Η επίσημη επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Ελπιδοφόρου στον Παναμά για τον εορτασμό της 510ης επετείου ιδρύσεως της Επισκοπής του Παναμά και την εορτή της Santa Maria La Antigua πολιούχου του Παναμά, μου φέρνει μνήμες από την αρχή της δεκαετίας του 1960, όταν υπηρετούσα με τον Αμερικανικό στρατό στην τότε Panama Canal Zone. Κάθε χρόνο, στον εορτασμό της Santa Maria La Antigua, ο Αμερικανικός Στρατός έστελνε τιμητική φρουρά, στην οποία το 1961 έτυχε να συμμετάσχω.
Η πρώτη εκκλησία της Santa Maria La Antigua κτίστηκε στον 12ο αιώνα στην πόλη Valladolid στην κεντρική Ισπανία. Το 1510 οι Ισπανοί Conquistadores ίδρυσαν την πρώτη πόλη στη Νότιο Αμερική, την Santa María la Antigua del Darién, γνωστή ως Dariena.
Αλλά το 1519, όταν ιδρύθηκε η πόλη του Παναμά, οι Conquistadores την εγκατέλειψαν και το 1524 την έκαψαν οι ιθαγενείς. Αλλά οι Παναμένιοι συνέχισαν να γιορτάζουν την Santa Maria La Antigua ως την πολιούχο του Παναμά.
Εκτός από τη Santa Maria La Antigua υπάρχουν και άλλα αξιοθέατα, όπως τα ερείπια της παλαιάς πόλης του Παναμά, γνωστή ως Panama la Vieja, που έκτισε ο Ισπανός Pedro Arias de Avila το 1519 και το 1671 καταστράφηκε από τον Άγγλο πειρατή Henry Morgan.
Επίσης, από τα πιο αξιοθέατα της πόλης είναι το “Altar de Oro” (Χρυσό Εικονοστάσι), που διέσωσαν οι μοναχοί από τους πειρατές του Morgan, και αργότερα το τοποθέτησαν στην εκκλησία του San Jose στην νέα πόλη.
Όταν έφτασα στον Παναμά, η Ελληνική παρουσία ήταν εμφανής, η παροικία του Panama City αριθμούσε 300 και του Collon 50. Στο Panama City βρισκόταν η εκκλησία του Ευαγγελισμού (Iglesia De La Annunciation) και στο Collon του Αγίου Αντωνίου (Iglesia De San Antonio). Ένας ιερέας λειτουργούσε και στις δύο εκκλησίες, γιορτές και Κυριακές εναλλάξ.
Στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου συνάντησα τον Αντώνη Ταγαρόπουλο από την Κύμη της Ευβοίας, επιτυχημένος επιχειρηματίας αλλά και πολύ απλός άνθρωπος, ήταν και ο άμισθος πρόξενος της Ελλάδος. Στο Παναμά έφτασε σε νεαρή ηλικία και το 1911 ίδρυσε την εταιρεία Tagaropulos S.A., που δραστηριοποιήθηκε σε ναυτιλιακά θέματα και αργότερα επεκτάθηκε και σε άλλες επιχειρήσεις. Απολάμβανα τις συζητήσεις μαζί του γιατί ήθελα να μαθαίνω για την Ελληνική παρουσία στον Παναμά.
Όταν οι Γάλλοι ανάλαβαν την διάνοιξη της διώρυγας του Παναμά έφεραν μαζί τους και αρκετούς Κασιώτες που δούλεψαν στην διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ, και όταν οι Γάλλοι απέτυχαν και ανάλαβαν οι Αμερικάνοι ορισμένοι Κασιώτες επέστρεψαν, όπως ήλθαν και άλλοι Έλληνες που δούλεψαν στην διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου.
Στις 15 Αυγούστου 1914 όταν οι Αμερικάνοι τελείωσαν την διάνοιξη της διώρυγας τέλεσαν τα εγκαίνια με καπετάνιος του Ancon τον Νικήτα Μαυράκη από την Κάσο. Η προτομή του βρίσκεται στην λέσχη των πιλότων της διώρυγας του Παναμά.
Τον Ιανουάριο του 1962, ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκωβος επισκέφθηκε τον Παναμά και γιόρτασε τα Θεοφάνια µε το καθιερωμένο ρίξιμο του σταυρού στην θάλασσα. Επειδή κανείς από τους βουτηχτάδες δεν έπιασε τον σταυρό, ο Αρχιεπίσκοπος ζήτησε την βοήθεια των Αμερικάνων. Μετά από πολλές προσπάθειες, ένας από τους βατραχανθρώπους βρήκε τον σταυρό στον βυθό της θάλασσας, μέσα σε δυο μέτρα πάχος λάσπη. Ο Αρχιεπίσκοπος εξέφρασε τις ευχαριστίες του χαρίζοντας στον βατραχάνθρωπο άλλον παρόμοιο σταυρό. Την άλλη μέρα, το περιστατικό αποτέλεσε πρωτοσέλιδο άρθρο µε φωτογραφίες στην αγγλόφωνη και ισπανόφωνη έκδοση της εφημερίδας που κυκλοφορούσε στον Παναμά και στην Canal Zone.
Υπήρχαν και άλλοι τρόποι για να νιώσεις την ελληνική παρουσία στον Παναμά. Πολλές φορές έβλεπα πλοία να περνούν μέσα από την διώρυγα µε ελληνικά ονόματα και την ελληνική σημαία να κυματίζει. Αντικρίζοντας την γαλανόλευκη, ένιωθα πως η Ελλάδα ήρθε να µε συναντήσει.
