dedicated the book of minutes to the construction of a school building in Pigadia.
On June 10, 1945 at the Aldine Restaurant in Brooklyn, owned by Kyriakos Karaxis, at the invitation of Kyriakos Karaxis, Manolis Lambros and John Drakomanolis, the Pigadiotans of America, gathered to try to solve some of Pigadia’s problems.
The society activities of the Pigadiotans in America were slow to manifest because the Pigadiotans in America were few and scattered in different states. Pigadia, the capital of Karpathos and mainly its port, gathered many residents from the other villages (the opportunities for work were more in Pigadia and thus internal migration was favored). The residents of Pigadia belonged to two categories: those who felt Pigadia was their village and those who, while residing in Pigadia, emotionally belonged to the villages they came from. When these new “Pigadiotans” arrived in America, they became members of the society of their village of origin. Also, KEPA that operated in America and especially the “Esperos” chapter of New York covered their society’s needs.
School
The need for a closer cooperation between the Pigadiotans came up with the idea to solve one of Pigadia’s most important problem: the construction of the Primary School. From meeting in June 1945, a fundraising committee emerged: president Kyriakos K. Karaxis, secretary Manolis N. Lambros, treasurer John G. Drakomanolis, members: Matheus G. Drakomanolis, Andreas Protopapas, Michael Tsagarakis, Konstantine Konstantinidis and George Fountis.
At a meeting on October 3, 1945, it was decided to hold a ball on March 10, 1946, and to donate the proceeds to the fundraising committee. The committee methodically continued its fundraising efforts, always starting with the generous contributions of its members. As part of this purpose, the fundraising that was carried out in all the United States which was crowned with complete success. A fact that proved how correct the committee’s decisions were and how consistently and self-sacrificingly they were implemented.
On November 22, 1945, the committee was reorganized: president Kyriakos K. Karaxis, secretary Manolis Lambros, treasurer John Drakomanolis, members: Matheus Drakomanolis, Polychronis Papadakis, George Fountis and Nick Brusianos. In the end $5,040 was raised which was the equivalent of 500 gold pounds. $1,231 came from the proceeds of the ball and the rest from generous contributions of about 100 Karpathians from all the villages of Karpathos.
The students pray
The committee’s appeal to the “Esperos” chapter of KEPA stated the following: “More than 160 students, who are not strangers but relatives of all of us, are taught in unhealthy and dilapidated buildings. On October 23, 1945, when they heard that a fundraising was being held for the school building, the students kneeled and prayed for the health and well-being of the Karpathians in America. So let us not be moved by the plea of these innocent creatures and let us contribute to the fundraising whose purpose is sacred. For the first time, Martyrdom Pigadia (Pigadia suffered great destruction during WWII) is asking for your help and we hope that it will receive your support”.
In December 1945 during the British occupation, following the actions of the Committee and the Municipality of Pigadia, the building “Konaki” was given to be used as school. At the committee’s expense, certain reforms were made in “Konaki”, which functioned as a Primary School, until 1966 when the new school was built.
All the committee’s efforts were driven by the desire for the new generation to attend a normal school and not in the old “cell” of Vagelistra. The excerpt from the speech given by Manolis Lambros at the dance of March 10, 1946 is typical: “… I don’t forget my school years, when as a school we had a small house next to the church with a door without glass and with one window. When it rained, water filled the roof and the yard, and when it was cold, we wrinkled like little dogs. When was hot, we suffered from suffocation, because the teacher always had the door closed for fear of us escaping when he was beating us…”.
Poseidon
In March 1949, the newcomer Costas Lampridis joined the committee and a new chapter for the Pigadiotans of America began, he became the soul of their society activity in the next 18 years. On October 2, 1953, Emm. Lambros, John and Matheus Dracomanolis, George Chatzipanagiotis, Costas Lampridis, Stefanos Prinos, Minas Skeufylakas and Michael Hiotakis applied, and the society was officially recognized by the state of New York, under the name “Poseidon Benevolent Society of Karpathos”.
On January 14, 1954, the General Assembly met at the Apollo Restaurant in Brooklyn, owned by John Dracomanolis, and elected the first Board of Directors: president George Hatzipanagiotis, vice-president Stefanos Prinos, secretary Michael Hiotakis, treasurer Kostas Lampridis, members John and Matheus Drakomanolis, Manolis Lambros and Minas Skeufylakas.
In 1960, on the initiative of Costas Lampridis, a “Sports Committee” was established, which collected $2,000 with which the plot was purchased and with other “Poseidon” funds the Municipal soccer field of Karpathos in Pigadia was completed. Later, the current school complex was built on this field. “Poseidon”, also financed the construction of the new Fountain and the Playground, which existed in the former flower garden.
Churches
In 1970, the dentist Konstantine Livadiotis came to America and organized a fundraising among the Pigadiotans collecting $8,000, with the purpose of building Vangelistra’s hall. For the same purpose “Poseidon”, donated another $21,000 to complete the project.
In 1986 “Poseidon” undertook the financing of the Temple of the new Vangelistra with $42,000 and held a fundraising, for the construction of the new church, which yielded $150,000. Also contributed to the purchase of the plot on which the Holy Apostles church was built and with thousands of dollars helped with the iconography and other needs of the church. “Poseidon” donated $5,000 to the fundraising of Metropolitan Nektarios in 1981 and helped with the sum of $10,000 for the ceramic covering of Saint Nicholas and Panormitis chapels.
At the same time, “Poseidon” turned its interest to Pan-Karpathian and national issues. On his own initiative and with the cooperation of the other Karpathian associations, the Karpathian Federation was founded. “Poseidon” was the first Karpathian society that offered $10,000 and became a member of the Pan-Karpathian Foundation, then its offer reached $22,500 for the “Karpathian House”. In 1974, after the Turkish invasion of Cyprus, “Poseidon” helped the suffering Cypriot brothers with the sum of $2,000, financed buses to transport protesters to the American capital and sent hundreds of telegrams of protest to American senators and congressmen. It was also one of the first Dodecanese societies to join the reorganized National Dodecanese Council of America in 1975.
Culture
“Poseidon” showed interested in cultural and educational issues, it helped financially the “Society of Karpathian Studies” and the publication “Prehistoric Karpathos” by archaeologist Professor Manolis Melas. In 1991 “Poseidon” published the monumental album “Potideion Heritage” which was awarded by the Academy of Athens. Also granted scholarships and contributed to the education of two orphans in Greece. In 1985 “Poseidon” started the scholarship program in America, which it granted to the Karpathian Federation, which is continued by the Pan-Karpathian Foundation.
In 1971 “Poseidon” awarded the “Poseidon Gold Medal” to Kyriakos Karaxis, Manolis Lambros and John Dracomanolis, showing the gratitude of the Pigadiotans to those who laid the foundations of the Pigadians society activity in America. In 1980, the veterans Matheus Dracomanolis and Costas Lambridis were honored with a commemorative plaque, in recognition of their many years of service. Also in 1995, when “Poseidon” celebrated 50 years since the foundation of the Fundraising Committee, honored Manolis Cassotis and Charalambos Malaxos and in the same year made a pilgrimage to Karpathos on the feast of Vangelistra.
