Στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, δεν ακούγονται εδώ και 50 χρόνια οι επιβάτες που ετοιμάζονται να αναχωρήσουν, τα καροτσάκια να τρίζουν μεταφέροντας τις βαλίτσες τους, οι ανακοινώσεις από τα μεγάφωνα για τις αναχωρήσεις και τις αφίξεις, η χαρά των παιδιών που πήγαιναν να φάνε παγωτό στην καφετερία και να ρεμβάσουν στο μπαλκόνι μαζί με τους γονείς τους την κίνηση των αεροπλάνων.
Δεν βλέπεις χαμόγελα για τους επιβάτες που επέστρεψαν, ή τη λύπη για εκείνους που αναχωρούσαν. Αυτό που ακούς είναι ο δυνατός άνεμος που διαπερνά από τα σπασμένα παράθυρα του κτιρίου και της ταράτσας, τον ανελέητο κτύπο από τα κομμάτια της ψευδοροφής που γκρέμονται. Αυτό που βλέπεις είναι τα σπασμένα γυαλιά στο πάτωμα, τα περιττώματα των μονίμων κατοίκων όπως είναι τα περιστέρια, ένα χώρο που έχει υποστεί βανδαλισμό, ένα κτίριο που αποτελεί εστία μόλυνσης αλλά και παραβατικών δραστηριοτήτων.
Το ΚΥΠΕ είχε αρθρογραφήσει πριν 14 χρόνια για την κατάσταση του αεροδρομίου Λευκωσίας. Η ιστορία του αεροδρομίου έχει γραφτεί πολλές φορές. Ωστόσο, το αεροδρόμιο προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο για εκείνους που το επισκέπτονταν κατά την ακμάζουσά του εποχή, όσο και για εκείνους που γνωρίζουν για ένα κτίριο που άλλοτε ήταν στολίδι και τώρα κατάντησε εικόνα από ταινία αποκάλυψης.
Ο εκπρόσωπος Τύπου της Ειρηνευτικής Δύναμης του ΟΗΕ στην Κύπρο, (ΟΥΝΦΙΚΥΠ), Αλίμ Σιντίκ, ο Πλοίαρχος Φίλιπ Μπρέιζερ και ο δεκανέας Ντέιβ Μάνερι, πρόσφεραν στο ΚΥΠΕ μια μοναδική ξενάγηση στο αεροδρόμιο, καθώς η ΟΥΝΦΙΚΥΠ συμπληρώνει 60 χρόνια παρουσίας της στην Κύπρο.
Οι ειρηνευτές τονίζουν για τα χαρακτηριστικά του κτιρίου, αν και ήταν σύγχρονα εκείνη την εποχή, τώρα βρίσκονται σε πλήρη αντίφαση με τη σημερινή πραγματικότητα λόγω της αναβάθμισης της ασφάλειας σε όλο τον κόσμο.
Τα καλώδια έχουν απογυμνωθεί, η ψευδοροφή έχει υποχωρήσει ή πέσει. Μόνο η δομή των περιπτέρων αφορολόγητων ειδών, διαβατηρίων, υγειονομικής ασφάλειας και άλλων παραμένει. Ένα αυτοκόλλητο με το όνομα της εταιρείας Kodak θυμίζει τις εποχές που η ψηφιακή φωτογραφία ήταν άγνωστη.
Η μεγάλη σκάλα που οδηγεί στο εστιατόριο του πρώτου ορόφου που ήταν ανοιχτό για το κοινό, για να βλέπει τα αεροσκάφη, είναι κλειστή καθώς αποτελεί υψηλό κίνδυνο για την ασφάλεια. Μέρος της έχει καταρρεύσει από τις βροχοπτώσεις που έρχονται από την οροφή. Οι εσωτερικοί τοίχοι είναι καλυμμένοι με μούχλα. Τα περιστέρια έχουν βρει καταφύγιο μέσα στις τεράστιες πινακίδες εταιρειών όπως η BATA Intercontinental Holidays και η Seiko, μαρτυρίες μιας άλλης εποχής που κοσμούν, όσο γίνεται, την αίθουσα αναχωρήσεων. Η βλάστηση είναι πλέον εμφανής μέσα στο κτίριο πίσω από το μπαλκόνι, δείχνοντας ότι ακόμη και στις χειρότερες συνθήκες, η ελπίδα φυτρώνει.
