Γράφει ο Φώτης Καλιαμπάκος
Αφιερωμένη στην προστασία του περιβάλλοντος και τον πλανήτη μας ήταν η τελευταία συναυλία για νεανικά ακροατήρια της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης, ενώ σε δύο άλλες παιδικές συναυλίες την τιμητική του είχε το χιπ-χοπ.
“Dance Like a Firebird”
Συνεχίζοντας τη μεγάλη παράδοση που ξεκίνησε πριν από δεκαετίες η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Νέας Υόρκης διοργανώνει κάθε χρόνο συναυλίες για παιδιά κάθε ηλικίας. Η φετινή παράδοση των Young People’s Concert ξεκίνησε το Φθινόπωρο με μια πολλή ιδιαίτερη μουσική συνάντηση. Το κύριο μέρος του μουσικού προγράμματος ήταν αφιερωμένο στο διάσημο και επαναστατικό για την εποχή του «Πουλί της Φωτιάς» (Firebird, 1910).
Η ολοκληρωμένη εκδοχή της σύνθεσης, η σουίτα από την οποία παρουσιάζεται πολύ συχνά στις αίθουσες συναυλιών, είναι μουσική για μπαλέτο και προσφέρεται λόγω τόσο του προγραμματικού της χαρακτήρα, όσο και της ιστορίας από ένα παλιό ρωσικό παραμύθι για τις νεαρές ηλικίες. Έτσι η Φιλαρμονική, ο αρχιμουσικός Christopher James Lees και ο παρουσιαστής Justin Jay Hines εξηγούσαν στους θεατές το ρόλο κάθε οργάνου σε σχέση με την ιστορία, π.χ. το φαγκότο το οποίο ήταν συνδεμένο με τον ύπνο επί σκηνής, της ενορχήστρωσης, των διαθέσεων με έναν τρόπο ο οποίος ήταν ιδιαίτερα διδακτικός και για τους … πιο μεγάλους θεατές! Αυτή η παράδοση της ανάλυσης της μουσικής για τα παιδιά και τους εφήβους είναι ακριβώς αυτό που είχε ξεκινήσει της δεκαετία του 1960, μάλιστα από το Carnegie Hall, προτού ακόμα η Φιλαρμονική αποκτήσει την τωρινή της έδρα, ο Leonard Bernstein.
Η συγκεκριμένη συναυλία όμως ήθελε από την αρχή να δώσει έμφαση και στην ιστορία και αυτή η διάσταση του παραμυθιού συνέβαλε αποφασιστικά ώστε η συγκεκριμένη συναυλία να μείνει αξέχαστη στα παιδιά. Ήδη από την είσοδό τους στο φουαγιέ της αίθουσας οι μικροί φίλοι της μουσικής καλούνταν να πάρουν ορισμένα εκ πρώτης όψεως περίεργα υλικά, συμπεριλαμβανομένου και ενός μικρού καλωδίου με μικρά φωτάκια τα οποία τροφοδοτούνταν από μια μικρή μπαταρία. Όλα αυτά απέβλεπαν στο να δημιουργηθεί ένα «μαγικό ραβδί» το οποίο μπορούσε να είναι και φωτεινό, το οποίο τα παιδιά πήραν μαζί τους στην αίθουσα της συναυλίας και καθοδηγούνταν από τον παρουσιαστή να το ανάψουν και να το χρησιμοποιούν ανάλογα με την πορεία της ιστορίας δημιουργώντας μια παραμυθένια ατμόσφαιρα στην αίθουσα.