Το 1960, η Αμερική παραχώρησε στην Ελλάδα το αντιτορπιλικό Λόγχη-ΙΙ, και το πλήρωμα του ήρθε από την Ελλάδα στο Long Beach CA για να εκπαιδευτεί, και μετά από τρεις μήνες εκπαίδευσης το αντιτορπιλικό αναχώρησε για την Ελλάδα, µέσω της διώρυγας του Παναμά. Προτού διασχίσει τον Ατλαντικό, φιλοξενήθηκε από το Αμερικανικό ναυτικό στη ναυτική βάση Rodman Naval Station. Μόλις το έμαθα, πήγα να το επισκεφθώ.
Μεγάλη ήταν η χαρά του πληρώματος που ένας Ελληνοαμερικανός στρατιώτης πήγε να τους επισκεφθεί, αλλά πιο μεγάλη ήταν η δική µου συγκίνηση που δεν μπορούσα να φανταστώ πως πέντε χιλιάδες μίλια μακριά από την Ελλάδα θα έβρισκα την ευκαιρία να βρεθώ μέσα σ’ ένα “ατόφιο” ελληνικό περιβάλλον. Ήταν ώρα φαγητού, έφαγα μαζί τους και αρχίσαμε την συζήτηση. Από πού ήμουν εγώ και από πού ήταν ο καθένας τους. Μετά από λίγο βρήκα κάποιον από τον Κορυδαλλό, που γνώριζε τον Καρπάθιο πρώην βουλευτή Περικλή Χρυσοχέρη. Κάτι τέτοιες περιπτώσεις σε κάνουν να σκέπτεσαι: Πόσο μικρός είναι ο κόσμος και πόσο μεγάλη είναι η Ελλάδα! Και στο πιο απομακρυσμένο μέρος του κόσμου νιώθεις τη παρουσία της!
The visit of Archbishop Elpidophoros brings back memories from Panama, 60 years ago
By Manolis Cassotis
The official visit of Archbishop Elpidoforos to Panama to celebrate the 510th anniversary of the founding of the Diocese of Panama and the feast of Santa Maria La Antigua, patron saint of Panama, brings back memories of the early 1960s when I was serving with the US Army in Panama Canal Zone. Every year, in the celebration of Santa Maria La Antigua, the US Army sends honor guards, which in 1961 I happened to be a part of.
The first church of Santa Maria La Antigua was built in the 12th century in the city of Valladolid in central Spain. In 1510 the Spanish Conquistadores founded the first city in South America, Santa María la Antigua del Darién, known as Dariena. But in 1519, when the city of Panama was founded, the Conquistadores abandoned Dariena, and in 1524 it was burned by the natives. But the Panamanians continued to celebrate Santa Maria La Antigua as the patron saint of Panama.
In addition to Santa Maria La Antigua there are other attractions, such as the ruins of the old city of Panama, known as Panama la Vieja, built by the Spaniard Pedro Arias de Avila in 1519 and in 1671 destroyed by the English pirate Henry Morgan. Also, among the most attractions of the city is the “Altar de Oro” (Golden Icon), which the friars rescued from the Morgan pirates, and later placed in the church of San Jose in the new city.
When I arrived in Panama, the Greek presence was evident, the community of Panama City numbered 300 and Collon 50. In Panama City was the Church of the Annunciation (Iglesia De La Annunciation) and in Collon was the Church of Saint Antonius (Iglesia De San Antonio). A priest officiated in both churches, holidays and Sundays alternately.
In the church of Saint Antonius, I met Anthony Tagaropoulos from Kymi in Evia, a successful businessman but also a very simple person, he was also the unpaid consul of Greece. He arrived in Panama at a young age and in 1911 founded the company Tagaropulos S.A., which was active in shipping matters and later expanded into other businesses. I enjoyed the conversations with him because I wanted to learn about the Greek presence in Panama.
When the French undertook the opening of the Panama Canal, they brought with them several Casians who worked on the opening of the Suez Canal, and when the French failed and the Americans took over some Casians returned, as did other Greeks who worked on the opening of the Corinth Canal.
On August 15, 1914, when the Americans finished opening the canal, they performed the inauguration with Ancon captain Nikitas Mavrakis from Kasos. His bust is in Panama’s Canal Pilots Club.
In January 1962, the late Archbishop of North and South America Iakovos visited Panama and celebrated the Epiphany with the customary throwing of the cross into the sea. Since none of the divers caught the cross, the Archbishop asked help from the Americans. After many attempts, one of the frogmen found the cross at the bottom of the sea, in two meters of mud.
The Archbishop expressed his thanks by presenting the frogman with another similar cross. The following day, the incident was a front-page article with photographs in the English and Spanish editions of the newspaper circulated in Panama and the Canal Zone.
There were other ways to feel the Greek presence in Panama. Many times, I saw ships passing through the canal with Greek names and the Greek flag flying. Facing the blue and white flag, I felt that Greece had come to meet me.
In 1960, America granted the destroyer Lance-II to Greece, and its crew came from Greece to Long Beach CA for training, and after three months of training, the destroyer left for Greece, via the Panama Canal. Before crossing the Atlantic, it was hosted by the US Navy at Rodman Naval Station.
As soon as I heard about it, I went to visit it. Great was the joy of the crew that a Greek American soldier went to visit them, but greater was my own emotion that I could not imagine that five thousand miles away from Greece I would find the opportunity to be inside an “untouchable” Greek environment.
It was mealtime, I ate with them, and we started talking. Where I was from and where each of them was from. After a while I found someone from Korydallos, who knew the former Karpathian MP Pericles Chrysocheris. Cases like this make you think: How small the world is and how big Greece is! And in the most remote part of the world, you feel her presence!