Οι εγκαταστάσεις ενός αεροδρομίου που είχε τη δυνατότητα να φιλοξενεί 11 αεροσκάφη ταυτόχρονα, με διάδρομο μήκους 2,7 χιλιομέτρων, που θεωρείται μακρύς για την εποχή του, είναι πλέον ερείπια.
Καθώς περπατάμε μέσα από τα ραγισμένα τζάμια και τα περιττώματα των περιστεριών, μας λένε ότι δεν μπορούμε να βγούμε έξω στο μπαλκόνι καθώς τα γράμματα που απεικονίζουν το όνομα του αεροδρομίου Λευκωσίας έχουν ως επί το πλείστον καταρρεύσει και αποτελούν κίνδυνο για την ασφάλεια μας. Μας μεταφέρουν στην οροφή μέσω της κουζίνας του εστιατορίου του πρώτου ορόφου.
Για να σηματοδοτήσει τα 60 χρόνια της, η ΟΥΝΦΙΚΥΠ έχει καθορίσει μονοπάτια κατά μήκος του αεροδρομίου, τα οποία ήταν ανοιχτά για ξεναγήσεις για διπλωμάτες. Εικόνες που δείχνουν το αεροδρόμιο στην ακμή του, ημερομηνίες ορόσημα όπως τα εγκαίνια από τον πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ακόμη και εικόνες από τις ημέρες πριν την τουρκική εισβολή, όταν ξένοι υπήκοοι εγκατέλειπαν την Κύπρο.
Η θέα από την οροφή είναι μοναδική. Η πρωτεύουσα φαίνεται στο βάθος, η οροσειρά του Πενταδακτύλου πιο κάτω. Η Λευκωσία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία 50 χρόνια και έχει πληθυσμό 256 χιλιάδες. Σπίτια και πολυκατοικίες ανεγέρθηκαν στα περίχωρα της προστατευόμενης από τα Ηνωμένα Έθνη περιοχής, όπου βρίσκεται το αεροδρόμιο. Είναι αμφίβολο εάν ένα αεροδρόμιο μπορεί να ανοίξει ξανά τόσο κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Ο δεκανέας Μάνερι κρατά μια φωτογραφία του ΓΓ του ΟΗΕ Kurt Waldheim να επισκέπτεται το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, κοιτάζοντας πάνω από τη Λευκωσία, όπου βρίσκεται το αεροπλάνο των Κυπριακών Αερογραμμών που έχει καταστραφεί.
Από την οροφή διακρίνεται το πρώτο κτίριο που αποτελούσε το αεροδρόμιο και το ανέγειρε η RAF μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ένα από τα 3 αεροπλάνα Trident 2E της Hawker Siddeley των Κυπριακών Αερογραμμών, που αγοράστηκε από τις ΚΑ τον Ιούνιο του 1972 από την ΒΕΑ, (Βρετανικές Ευρωπαϊκές Αερογραμμές) και πήρε αρ. εγγραφής 5B-DAC και που κτυπήθηκε από τους τουρκικούς βομβαρδισμούς το 1974, διασώθηκε ύστερα από εκτεταμένη δουλειά από μηχανικούς των Βρετανικών Αερογραμμών και μεταφέρθηκε πίσω στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1977. Σήμερα βρίσκεται στο Daxford Aviation Society, αφού ανακαινίστηκε και βάφτηκε πλήρως ως αεροπλάνο της ΒΕΑ και πήρε την αρχική του βρετανική εγγραφή.