Τη διάσταση του μπαλέτου ανέλαβε να παρουσιάσει η ομάδα χορού χιπ-χοπ από το Bronx: Full Circle Souljahs, κάτι που αρχικά φάνηκε τολμηρό, αλλά τελικά ήταν πολύ λειτουργικό μια και οι εκφραστικοί χορευτές του χιπ-χοπ είναι συνηθισμένοι να παρουσιάζουν ένα ευρύ ρεπερτόριο διαθέσεων και έντονων κινήσεων σε σχετικά περιορισμένο χώρο (τα κάνουν κατά κόρον και σε γεμάτα βαγόνια του μετρό της Νέας Υόρκης) ενώ η χορογραφία και η διάδραση μεταξύ των χαρακτήρων ήταν εξαιρετικές, όπως και τα κοστούμια με τον Στραβίνσκι να παίρνει μια πολύ ιδιαίτερη διάσταση που εμφανώς ενθουσίασε μικρούς και μεγάλους.
Και στο Κάρνεγκι Χολ
Το χιπ-χοπ είχε την τιμητική του και στη συναυλία του Carnegie Hall για παιδιά μικρότερων ηλικιών με μουσική από όλο τον κόσμο στο υπόγειο Zankel Hall τον Ιανουάριο, μια ακόμα υπέροχη παράδοση των μουσικών θεσμών της πόλης για παιδιά. Εδώ το βάρος δίνεται αφ’ ενός μεν στη συμμετοχή των παιδιών που καλούνται να ακολουθήσουν το ρυθμό με κινήσεις, να χειροκροτήσουν, να χορέψουν κτλ. αφετέρου δε στη γνωριμία τους με μουσικές παραδόσεις από όλο τον κόσμο, όπως πριν από την πανδημία και με το «δικό μας» Θαλασσάκι με την Μάγδα Γιαννίκου. Τα προγράμματα αυτά συνδυάζονται με εκπαιδευτικό υλικό που διατίθενται στο διαδίκτυο για την εισαγωγή των παιδιών σε μουσικές από διάφορες χώρες και οι μουσικοί συνεργάζονται επίσης και με φυσική παρουσία με τα σχολεία της Νέας Υόρκης. https://www.carnegiehall.org/Education/Programs/Musical-Explorers/Digital/Program-Three/Magda
Η Αφρική στο επίκεντρο
Αυτή τη φορά οι τιμώμενες μουσικές παραδόσεις προέρχονταν από την Αφρική και ιδιαίτερα το Μαλί, του οποίου αξίζει ίσως να σημειώσουμε οι παραδόσεις, οι τελετές και οι μουσικές βρέθηκαν τη δεκαετία του 1980 και 1990 στο επίκεντρο των ανθρωπολογικών και ιστορικών συζητήσεων.
Τη χώρα αυτή εκπροσώπησε ο Yacouba Sissoco https://www.carnegiehall.org/Education/Programs/Musical-Explorers/Digital/Program-Three/Yacouba με το υπέροχο αλλά και εξόχως πολύπλοκο, με τις 21 χορδές, όργανό του την Κόρα, που εισήγαγε τα παιδιά στα διδακτικά λόγια των τραγουδιών της πατρίδας του, ενώ συνέπραξε σε διάφορους συνδυασμούς με τους άλλους μουσικούς και τους χορευτές του χιπ-χόπ επί σκηνής. Ο Yacouba έχει συμμετάσχει σε πολλές τέτοιες συναυλίες, και σε αυτή που αναφέραμε πιο πάνω με τη Μάγδα Γιαννίκου, η οποία είναι διαθέσιμη και διαδικτυακά. https://www.youtube.com/watch?v=StGBegbji0M
Οι χορευτές χιπ χοπ από το Soul Science Lab με έδρα το Brooklyn αναφέρθηκαν στις αφρικανικές ρίζες της νέας παράδοσης του χιπ-χοπ. Την ίδια προέλευση αλλά και στόχευση, τη γνωριμία με τις μουσικές ρίζες από την Αφρική έχει και η μουσική Gullah που εκπροσωπήθηκε στη συναυλία από την Quiana, η οποία εντυπωσίασε με τη φωνή, την παρουσία της αλλά και την διάδραση και επαφή της με τα παιδιά. Και σε αυτές τις συναυλίες υπάρχουν πριν δραστηριότητες για παιδιά.