Ένα ακόμη Trident Sun Jet που παραμένει σε μια γωνιά όπως το στάθμευσε ο πιλότος του το 1974 έχει κυριολεκτικά απογυμνωθεί από την ερήμωση και τους βανδαλισμούς και καταστράφηκε στη διάρκεια των σφοδρών βομβαρδισμών της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας στις 20 Ιουλίου 1974, κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής. Τα κομμάτια ακόμη ενός Trident παραμένουν στον χώρο του αεροδρομίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι προστέθηκε ψηλότερη οροφή στο υπόστεγο συντήρησης αεροσκάφων στο αεροδρόμιο Λευκωσίας για να μπορέσουν να μεταφέρονται μέσα τα Trident.
Από την οροφή κατεβήκαμε προς την αίθουσα αναχωρήσεων, σύμβολο κατατεθέν του αεροδρομίου Λευκωσίας όπου βρίσκονταν τα εντυπωσιακά μοντέρνα καθίσματα. Κάποια σπασμένα και σχισμένα, άλλα να έχουν αφαιρεθεί από βάνδαλους, ο όλος χώρος έχει μετατραπεί σε μάντρα με περιττώματα, το κύριο στοιχείο που επικρατεί.
Από τον Μάιο του 2014, το Διεθνές Αεροδρόμιο Λάρνακας κοσμεί το ιστορικό έργο τέχνης «Γέννηση και Αναγέννηση» που κοσμούσε το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας στην αίθουσα επιβατών μέχρι την τουρκική εισβολή του 1974. Το μωσαϊκό παρουσιάζει την ιστορία της Κύπρου από την αρχαιότητα μέχρι την ανεξαρτησία και φιλοτεχνήθηκε από τον Βαλεντίνο Χαραλάμπους το 1967, κατόπιν σχετικής ανάθεσης που έγινε στον καλλιτέχνη από τη νεοσύστατη τότε Κυπριακή Δημοκρατία και αποτελούσε το σήμα κατατεθέν του Διεθνούς Αεροδρομίου Λευκωσίας. Σήμερα, το ίδιο έργο τέχνης, αποτελεί πλέον το σήμα κατατεθέν του Διεθνούς Αεροδρομίου Λάρνακας.
Επίσημες θέσεις
Το ΚΥΠΕ προσπάθησε να διαπιστώσει αν υπάρχει ελπίδα ο χώρος του αεροδρομίου Λευκωσίας να υποστεί επισκευές ή να αξιοποιηθεί.
Ο εκπρόσωπος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, Αλίμ Σιντίκ, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι η ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο «έχει εντολή να διατηρήσει το status quo σε όλη τη νεκρή ζώνη, συμπεριλαμβανομένου του παλιού αεροδρομίου της Λευκωσίας».
Παρά τις αρκετές προσπάθειες που έγιναν, είπε, «οι πλευρές δεν μπόρεσαν ποτέ να καταλήξουν σε συμφωνία για την επαναλειτουργία του αεροδρομίου».
Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ, είπε, «συνεχίζει να περιπολεί στο αεροδρόμιο και πραγματοποιεί περιστασιακές εργασίες αποκατάστασης για να διασφαλίσει την ασφάλεια των περιπολιών του ΟΗΕ μέσα και γύρω από τα κτίρια».
Για την κατάσταση του αεροδρομίου Λευκωσίας, ο αναπληρωτής Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Γιάννης Αντωνίου ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι το θέμα της συντήρησης των εγκαταστάσεών του, όπως και άλλων κτιρίων ή και υποδομών που βρίσκονται σε χώρους όπου ο έλεγχος ασκείται από την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ, ρυθμίζεται μεταξύ της ειρηνευτικής δύναμης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, στη βάση της σχετικής σύμβασης.
«Η ειρηνευτική δύναμη πραγματοποιεί εργασίες συντήρησης, ή όπου κριθεί αναγκαίο, ή όπου προβλέπεται από τη σχετική σύμβαση, αναλαμβάνει η Κυπριακή Δημοκρατία», πρόσθεσε.