Από το Μαλί στο Βιετνάμ και την Ιορδανία.
Η επόμενη συναυλία αυτού του προγράμματος, τελευταία για φέτος, είναι προγραμματισμένη για το Σάββατο 13 Μαΐου. Αυτή τη φορά θα παρουσιαστούν μουσικές από το Βιετνάμ και την Ιορδανία.
Ο Debussy συναντά την ευαισθησία για το περιβάλλον.
Στην πιο πρόσφατη συναυλία για παιδιά το προηγούμενο Σάββατο, και πάλι από τη Φιλαρμονική στα πλαίσια των Young People’s Concerts, το θέμα ήταν η προστασία του περιβάλλοντος, με τίτλο «Η κοινωνία μας, η Γη μας» (Our Community-Our Earth). Αυτή τη φορά η αρχιμουσικός της παράστασης Lidiya Yankovskaya, ανέλαβε η ίδια το ρόλο της παρουσιάστριας. Η συναυλία περιείχε δύο μόνο έργα του παρελθόντος, ενώ η έμφαση δόθηκε, ίσως λίγο παρακινδυνευμένα, αφού αυτό ίσως δημιουργούσε δυσκολίες στο πολύ νεανικό κοινό, σε σύγχρονα έργα εμπνευσμένα από τη θεματική της προστασίας του περιβάλλοντος.
Εξηγώντας στα παιδιά το … Χάος!
Το πρώτο έργο που παρουσιάστηκε ήταν το Χάος (Le Chaos) από το έργο “Les Éléments” του Γάλλου συνθέτη του 17ου αιώνα Jean-Féry Rebel (1666-1747) με τον τσελίστα της Φιλαρμονικής Patrick Jee να παίρνει το λόγο και με φιλοσοφική θα λέγαμε διάθεση, να εξηγεί στα παιδιά τις λέξεις «Χάος» και «σύστημα», θέλοντας να τονίσει τη σημασία των «συστημάτων» τόσο για τη λειτουργία της φύσης, της οποία το σύστημα δεν πρέπει να διαταράσσεται, όσο και για τη λειτουργία της μουσικής, αναφερόμενος στην ορχήστρα ως ένα σύστημα.
Ακολούθησε η αρχιμουσικός η οποία, στον γνωστό παραδοσιακό, για να αυτές τις συναυλίες ρόλο, και την ορχήστρα να παίζει κομμάτια του έργου, «περιηγήθηκε» στον κόσμο της «Θάλασσας» του Claude Debussy. Από το δημοφιλές έργο επιλέχτηκε να παρουσιαστεί ολόκληρο το δεύτερο μέρος: «Το παιχνίδισμα των κυμάτων» (“Jeux de vagues”) με τις άρπες να γοητεύουν και τα παιδιά να αισθάνονται μέρος των κυματισμών..!
Κάπου εκεί σταμάτησε και το, ας το πούμε συμβατικό, πρόγραμμα της συναυλίας με τα παιδιά να εισέρχονται στον κόσμο των σύγχρονων και πειραματικών συνθέσεων για το περιβάλλον. Το επόμενο έργο, από μια συνθέτη που συμμετέχει από χρόνια στα προγράμματα της Φιλαρμονικής για τις νεαρές ηλικίες είχε μια πολύ σύγχρονη διάσταση, την οποία παρουσίασε η ίδια η συνθέτης.
Η Angélica Negrón στην ενορχήστρωση του έργου της για μεγάλη ορχήστρα: “For Those…” που της παρήγγειλε η Φιλαρμονική και του οποίου παρουσίασε την παγκόσμια πρεμιέρα, είχε συμπεριλάβει και ένα φυτό, στα φύλλα του οποίου είχαν τοποθετηθεί υπερευαίσθητοι σένσορες, οι οποίοι μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και σε δεύτερο χρόνο ηχείων μετέφεραν στην αίθουσα την κίνηση, τις ροές των υγρών στο εσωτερικό του φυτού, με την συνθέτη να τονίζει στα παιδιά ότι τα φυτά είναι και αυτά πλάσματα που έχουν ζωή!
Με τη βοήθεια της Negrón στο ρόλο της ως παιδαγωγού αυτή τη φορά είχαν δημιουργηθεί και οι επόμενες συνθέσεις, καρποί του προγράμματος της Φιλαρμονικής σε συνεργασία με τα σχολεία της Νέας Υόρκης που ονομάζεται: “Very Young Composers”, που ενθαρρύνει και βοηθά παιδιά μικρών και πολύ μικρών ηλικιών να συνθέτουν, με τη Φιλαρμονική να βρίσκει κάθε τόσο ευκαιρία, όχι μόνο στις παιδικές συναυλίες, αλλά και στις κανονικές, καθώς και σε αυτές που πραγματοποιούνται με ευρύ κοινό στα πάρκα της πόλης το καλοκαίρι, να παρουσιάζει κάποια από αυτά τα έργα.
Πρώτο παρουσιάστηκε το έργου του φιλανδικής καταγωγής νεαρού Olli Oksanen: “Viimeinen toivo” («Η τελευταία ελπίδα»), με το νεαρό παιδί επί σκηνής να εξηγεί τους κινδύνους για το περιβάλλον που τον ενέπνευσαν. Το έργο μιλάει για κάποιο νησί που κινδυνεύει και, όπως μας εξήγησε ο συνθέτης για το πολύ δραματικό και τραγικό φινάλε της μουσικής, τελικά βυθίζεται από τη στάθμη των υδάτων που έχει ανέβει από το λιώσιμο των πάγων.
Στο ίδιο, ή και χειρότερο κλίμα το σπονδυλωτό επόμενο έργο με διάφορες σκηνές καταστροφής από την κλιματική αλλαγή με τον τίτλο: “Environment Nightmare” («Περιβαλλοντολογικός εφιάλτης»). Το πολύ ενδιαφέρον και ενίοτε πολύ δραματικό κομμάτι είχε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, αφού δεν ήταν η σύνθεση ενός μόνο παιδιού, αλλά ένα συλλογικό έργο των κοριτσιών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα των νέων συνθετών από το 11ο Δημοτικό Σχολείο (PS 11) του Brooklyn.
Η συναυλία έκλεισε με επιλογές το έργο “Xinjiang Province 2122” (από το έργο Alternative Energy) ενός γνωστού και βραβευμένου με Grammy μάλιστα συνθέτη, του Mason Bates, το οποίο είχε και αυτό αναφορές στο περιβάλλον και ήταν ένα δείγμα αυτού για το οποίο έγινε γνωστός ο συγκεκριμένος συνθέτης, του παντρέματος της κλασικής σύνθεσης ενορχήστρωσης με τον κόσμο της τεχνολογίας.
Βραβείο Grammy έχει κερδίσει και ο σκηνοθέτης της όλης παρουσίασης Habib Azar, ενώ τα κείμενα της παρουσίασης έγραψε ο Ken Kaissar.
Η επόμενη συναυλία της σειράς θα λάβει χώρα στον ίδιο χώρο, το προσφάτως ανακαινισμένο Dafid Geffen Hall το Σάββατο 13 Μαρτίου και θα είναι αφιερωμένη στον αυτοσχεδιασμό: “The Art of Improvisation with Etienne Charles”, ενώ η σεζόν για τους νεαρούς μουσικόφιλους θα κλείσει στις 6 Μαίου με το πρόγραμμα: New Voices – Composing Inclusion να είναι αφιερωμένο αποκλειστικά σε νέα έργα με τη συνεργασία του διάσημου, γειτονικού στη Φιλαρμονική, μουσικού πανεπιστημίου: “The Juilliard School”.