Η επαναλειτουργία του Αεροδρομίου Λευκωσίας τέθηκε για τελευταία φορά σε επίπεδο διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο πλευρών επί διακυβέρνησης Γιώργου Βασιλείου και στις αρχές της διακυβέρνησης Γλαύκου Κληρίδη (την περίδο 1992-1993), χωρίς κατάληξη, στο πλαίσιο συζήτησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Έκτοτε ποτέ δεν τέθηκε προς συζήτηση.
Ιστορική Αναδρομή
Οπως αναφέρει η «Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια», στην Κύπρο λειτούργησε για πρώτη φορά αεροδρόμιο το 1936 στη Λάρνακα. Ηταν μια στοιχειώδης κατασκευή που χρησιμοποιήθηκε βασικά από την εταιρεία Misr Airwork, η οποία προγραμμάτισε εβδομαδιαίες πτήσεις από και προς το Κάιρο με μικρά τετρακινητήρια αεροπλάνα τύπου De Havilland DH-86. Ηταν η πρώτη φορά που με τις πτήσεις αυτές η Κύπρος είχε συνδεθεί αεροπορικώς με το εξωτερικό. Τα δρομολόγια της αιγυπτιακής αερογραμμής μετατέθηκαν από τη Λάρνακα στην πρωτεύουσα Λευκωσία όπου ως χώρος προσγείωσης χρησιμοποιήθηκε η περιοχή κοντά στο χωριό Γερόλακκος, 8 χιλιόμετρα δυτικά της πρωτεύουσας. Ο ίδιος χώρος χρησιμοποιήθηκε από τη Βρετανική Βασιλική Αεροπορία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η αποικιακή κυβέρνηση κατασκεύασε εκεί το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Ο πρώτος ειδικά κατασκευασμένος τερματικός σταθμός χτίστηκε το 1949 και τώρα στεγάζει την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών των ΗΕ. Σύμφωνα με την ιστοσελίδα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, το αεροδρόμιο άρχισε να λειτουργεί ως Σταθμός της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας, στη Λευκωσία, και γνώρισε μεγάλη χρήση κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Άνοιξε ως εμπορικό αεροδρόμιο δύο χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, το 1947, αλλά η περιοχή γύρω από το ίδιο το αεροδρόμιο παρέμεινε η τοποθεσία για τον Αεροπορικό Σταθμό. Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960, το αεροδρόμιο και η γύρω περιοχή μεταφέρθηκαν στην κυπριακή Κυβέρνηση.
Ο Διεθνής Αερολιμένας Λευκωσίας βρίσκεται δυτικά της Λευκωσίας. Το αεροδρόμιο αποτελούσε το κύριο αεροδρόμιο της Κύπρου από την περίοδο της οικοδόμησης του το 1968, μέχρι και το 1974.
Με την ανεξαρτησία της Κύπρου, το αεροδρόμιο περιήλθε κάτω από την Κυπριακή Δημοκρατία. Γερμανικός οίκος ανέλαβε το σχεδιασμό του αεροδρομίου και η κυπριακή εταιρεία Cybarco την ανέγερση και το αεροδρόμιο εγκαινιάστηκε το Μάρτιο του 1968 από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ΙΙΙ.
Ανεγέρθησαν σύγχρονες κτηριακές εγκαταστάσεις, έγινε επιμήκυνση του διαδρόμου προσγείωσης – απογείωσης, διαπλάτυνση του χώρου στάθμευσης αεροσκαφών και ανέγερση αρκετών βοηθητικών κτηρίων, που εξυπηρετούσαν τη διακίνηση εμπορευμάτων. Ο κύριος διάδρομος έχει μήκος 2.958 μέτρα και πλάτος 45 μέτρα, ενώ ο βοηθητικός διάδρομος έχει μήκος 1.825 μέτρα και πλάτος 45 μέτρα. Το 1973, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας έγιναν 14.717 προσγειώσεις και απογειώσεις αεροσκαφών σε τακτικές, έκτακτες και ναυλωμένες πτήσεις ενώ διακινήθηκαν 785.564 επιβάτες.
Μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, στο αεροδρόμιο Λευκωσίας έφθαναν εμπορικές πτήσεις για την εκκένωση ξένων υπηκόων. Πέντε μέρες αργότερα άρχισε η τουρκική εισβολή.
Στις 20 Ιουλίου 1974, δυο άδεια αεροσκάφη των Κυπριακών Αερογραμμών καταστράφηκαν στη διάρκεια των σφοδρών βομβαρδισμών της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας που διενεργήθηκαν στο πλαίσιο της παράνομης τουρκικής εισβολής. Στις 22 Ιουλίου 1974, 20 ελληνικά μεταγωγικά Νοράτλας και 10 C-47 Ντακότα, που ανήκαν στην 354η Μοίρα Μεταφορών ”Πήγασος’, ανέλαβαν ως αποστολή τους τη μεταφορά Ελλήνων κομάντος για την υπεράσπιση του αεροδρομίου Λευκωσίας από τις δυνάμεις εισβολής. Η επιχείρηση αυτή έφερε την κωδική ονομασία ”ΝΙΚΗ”. Οι Ελλαδίτες καταδρομείς που μετέφεραν τα Νοράτλας, πήραν θέσεις άμυνας γύρω από το αεροδρόμιο Λευκωσίας και τις επόμενες μέρες πολέμησαν ηρωικά εναντίον των εισβολέων. Χάριν στην αυτοθυσία τους, οι δυνάμεις εισβολής, απέτυχαν να καταλάβουν το Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας”.
Κατά τη διάρκεια των μαχών στην περιοχή του αεροδρομίου, ο τότε Διοικητής της ειρηνευτικής δύναμης, Στρατηγός Πρεμ Τσαντ από την Ινδία, διέταξε την ΟΥΝΦΙΚΥΠ να καταλάβει το αεροδρόμιο, ανακηρύσσοντάς το ως προστατευόμενη από τα Ηνωμένα Έθνη περιοχή (UNPA). Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη έδωσε το πράσινο φως και, με τη σύμφωνη γνώμη των τοπικών στρατιωτικών διοικητών και των δύο πλευρών, τα στρατεύματα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ (από τον Καναδά, την Ιρλανδία, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο) κατέλαβαν το αεροδρόμιο υπό τον όρο ότι η UNPA θα περιλάμβανε ολόκληρο το συγκρότημα του αεροδρομίου, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων της RAF Λευκωσίας και των στρατοπέδων του ΟΗΕ, και ότι καμία πλευρά δεν θα πλησίαζε σε απόσταση 500 μέτρων από αυτή την περίμετρο.
Όταν αποφασίστηκαν οι γραμμές κατάπαυσης του πυρός στις 16 Αυγούστου 1974, η περιοχή που ανακηρύχθηκε ως προστατευόμενη από τα ΗΕ συμπεριλήφθηκε στη νεκρή ζώνη. Σύμφωνα με την εντολή της ΟΥΝΦΙΚΥΠ να διατηρήσει το status quo, το αεροδρόμιο παρέμεινε προστατευόμενη περιοχή από το 1974.
Τρεις μόνο πτήσεις έγιναν από τότε. Οι δύο αφορούσαν απογειώσεις δύο αεροσκαφών των ΚΑ που είχαν μείνει εγκλωβισμένα εκεί και αργότερα διευθετήθηκε η αναχώρησή τους (1976 και 1977). Η τρίτη ήταν η αναχώρηση του τότε ΓΓ του ΟΗΕ Κουρτ Βάλντχαϊμ, ο οποίος μετά την επίσκεψή του στην Κύπρο είχε δώσει διάσκεψη Τύπου και στη συνέχεια αναχώρησε με το αεροσκάφος των ΗΕ.
